آتشفشان و آثار فرعی آن

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: شناخت آتشفشانه همیشه مورد توجه آدمی بوده و تا کنون برای کاهش خطرات و مهار نیروی عظیم آن تلاش فراوانی شده است. زیرا در طول تاریخ شهر ها وروستا های زیادی طعمه آتش قررار گرفتهاند و می گیرند. به عنوئان مثال آتشفشان وزوو در سال 79 میلادی پس از یک دوره آرامش و خفتگی با فوران ناگهانی و بسیار شدید شروع به فعالیت نمودو سه شهر پمپئی، هرکولانوم، و استابیس را در زیر بارانی از آتش و خاکستر مدفون و از صحنه گیتی محو نمود. طبق نوشته مورخین به هنگام این فوران ستونی از دود به شکل چتر به شعاع بیش از 30 کیلومتر در اطاف وزوو گسترش یافت، سنگها و بمبهای اتشفشانی بسیار از آسمان به زمین بارید و شهر هرکولانیوم نیز در زیر پوششی از گل مدفون شد. همچنین همزامان با این فعالیت خانه های بسیاری را ویران کرد.
همین آتشفشان در فوران سال 1906 نیز فعالیت مشابهی را از خود نشان داد. مرحله اصلی این فوران د ر6 آوریل 1906 با انفجار بسیار شدیدی آغاز شد و تمام نواحی اطراف را تکان داد. به دنبال آن ستونی از بخار به پهنای 500 متر و به ارتفاع چند هزار کیلومترصعود نمود و به شکل چتر در هوا گسترش یافت. در شب 7 تا 8 آوریل انفجار بسیار شدید سبب پرتاب حجم بسیار زیادی از مواد جامد در ضلع شمال شرق گردید،د رحالیکه در دامنه جنوب شرقی شکافب باز شد و سیلی از گازه به طرف دهکده بوسکوترکاز به حرکت درآمدوآن را به کلی ویران نمود. د ر9 آوریل با وزش باد، ناپل ( ایتالیا ) در زیر بارانی از خاکستر پوشیده شدکه ضخامت آن 25/1 متر بوده است، و بر اثر آن گیاهان د رپهنه وسیعی به مدت چند سال از بین رفتند. پس از آن انفجار فاصله دار ترگردید و شدت آن کم شد، و در اواخر آوریل آتشفشان وارد مرحله خفتگی ( خاموشی موقت ) گردید.
نمونه های بسیاری را می توان نام برد که دارای نتایج زیان بار و تقریبا مشابهی با آتشفشان وزوو بوده اند. ا زجمله فوران کوه پله د رجزیره مارتینیک ( در اقیانوس اطلس و دریای کارائیب ) که در 8 مه 1902 تنها یک دقیقه فعالیت کرد و 30 هزار نفر تلفات بر جای گذاشت و تنها دو نفر جان سالم به در بردند که یکی از آنها یم نفر زندانی بود. و یا فوران مونالو د رجزیره هاوایی در یال 1949 به مدت 147 روز به طول انجامید. همچنین از فوران سال 1956 کوه بزیمیانی واقع درکامچاتکا به عنوان هیب ترین فوران انفجای تاریخ معاصرنام می برد. اتشفشان پاری کوتین در مکزیک که در20 فوریه 1943 متولد شد، گدازه هایش شهر سن ژوان پارانگاریکوتو رانابود ساخت. اتشفشان باندایی در ژاپن در سال 1888 بر اثر انفجارات حاصله از بخار آب در عرض چند دقیقه مساحتی برابر 27 مایل مربع ا باریزش بهمن های گداخته ویران ساخت. ونمونه های متعدد دیگر.
به طور کلی اتشفشانها علاوه بر این که به طور مستقیم و به توسط مواد پرتابی، جریانهای گدازه، ابرهای سوزان، بارانهای خاکستر و غیره سکونتگاه های شهری و یا روستایی را تهدید می کنند، به گونه ای غیر مستقیم نیز موجب بروز خساراتی بس سنگین می گردند از جمله:
1- اتشفشانها معمولا همراه با زمین لرزه هستند که اثرات آن قبلا گفته شد.
2- هنگامیکه فوران در زیر دریا انجام بگیرد موجب پیدایش پدیده تسونامی می شود. به عنوان مثال در سال 1883 بر اثر انفجار کوه کراکاتوا امواج تسونامی حاصل گردید و 36000 نفر از ساکنین ساحلی تنگه سوئد راتلف نمود.
3- چنانچه فوران در زیر پوشش از برف و یا یخ انجام شود سبب ذوب سریع آن می گردد و لاهار ( سیلهایی از گل اتشفشانی ) به وجود می آید. در کشور کلمبیا در آبان ماه سال 1364 چنین جریانی به وجود آمد و شهر آرمرو را با 25 هزار سکنه و یران کرد.
4- گاهی ممکن است که جریان گدازه بستریک رودخانه را مسدود نموده و موجب تشکیل یک سد طبیعی در مسیر آب شود ودر نتیجه دریاچه سید آتشفشانی به وجود می آید. بعد ها ممکن است چنین سدی ناگهان شکسته شود و سبب ایجاد سیل گردد. به هنگام فوران اولیه دماوند یک چنین سدی در مسیر رودخانه لار به وجود آمد که بعد ها به تدریج تخریب و آب دریاچه آن تخلیه گردد. در حال حاضر می توان اثرات آن را به صورت پادگانه های آبرفتی در مسیر رود لار و در بالای پلور به خوبی مشاهده نمود.
