چگونه نقاشي کودکان را تفسير كنيم؟

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: کم.کم در سنين 18 تا 20 ماهگي، موفق به کشيدن خطوط مي.شوند و ميل ذاتي.شان به اثر.گذاري و لذت بردن از کارهاي خودساخته، مهم.ترين عامل در بروز شکل.گيري اين خطوط است. به مرور زمان، آن خط. خطي.هاي اوليه، معنا و مفهوم بيشتري پيدا مي.کند و در حدود 3 سالگي، ديگر خط. نگاري کودک فقط براي لذت بردن از حرکت يا فشار مداد روي کاغذ نيست؛ بلکه او سعي مي.کند با ترسيم تصاوير، احساسات دروني.اش را متناسب با تجربه.هاي زندگي کوتاه.مدتش بروز دهد. از 5، 6 سالگي به بعد نيز کودک قدرت و توجه بيشتري براي نظارت بر واقعيات بيروني پيدا مي.کند و چون لغات بيشتري آموخته است، بهتر از قبل مي.تواند اختلاف اشيا را با هم.ديگر درک کند. بنابراين نقاشي در اين دوران، ترسيمي است از چيز.هايي که برايش مهم.اند؛ حتي اگر در واقعيت قابل رويت نباشند. در اين باره با دکتر محمدولي سهامي، فوق.تخصص روان.پزشکي کودکان گفت.وگويي کرده.ايم که آن را مي.خوانيد.
سلامت: آقاي دکتر!آيا نقاشي کودکان نشانه.اي از تفکرات آنها است؟

بله؛ تصويري که کودکان از خودشان مي.کشند با تصويري که آنها از خودشان در ذهن دارند، ارتباط مستقيم دارد. دختر.بچه.هايي که هميشه در خانواده از آنها تعريف و تمجيد مي.شود، معمولا تصوير خودشان را زيبا و با لباس.هاي پف.دار مي.کشند و اين خيلي خوب است که بچه.ها خودشان را دوست داشته باشند. در عين حال، نقاشي کودکان براي روان.پزشکان اطفال آنقدر مهم است که گاهي آنها از همين نقاشي.ها به عنوان آزمون تشخيصي استفاده مي.کنند.

سلامت: اين آزمون چگونه و در چه گروه سني انجام مي.شود؟

ما معمولا با نقاشي، يک شکل نيمه.کاره مي.کشيم و از کودکي که در طيف سني 5/3 تا 5/5 سالگي است، مي.خواهيم آن را ادامه بدهد. بچه.هايي که آن را خوب و قشنگ ادامه مي.دهند، معمولا بچه.هاي خوشحال و شادي هستند ولي کودکاني که شکل نيمه.کاره را تبديل به يک نقاشي زشت و ترسناک مي.کنند، معمولا از وحشت.هاي مستقيم يا غير مستقيم رنج مي.برند. از طرفي در تمام اجزاي نقاشي کودکان، از رنگ.ها گرفته تا خطوط و اندازه.ها، رازي نهفته است. مثلا دقت بيش از حد بچه.ها به هنگام نقاشي يا تلاش فوق.العاده.شان براي اينکه هر چيزي سرجاي خودش ترسيم شود، مي.تواند نشانه.اي از استعداد ابتلا به وسواس در کودک تلقي شود. البته چيزي که قبل از تفسير نقاشي.هاي کودکان بايد در نظر گرفت، توجه به شرايط و امکانات در دسترس آنها است. نمي.توان از يک کودک با امکانات محدودتر و در شرايط دشوارتر همان انتظاري را داشت که از کودک ديگري با امکانات بيشتر و محدوديت.هاي کمتر. اما به هر حال، اصول مشخصي در تفسير نقاشي کودکان وجود دارد.

