ذات.الکُرسی، خداوند کرسی یا Cassiopeia

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

نگارش یافته توسط اکبر نعمتی

ذات.الکُرسی، خداوند کرسی یا Cassiopeia، از پیکرهای آسمانی است که در نیم.کره شمالی زمین دیده می.شود.

این پیکر آسمانی بهترین نقطهٔ شروع برای یافتن ستارگان در پاییز است. پنج ستارهٔ اصلی در آن، مانند حرف W کنار هم قرار گرفته.اند و با اینکه هیچکدام روشنتر از قدر اول نیستند به راحتی می.توان شکل W یا M را مشاهده کرد. درخشانترین ستارهٔ ذات الکرسی ستارهٔ صدر (Schedar) در راس غربی W واقع است. اگر از ستارهٔ میانی W یعنی گاما-تخت.نشین، خطی فرضی را به صدر وصل کنیم و آن را ۱۰ برابر فاصلهٔ دو ستاره امتداد دهیم به پیکره بزرگ فرس اعظم یا اسب بالدار می.رسیم. ستارگان اصلی آن مربع بزرگی را می.سازند که مربع فرس اعظم نامیده می.شود و قدر ستارگان آن کمتر از قدر اول است. در یک شب تاریک برای امتحان تیزبین بودنتان می.توانید ستارگان درون آن را بشمارید که به بیش از ۱۲ تا هم می.رسند.

ذات.الکرسی نخستین بار توسط عبدالرحمان صوفی رازی با چشم غیرمسلح رصد شد و مورد مطالعه قرار گرفت.

زمان رسیدن به نصف النهار : 29 آبان ؛

مساحت : 598 درجه مربع

چارگوش بزرگ (Great square) پگاسوس (Pegasus) در افسانه.ها اسب بالداری بوده، به گونه.ای که مربع بزرگ، بدن و بالهای آن را تشکیل می.دهد. ستارگان بزرگ از بالا طرف راست در جهت عقربه.های ساعت به ترتیب ساق (Scheat)، مرکب (Markab)، جنب (Algenib) و فرس (Alpheratz) نام دارد، فرس ستارهٔ فوقانی چپ مربع، در واقع متعلق به پیکر زن برزنجیر (آندرومدا) است که شامل دو ردیف از ستارگان قدر سوم و چهارم است که یک V با دهانهٔ تنگ تشکیل می.دهند و نوک این V را ستارهٔ فرس می.سازد.

اگر در آندرومدا، دومین جفت ستارهٔ شکلV را بسوی تخت.نشین و به اندازهٔ فاصله خودشان امتداد دهیم به یک لکهٔ نورانی میرسیم که کهکشان مارپیچی M۳۱ نام دارد. این کهکشان شبیه کهکشان راه شیری است که درفاصلهٔ ۲٫۹ میلیون سال نوری از ما قرار گرفته و نزدیک.ترین کهکشان از نظر فاصله.است و با چشم غیر مسلح نیز دیده می.شود.

اگر دو ستارهٔ آلفا و بتا که در راس عمودی ذات الکرسی قرار دارد را در جهت بتا دنبال کنیم، به پیکره قیفاووس (Cepheus) می.رسیم که درخشان.ترین ستارهٔ آن الدرامین (Alderamin) است که در عربی بازوی راست معنی می.دهد و ستارهٔ درخشان بعد از آلدرامین، الفرق (Alphirk) است. ستارهٔ دلتا در قیفاووس، ستارهٔ متغییر معروفی است که درخشندگی آن هر ۵٫۳ روز بین ۴٫۱+ تا ۵٫۲+ تغییر می.کند.

این سه پیکره در اساطیر باستان با هم خانواده.ای را تشکیل می.دهند که آندرومدا شاهدخت اتیوپی دختر قیفاووس و کاسیوپیا (ذات الکرسی) بوده.است. دو رشته ستارگان آندرومدا را می.توان به دو پای اسب تشبیه کرد. کاسیوپیا (Cassiopeia) یا تخت.نشین، ملکهٔ اتیوپی، مادر آندرومدا، طبق افسانه.ها بر روی تختی نشسته.است که چندان راحت نیست! و پادشاه اتیوپی پدر آندرومدا، قیفاووس است.

