زبان فارسی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: ١ . درآمد

زبان فارسی یا فارسی ِدَری، ستون ِاستوار تاریخ و فرهنگ و شناخت نامه--ی ِایرانیان، افغانان، تاجیكان و برخی تیره--های فارسی زبان در دیگر كشورهای آسیای باختری و مركزی و سرمایه--ی ِمشترك معنوی-- ملت--ها و تیره--های یاد كرده است. این زبان، شاخه--ای از زبان--های ایرانی است كه خود به شاخه--ی بزرگترِگروه ِزبانهای هندو - ایرانی می پیوندد و در كلید واژه--های زبان شناختی، از آن به نام فارسی-- نو یاد می--شود ( در برابر فارسی-- ِ باستان / كهن، زبان روزگارِ هخامنشیان كه نوشته--های اندك شماری به خط ِ میخی از آن بر جا مانده است و فارسی-- میانه، زبان روزگار پارتیان/ اشكانیان كه پهلویك / پهلوی-- ِ شمالی/ پهلوی-- اشكانی / پارتی وپارسیك / پهلوی-- ِجنوبی / پهلوی--ِ ساسانی، كه شمار بیشتری سنگ نوشته و كتاب به دبیره (خط) پهلوی ازآن در دست داریم.
این زبان (فارسی) درزمان ساسانیان، همچون گویشی از زبان رایج روزگار (پهلوی) و همانا با تاثیرپذیری ازدیگرزبان--های كهن ایرانی شكل گرفت(١) و به تدریج نیرومند شد و در دوران ِپس از اسلام، با از رواج افتادن زبان پهلوی، به صورت زبان مشترك رایج درایران و سرتاسر سرزمین--ها و تیره--های ایرانی (فراگیر ِ افغانستان و فرازْرود یا آسیای ِ میانه--ی ِ كنونی و بخش--هایی از پاكستان و هندوستان كنونی) درآمد و تا دوسده تنها زبان گفتاری باقی ماند و اگر هم چیزی بدان نوشته شده بوده باشد، به دست ما نرسیده است.(٢)
بالیدن و گسترش و كمال یابی زبان فارسی از سده--ی سوم هجری و براثربه فرمانروایی رسیدن دودمان--های ایرانی تباردر گوشه و كنار ایران زمین، به ویژه در--خراسان و سیستان و ری و كاهش نسبی-- قدرت و نفوذ گماشتگان دستگاه خلافت بغداد، شتاب بیشتری گرفت و با نگارش و نشر رساله--ها و كتاب--ها و دیوان--های زیاد، دربرابرزبان عربی (كه از سوی ایران گشایان عرب و دست نشاندگان آنان به عنوان زبان رسمی-- درباری ودیوانی به ایرانیان تحمیل شده بود) قد برافراشت و به زودی عرصه--ی اندیشه وادب وهنر و فرهنگ را از آن زبان بیگانه بازپس گرفت.
با پدیدارشدن شماری شاعران ِ شاهنامه سرا و در نقطه--ی اوج آن--ها حكیم ابوالقاسم فردوسی-- توسی و سرایش شاهنامه--ی بزرگ او – كه نقطه--ی عطفی بود در تاریخ زبان و فرهنگ ما – زبان فارسی به تمام معنی، زبان گفتار و نوشتار همه--ی ایرانیان و ایرانی تباران و ایرانی فرهنگان شد و تمام تلاش--های نهادِ خلافت و كارگزاران ایرانی نمای آن برای بازگردانیدن آبِ رفته به جوی و رسمی و پایدار نگاه داشتن زبان عربی به جایی نرسید و ایرانیان – بر خلاف بیشتر سرزمین--ها و كشورهای تسخیرشده ازسوی تازیان – همچنان ایرانی و فارسی زبان باقی ماندند؛ یعنی درواقع، فارسی زبان ماندند تا ایرانی بمانند. « تخم ِ سخن»ی كه دهقان فرزانه--ی توس پراگند، بارورشد و در درازنای هزاره--ی گذشته، گلزاری پرشكوه و باغی انبوه ازدستاوردهای فرهنگی-- فارسی زبانان در گستره--ی بزرگی از دره--ی سِند در خاور تا میانرودان و آسیای كِهین درباختر و از خلیج فارس در جنوب تا مرزهای روسیه در شمال پدید آمد.
ازمیان همه--ی قوم--های كهنی كه در نخستین موج--های جهان گشایی-- تازیان نومسلمان در سده--های یكم و دوم هجری، به هر روی به جرگه--ی پیروان اسلام درآمدند، ایرانیان درنگاهبانی از زبان و فرهنگ و كیستی-- قومی-- خویش، یگانه بودند. دیگر قوم--های ساكن درمنطقه--ای گسترده از میانرودان تا دره--ی نیل و بقیه--ی سرزمین--های شمال آفریقا با همه--ی پیشینه--ی فرهنگ--ها و تمدن--های دیرینه--ی خود، زبان عربی را همراه با دین اسلام پذیرفتند یا از سر ناگزیری بدان گردن نهادند و امروزه از آنها به منزله--ی «كشورهای عربی!» و «جهان ِ--عرب!» یاد میشود و بسیاری از آنان درعربی مآبی كاسه--ی گرم--تر از آش شده--اند و بیشتراز عرب--های اصلی-- ساكن ِ نجدِ حجاز، سنگ ِ عرب بودن خود را برسینه می--زنند!
زنده یاد «مُحی الدین عالم پور» روزنامه نگار تاجیك در سفری به مصر، هنگام دیدار با یكی از استادان ایران شناس آن كشور، از وی پرسیده بود :
« چه شد كه شما مصریان با آن پیشینه--ی هزاران ساله--ی تمدن وفرهنگتان زبان عربی را پذیرفتید و عرب شدید وحتی نام «صَوتُ الْعَرَب مِنَ القاهِرَه» را برای رادیو كشورتان برگزیده اید ؟ »
استادِ آگاه وهوشمندِ مصری، درپاسخ به عالِم پورگفته بود :
« ما عرب شدیم؛ بدین علت كه فردوسی و شاهنامه نداشتیم! »
نكته--ای كه آن استاد مصری برآن تاكید ورزیده بوده، بنیادی و بسیار پراهمیت است و نقش ِ كلیدی وسازنده--ی فردوسی و دیگر اندیشه ورزان و فرزانگان تاریخ ما را در پایدارنگاه داشتن ِ زبان و ادب و فرهنگ و درنتیجه، مَنِش و كیستی-- ایرانی، به خوبی نشان می--دهد.
پانوشت
١. دكتر پرویز ناتل خانلری: زبان شناسی و زبان فارسی، بنیاد فرهنگ ایران، تهران – ١٣٤٧ و همو: تاریخ زبان فارسی (دو جلد)، بنیاد فرهنگ ایران، تهران – ١٣٥٢ و دكتر علی اشرف صادقی: تكوین ِ زبان ِ فارسی، دانشگاه آزاد ایران، تهران – ١٣٥٧.
٢. كهن--ترین دست نوشت ِ شناخته از زبان فارسی-- دری، ترجمه--ی رساله در احكام مذهب ِ حَنَفی از امام حكیم خواجه ابوالقاسم اسحاق بن محمد سمرقندی با تاریخ نگارش ِ– دست ِ كم - ٢٤٢ ه. ق. (= ٩٥٣م.) است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 99]