سلامت: مثال مي.زنيد؟

بله؛ مثلا خطوط نقاشي کودک به تنهايي و بدون وابستگي به محتواي اثر، مي.تواند بازتاب.دهنده حالت.هاي روحي و فکري او باشد؛ به نحوي که خطوط باز و بلند از راحتي و خوشحالي آنها حکايت مي.کند و در مقابل، خطوط فشرده و کوتاه حاکي از ضعف عصبي آنها است. در عين حال، خطوط کوتاه و ناپيوسته.اي که احساس مي.شود کودک در کشيدن آنها دچار ترديد شده يا از کشيدن آنها منع شده، نشانه خجالتي بودن او است. فضاي نقاشي هم يکي ديگر از ارکان نقاشي است که نشان..دهنده نحوه ارتباط و شيوه واکنش نشان. دادن کودک به محيط اطراف است. بچه.هاي خجالتي و کم رو که اعتماد به نفس پايين.تري دارند، معمولا ترجيح مي.دهند در يک کاغذ کوچک يا در گوشه صفحه يا در قسمت محدودي از فضاي صفحه نقاشي بکشند. کودکان غمگين و گوشه.گير معمولا نقاشي.هايشان را متمايل به سمت چپ کاغذ مي.کشند و بچه.هايي که خط.خطي.هايشان را در مرکز کاغذ قرار مي.دهند، معمولا بر احساسات.شان توجه و تمرکز بيشتري دارند. از طرفي، تعداد رنگ.هاي به کار. رفته در نقاشي. کودکان نيز از اهميت زيادي برخوردار است.

سلامت: منظورتان اين است که تعداد رنگ ها در نقاشي کودکان بيانگر حالات دروني آنها است؟

ببينيد؛ بچه.هايي که در زندگي با مشکلات بيشتري مواجه.اند، مثل بچه.هاي طلاق و ساير بچه.هايي که به هر ترتيب در زندگي.شان شوک بدي به آنها وارد شده، معمولا در نقاشي.هايشان بيشتر از 3 رنگ استفاده نمي.کنند و اغلب اوقات، يکي از اين 3 رنگ. نيز بنفش است که علاقه کودکان به اين رنگ، گوياي اضطراب آنها است. درمقابل، بچه.هايي که آسودگي بيشتري دارند، معمولا بيشتر از 5 رنگ در نقاشي.هايشان استفاده مي.کنند. براي بيشتر بچه.ها، نقاشي کشيدن به مثابه يک سرگرمي جذاب است و نتيجه نقاشي چندان مورد توجه.شان نيست. به همين دليل، به مربيان مهد کودک نيز توصيه مي.شود به روند نقاشي اهميت بدهند و امکانات کافي را براي بچه.ها فراهم کنند. ضرورتي ندارد که آنها حتما از رنگ.هاي واقعي در نقاشي.هايشان استفاده کنند و لزومي ندارد که هميشه برگ.ها را سبز بکشند. البته بچه.هايي که در زندگي با مشکلات بيشتري مواجه.اند، معمولا اثر رنگ.ها را با فشار بيشتري روي کاغذ وارد مي.کنند و بيشتر اوقات، نقاشي..شان فقط خط..خطي است.

سلامت: اين درست است که بگوييم اولين کسي که کودک در نقاشي.هايش مي.کشد، مهم.ترين فرد از لحاظ عشق و علاقه يا ترس و دلهره در زندگي اوست؟

خب؛ شکل اول معمولا همان کسي است که ذهن کودک را بيشتر از ديگران به خود مشغول کرده است. بچه.ها اين شکل را با دقت زياد و رعايت جزييات بيشتري ترسيم مي.کنند و برعکس، کم.اهميت.ترين فرد براي کودک، يا اصلا نقاشي نمي.شود يا کوچک.تر و دورتر از همه و با کمترين جزييات ممکن نقاشي مي.شود. اگر کودک، تصوير خودش را در نقاشي.هاي خانوادگي نکشد، اين امر نشانه عدم احساس راحتي او در خانواده است. چيزي که من در نقاشي کودکان به آن توجه مي.کنم، همين جزييات است زيرا جزييات نشانه هوش است و بچه.هايي که جزييات را بهتر مي.کشند معمولا باهوش.ترند. بچه.اي که هر 5 انگشت دست. آدم را توي نقاشي.هايش ترسيم مي.کند، بچه. با.هوشي است. با.هوش.ها معمولا با دقت زيادي تمام اعضاي بدن را مي.کشند و فراموش کردن برخي از اجزا شايد فقط از سر بي.توجهي.شان باشد اما اگر کودکي هميشه يک عضو يا يک چيز مشخص را نکشيد، اين مي.تواند معناي خاصي داشته باشد.