ستاره ها

آلفای این پیکره یعنی صدر ذات الکرسی (در عربی به نام حیوان چهار پا) یک ستاره تقریباً متغیر است. طیف آن از نوع ko II – III قدرش 2/2 و تا زمین 120 سال نوری فاصله دارد. گامای ذات الکرسی یا cih ( در زبان چینی به معنای «تازیانه» می باشد) که یک ستاره خرده غول، در فاصله 730 سال نوری از زمین است. قدر آن از 6/1 تا 3 بدون امکان پیش بینی ، تغییر می کند. ستاره اتا که گاهی Achird نامیده می شود. در کنار خط واصل بین صدر ذات الکرسی و گامای ذات الکرسی قرار دارد. طیف آن از نوع GO v ، قدرش 4/3 و به فاصله 19 سال نوری است. اتای این پیکره ستاره ای جفتی و جذاب از نوع k با همدمی با قدر هفتم است.

اجرام غیر ستاره ای

در این پیکره تعدادی خوشه و سحابی قابل مشاهده با دوربین دو چشمی با تلسکوپ وجود دارد. M52 یک نمونه ی خوب از خوشه های باز ، شامل بیش از 100 ستاره است و درخشان ترین آن ها در حدود قدر هفتم در سطحی به درازای 12 دقیقه قوسی قرار دارد M103 خوشه ای باز و کوچکتر ، با تعداد ستارگان کمتر می باشد.

در نزدیکی ذات الکرسی، خوشه ی دوتایی x و h قرار دارند که با چشم غیر مسلح به مانند منطقه ای مه آلود در زمینه ی آسمان دیده می شودT این دو مجموعه ی ستاره ای را خوشه ی باز می خوانند. مجموعه ای از چندین هزار ستاره در منطقه ای از آسمان به دور هم جمع شده اند. باید توجه داشت که خوشه ها بسیار کوچکتر از کهکشانها هستند، چراکه کهکشانها میلیاردها ستاره دارند و خوشه ها داخل آنها قرار گرفته اند. تمامی خوشه هایی که ما در آسمان شب می توانیم ببینیم، درون کهکشان خودمان یعنی راه شیری واقع شده اند.

با یک دوربین دوچشمی می توان ستاره های درون این خوشه ها را به طور تفکیک شده ملاحظه کرد. بوسیله ی یک دوربین دوچشمی در حالی که ستارگان یک کهکشان بسیار انبوه تر و فشرده تر از آن است که تفکیک شوند.

خوشه.های دوگانه x و h از معروفترین اجرام خوشه.ای نیم کره شمالی نیز هستند و از زمان باستان شناخته شده.اند و نخستین بار اختر شناسان یونانی ابرخوس آن فهرست نموده است و خوشه x وh در فهرست NGC به ترتیب نامهای NGC 869 , NGC 884 نامگذاری شده.اند . و ابعاد ظاهری ای برابر با ۳۰ دقیقه قوسی دارند .این دو خوشه در فاصله.ای حدود ۷۰۰۰ سال نوری از ما گرفته.اند و خوشه.های جوانی هستند که به ترتیب سنشان ۲/۳ و ۶/۵ میلیون سال است .

پیدا کردن ستاره قطبی :

نکته حایز اهمیت اینکه ذات الکرسی به عنوان علامت و نشانه برای پیدا کردن ستاره قطبی یا همون جدی یا Polaris هست.

۱. از طریق دب اکبر :

این روش به این صورت هست که اگر دو ستاره مراق و دبه را ادامه بدهیم به ستاره قطبی می رسیم و همون سمت آسمان جهت شمال را به ما نشون میده پس در نتیجه پشت سرمون جنوب و ... .

۲. از طریق ذات الکرسی :

اگر ستاره وسطی مثلث کوچک ذات الکرسی را به سمت دو ستاره جفتی عناق و سها در پیکره دب اکبر را نشانه برویم دقیقا از روی ستاره قطبی گذشته ایم (یعنی ستاره قطبی بین ستاره وسطی مثلث کوچک ذات الکرسی و ستاره جفتی عناق و سها در پیکره دب اکبر قرار دارد )