5- گاهی آتشفشانها ایجاد باد های شدید می کنند. به عنوان مثال در اثر فوران کوه سنت هلن د رمارس و آوریل 1980 موجی از تکان و بادی با نیروی هاریکن درختان را بر روی زمین گستراندو آنها را شبیه به چوب کبریت بر جای گذاشت. در جهت باد 250 کیلومتر مربع از جنگل جاروب گردید و یک منطقه تخریب، ت شعاع 25 کیلومتری آتشفشان به وجود آمد.
6- بهمن های سوزان، باران های فوران، کمانهای نورانی از دیگر پدیده های جنبی اتشفشانها به شمار می ایند.
به طور کلی آتشفشانها ی فعال دنیا در 400 سال اخیر حدود 840 مورد بوده است که در این مدت 290 هزار قربانی داشته است.
در راستای این برنامه ریزی ها و طرح ریزی ها شهر ها می بایست مسائل و موارد زیر را دنبال نمود.
1) بررسی و مطالعه دقیق آتشفشان :
می توان با ایجاد ایستگاه ها و پایگاه های دائمیف نوع آتشفشان، عملکرد و ماهیت آن، تعداد و ابعاد آن، ومواردی از این قبیل را ارزیابی نمود. مثلا باید بدانیم که آتشفشان محل مورد نظر شامل کدامیک از چهار نوع فعال، نیمه فعال، خفته و یا خاموش و سرد است. همچنین آگاهی از نحوه بیرون ریزی ماگما و فعالیت آتشفشان خالی از اهمیت نیست، زیرا با علم به این قضیه می توان نوع و میزان خطر و نوع خسارت احتمالی را پیش بینی نمود و بر اساس این پیش بینی اقدامات حفاظتی لازمم را به عمل آورد. لازم به ذکر است به طور کلی تعداد تلفات اتشفشانها خیلی کمتر از حوادث طبیعی دیگر مانند زلزله، تسونامی، سیل، و اپیدمی ها بوده است. شرط اینکه اتشفشانها حادثه ساز باشند می بایست فعالیت انفجاری داشته و فوران نیز در حوالی مناطق مسکونس صورت بگیرد.
مهمترین عواملی که سبب مرگ و میر می شوند عبارتند از :
- پرتاب خاکستر ها، هر چه قدر گرم چندان خطر ندارند. علت مرگ و میر مردم شهر پمپئی بیشتر مربوط به ترس و فرار از محلکه بوده است، زیرا گسترش خاکستر در فضا، محیط را تاریک کرده بود.
- ابرهای سوزان با حرارت ( حدود 600 درجه ) و بخار اب موجود و سرعتی که دارند ( 150 تا 450 کیلومتر در ساعت ) همه چیز را در مسیر خود می سوزانند و هیچ موجود زنده ای بر جای نمی گذارند.
2- اقدامات حفاظتی :
ایمن سازی و پیش گیری – با توجه به بررسی های دقیقی که عنوان شد، مسدولین شهری و برنامه ریزان موظفند هم در زمینه برنامه ریزی های هشدار دهنده به مردم، و هم در مورد سازه های حفاظتی مناسی تلاش نمایند، مثلا از استقرار تاسیسات در نزدیکی و تا شعاع نفوذ فعالیت آتشفشانی خود داری نموده و سمت توسعه شهر را در صورت امکان در جهت مقابله قله و به دور از آن انتخاب کنند. برای حفظ جان مردم بهتر است با مشاهده آثار اولیه فورانها منطقه را از سکنه خالی نمایند. به مردم آموزش داده شود که به هنگام پرتاب خاکستر در منازل و ساختمانها پنجره را ببندند و در صورت امکان سطوح اطارف را خاکستر روبی نمایند. در صورت عدم دسترسی به پناه گاه بهتر است صورت و چشمان خود را با پارچه خشک محفوظ نگه دارند. پارچه مرطوب با So2 و So3 موجود در محیط، تولید اسید سولفورو سولفوریک نموده و سبب سوختگی و کوری می شود. اما بهتر از همه تهیه ماسک مخصوص است .
3- پیش بینی زمان فعالیت:
متخصصین آتشفشان شناسی با انجام اصلاحاتی در روشهای خود، توانسته اند مسیر ماگما را از عمق به طرف سطح زمین دنبال و زمان انفجار آتشفشان را پیش ینی و تعیین نمایند، همچنین به وسیله تغییرات مغناطیسی، کیلومتر، و تیلت متر( برای اندازه گیری درجه و شدت باد کردگی زمین که بر اثر فشار مواد گداخته حاصل می شود) میتوان حرکت ماگما را درآشیانه های اولیه یا ثانویه بررسی نمود.دستگاه های حرارت سنج بسیار دقیق و حساسی به دیواره قسمتهای فرو رفته نصب نموده اند که می تواند تغییرات ناشی از افزایش درجه حرارت سنج بسیار دقیق و حساسی به دیواره قسمتهای فرو رفته نصب نموده اند که می تواند تغییرات ناشی از افزایش درجه حرارت گازهای گرم را اندازه گرفته و مردم را به موقع از خطر وقوع اتشفشان آگاه سازند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1443]