سلامت: والدين در اين بين چه نقشي دارند؟

نبايد اين نکته را ناديده گرفت که در دادن موضوع نقاشي به کودکان.مان نيز بايد از موضوعات کلي و ملموس استفاده کنيم. مثلا از آنها بخواهيم يک مزرعه خوشحال، يک محل خطرناک يا يک دنياي تميز را نقاشي کنند. مهم.ترين رکن در نقاشي کودک، خوشحالي است. بچه مي.تواند حتي يک کوسه را خوشحال بکشد. بايد اجازه بدهيم بچه.ها بدون محدوديت نقاشي بکشند و آموزش.هايمان را به بعد از 7 سالگي موکول کنيم زيرا تا قبل از اين سن، بازي و نقاشي آزاد به مراتب بهتر و مفيدتر از هر آموزشي است. از طرفي، کپي کردن از نقاشي ديگران، مانع بروز خلاقيت کودکان مي.شود و تکرار اين کار مي.تواند نشانه ضعف اعتماد به نفس کودک باشد اما در مقابله با چنين مواردي، واکنش شديد و مستقيم والدين نه تنها مشکلي را حل نمي.کند بلکه موجب افزايش حساسيت و گرايش بيشتر کودک به اين کار مي.شود. در چنين شرايطي بهتر است از يک مشاور يا کارشناس کمک خواست. البته نبايد فراموش کرد که اصلا نيازي نيست بچه.ها حتما خوب نقاشي بکشند يا در آينده يک نقاش ماهر و حرفه.اي بشوند زيرا نقاشي براي کودکان صرفا ابزاري است براي بالا بردن کيفيت رشد روحي، عاطفي و فکري.

سلامت: و سوال آخر اينکه آيا ميل به نقاشي کشيدن در همه کودکان وجود دارد؟

بله؛ حتي نقاشي نکشيدن يک بچه مي.تواند نشانه ضعف او در برقراري ارتباط با ديگران يا بي.علاقگي او به برقراري چنين ارتباطي باشد اما کمبود امکانات نقاشي، پافشاري. والدين در نقاشي کشيدن کودکان يا بي.توجهي آنها به نقاشي کودک و به ويژه تمسخرشان مي.تواند زمينه.هاي بي.انگيزگي بچه.ها را فراهم کند. به همين دليل توصيه مي.شود خط.خطي.هاي کودکتان را تشويق کنيد زيرا اين کار به افزايش اعتماد به نفس و شکوفايي خلاقيت آنها منجر مي.شود. کمترين تشويق بزرگ.ترها معمولا تعريف و تمجيد شفاهي از نقاشي کودکان است و نصب نقاشي آنها به ديوار اتاق نيز مي.تواند يکي از بزرگ.ترين تشويق.ها براي کودکان باشد. اگر مي.خواهيد انگيزه نقاشي را در بچه.هايتان بيشتر کنيد، بهتر است خودتان هم با فرزندتان همراه شويد. يک کاغذ برداريد و بدون اينکه به کودک. نشان دهيد چه مي.کشيد، با حالتي کودکانه سعي کنيد در حال نقاشي کردن، حس کنجکاوي او را تحريک کنيد و بعد از تمام شدن نقاشي، آن را به خود کودک و ساير اعضاي خانواده .نشان دهيد و پيشاپيش از ديگران بخواهيد در برابر نقاشي.تان هيجان.زده شوند. در عين حال، ساعتي از روز.هاي تعطيل خودتان را به کار با رنگ و ترکيب. آنها با هم (حتي رنگ.هاي پلاستيک ساختمان) اختصاص بدهيد و از کودک. بخواهيد در مورد نقاشي.هايش برايتان توضيح بدهد و مطمئن باشيد با استفاده از اين روش.ها موجب ارتقاي سلامت روان فرزندتان خواهيد شد.

محبوبه رحيمي/ پرسشي از دکتر محمد ولي سهامي فوق.تخصص روان.پزشکي کودکان

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1295]