چیدمان

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: می--خواهم درباره تئوری عمومی چیدمان از شما سوال كنم. وقتی كه در این كشور برای نخستین بار منتقدانی چون مایكل فراید(۱) به مینی مالیسم حمله كردند، این نكته را مطرح كردند كه به خلاف هنر مستقل و خود بسنده گذشته، كه حضور یا غیاب بیننده، تاثیری بر وجود و اهمیت آن نداشت، مینی--مالیسم نیازمند مشاركت بیننده در فضایی نمایشی است. حمله--های اخیر به هنر چیدمان هم دقیقاً همین بحث را طرح می--كنند. برای من عجیب این--جاست كه جاد(۲) كه كامل--ترین نمود سنت عظیم مینی--مالیسم است، چگونه با شما زمینه مشتركی یافته است. شما دو نفر اشیایی عرضه كردید كه از نظر زیبایی--شناسی بسیار متفاوت بودند؛ اما هر دو، در مفهومِ محیطِ لازم برای مشاركت بیننده اتفاق نظر داشتید.
▪ می--توان چنین گفت: مینی--مالیسم درمانی است؛ و در عین حال آموزشی. یعنی فرد را از جایگاه تنش و آشوب به تعادل درونی و تمركز توجه می--برد. آدمی این--گونه ناچار می--شود بیشتر به درون خود رجوع كند.
● آیا می--توان گفت كه چالش چیدمان، عرضه كردن موقعیتی آشوبناك است، اما آشوبی كه تخیل بیننده را به نوعی ادراك متمركز رهنمون می--شود؟
▪ انواع گوناگون چیدمان وجود دارد در مارفا چیدمان عظیمی از آثار دانلدجاد وجود دارد كه وقتی آدمی به دیدن آن می--رود، به نحوی باور نكردنی، از هر آشوبی رها می--شود و حسی از نظم كیهانی به او دست می--دهد. چیدمان--های من هم خطاب به بینندگان----اند، اما بیننده--ای كه در برابر گلدان شكسته--ای ایستاده و با خود می--اندیشد: «این گلدان زمانی بود و دیگر نیست. چرا شكست؟ آیا گلدان خوبی بود؟» پرسشی ملال--انگیز كه برای آن پاسخی وجود ندارد، و وضعیتی نامعلوم و نامشخص. بیننده در تخیل من چون كودكی است در برابر اقیانوسی از سوالات كه نمی--داند ارتباط آن--ها با هم چگونه است و پاسخ--ها را كجا باید یافت.
● مردمان بسیاری با شادمانی نزد نقاشی--های تمثیلی یا سوررئال اوقات می--گذرانند و به كشف ارتباط بین اجزای تصویر و درك آن مشغول می--شوند؛ اما همین مردم چنان رغبتی نشان نمی--دهند كه درباره یك چیدمان سه بعدی به همان طریق بیندیشند. آیا در اهمیت این تجربه چیزی هست كه تا این حد دشوار است؟
▪ به نظر من امروز هركس اندك آشنایی با هنر داشته باشد می--داند كه چگونه باید به یك نقاشی نگریست. حتی اگر میخی در وسط آن جا خوش كرده یا چهار پایه--ای در برابر آن سبز شده باشد، بازهم همه می--دانند كه این یك نقاشی است و برای نگاه كردن به آن ابزاری وجود دارد؛ ابزاری كه در طول تاریخ شكل گرفته و شخص با آموزش و تجربه فراوان به آن دست می--یابد. نقاشی مثل مادربزرگ سالخورده--ای است كه در خانواده--ای زندگی می--كند.
مدت--هاست كه عقلش را از دست داده، جایش را كثیف می--كند. اما همه خانواده-- می--دانند كه چگونه از او نگهداری كنند، زبانش را می--فهمند، و هیچ--كس از كارهایی كه او می--كند تعجب زده نمی--شود. اما وضع هنر چیدمان كاملاً متفاوت است. او مثل دختر كوچكی است كه تازه به دنیا آمده، كودكی بیش نیست، و هیچ--كس نمی--داند در بزرگی چه خواهد شد. علاوه بر این، در خانواده--ای به دنیا آمده كه پیشاپیش مادربزرگی در آن وجود دارد و همه می--گویند: «ما همه--چیز را در مورد مادربزرگت می--دانیم اما تو از كجا آمده--ای؟ چه چیز جدیدی داری كه به ما بگویی؟ و اگر هم بد رفتاری كنی صاف می--اندازیمت دور، چون اصلاً نمی--دانیم كه تو حتی زنده می--مانی یا نه.» مردم درست به همین شكل نمی--دانند كه هنر چیدمان چیست؛ آن--ها درك نمی--كنند كه این دختر كوچك همیشه كنار ما بوده است.
من به تجربه فهمیده--ام كه هیچ--كس واقعاً نمی--داند چگونه باید به چیدمان به چشم یك اثر هنری نگریست. عناصر فضایی چیدمان هم همان مسایل را ایجاد می--كنند كه در نقاشی هست؛
اما این مسایل و مشكلات در نقاشی سال--ها مورد مطالعه قرار گرفته--اند: بومی كه آغشته به رنگ زرد است، بلافاصله به چشم چهره انسانی نگریسته می--شود. اما وقتی مردم تركیب خاصی از نور و فضا را می--بینند، تصور می--كنند كه یا با مقوله--ای معمارانه طرف--اند یا با اتاقی كه بد رنگ--آمیزی شده.
این قضیه مشكل--تر هم می--شود وقتی بدانیم كه منشا چیدمان--ها در اروپای غربی و اروپای شرقی متفاوت بوده است. تا جایی كه می--دانم، ریشه--های چیدمان غربی در اتفاق--ها(۳) و كنش--ها(۴) نهفته است. نزد آن--ها چیدمان در حقیقت بازمانده--ی وقایع است كه در زمان منجمد شده، مثل چیدمان بویس(۵)، كونلیس(۶) و مرتز(۷) اما منشا چیدمان--های اروپای شرقی در نقاشی نهفته است. در این--جا بیننده درون نقاشی سقوط می--كند، سفری به آن سوی قاب می--كند و به دنیای نقاشی وارد می--شود. چیدمان غربی به سوی شیئ جهت گرفته است؛ متوجه نمودِ اشیای مختلف، پس از كنشِ صورت گرفته است. اما چیدمان شرقی متوجه فضا است؛ ناظر به جوّ موجود در یك موقعیت خاص است.
وقتی نمایشگاه «جابه--جا شدگی--ها»(۸) را در ۱۹۹۱ در MoMA برپا كردم مردم می--گفتند باید در ورودی هر چیدمان بگذارم كه مردم بدانند چگونه باید با آن برخورد كنند و آن-- را ببینند. اما به نظر من مهم--ترین چیز در مواجهه با یك چیدمان این است كه شخص به فضایی وارد می--شود كه هیچ از آن نمی--شناسد، نمی--داند كجاست، و می--باید خود بیاموزد كه چگونه با تخیل خود آن را درك كند و سامان بدهد. زمانی در مورد نقاشی مدرن نیز وضع همین--گونه بود اما اكنون شگفتی و غیرمنتظرگی نقاشی مدرن دیگر به رسمیت درآمده و عادی شده است، اما شگفتی چیدمان هنوز برجاست. به عبارتی، آموختن چگونه نگریستن به یك چیدمان، می--تواند به مردم بیاموزد كه چه چیزهایی را در نگریستن به نقاشی از یاد برده--اند.
● شما به معمایی اشاره كردید كه پیش روی هر بیننده اثر هنری است: آیا معلومات مشخص و متقن به دست بیاورد و سپس به راه خود برود، یا خویشتن را در آن--چه پیش رویش است، غرق كند؟ البته هر كسی اول وسوسه می--شود كه اطلاعات را دریافت كند و برود؛ و آن--چه به این رفتن كمك می--كند، دقیقاً همان توضیحات و دستورالعمل--هایی است كه همراه اثر ارائه بشود.
▪ وقتی چیزی را می--خوانیم، یعنی نیازی به تماشا كردن نداریم. و اما اگر بخواهد خود را غرقه سازد؛ برای این كار متن--های توضیحی به دردی نمی--خورد؛ برای این كار باید تنها باشد و در تنهایی خود با اثر هنری رابطه نزدیك برقرار كند.
به نظر من اثر هنری پُر است از تله--ها و پدیده--های پنهانی كه بیننده باید از آن--ها گذر كند. باور خامی وجود دارد مبنی بر این كه هنر گذشته دركش ساده بود، اما هنر امروز بسیار بَسته--تر است و به سختی اجازه كشف شدن به ما می--دهد. اما در واقع، نقاشی--های كهن نیز به اندازه هنر امروزین دشوار و دور از دسترس--اند؛ تنها تفاوت این است كه آن--ها را بارها و بارها مورد مكاشفه قرار داده--اند و اكنون برای كشف رمز آن--ها روش--هایی وجود دارد؛ گرچه هنوز هم بسیاری نكات پوشیده در آن--ها هست. همین چند وقت پیش جلوی Las Meninas ایستاده بودم؛ و انگار در برابر صدها در بسته ایستاده--ام.
● پس چیدمان می--تواند نقاشی را نجات دهد نه این--كه نابودش كند.
▪ قطعاً. در چیدمان مردم در واقع ایستاده--اند و به نقاشی--هایی نگاه می--كنند كه خود آن--ها را هم در برگرفته.
● پس شما این اتاق--ها را طوری می--سازید كه سرشار از شواهد حضور مردم--اند؛ شخص می--تواند به تنهایی درون آن--ها قرار گیرد؛ نوعی از انزوا را تجربه كند، در حالی كه در اتاقی است كه پر از حضور دیگران است.
▪ بلی. به نظر گزاف می--آید، اما درست مثل همان چیزی است كه در معبد یا مكانی مذهبی رخ می--دهد. همگی با هم هستیم. و هر یك از ما احساس خوبی دارد، به خاطر وجود چیزی كه تحت نام آن گردهم آمده--ایم.
● طنز موجود در وضعیت امروزی این است كه مردم در خانه روزنامه می--خوانند، تلویزیون نگاه می--كنند و كتاب می--خوانند، و به موزه--ها می--روند تا تنها باشند. اندیشه همگانی--شان در خلوت رخ می--دهد و اندیشه خصوصی--شان در جمع.
▪ دقیقاً. شخص به مكان همگانی می--رود تا تنها باشد. و امور جمعی--اش را در خانه انجام می--دهد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 156]