شب آرزوها

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: معناشناسي ليله الرغائب

در فرهنگ قرآني اسلامي، براي برخي از زمان ها و مكان ها اقتدار و خصوصيات ويژه اي

گفته شده است. از اين رو برخي از سرزمين ها چون بيت المقدس و مكه جايگاه قداست

معنوي خاصي دارند و اعمال در آن مكانها از پاداش و ارزش ويژه اي برخوردار مي باشد.

برخي از زمان ها نيز چون سحرگاهان و فجر و ليله القدر از چنين ويژگي هاي خاص

بهره مند هستند و خداوند در آيات و حتي سوره هايي به ارزش و جايگاه ويژه آنها اشاره

كرده است و درباره شب قدر آن را برابر با هزار ماه كه به اندازه عمر آدمي است دانسته

است.

اين ويژگي را مي توان درباره برخي از ماهها چون ماه رمضان و يا ماه رجب برشمرد

كه از ويژگي هاي انحصاري برخوردار مي باشند. از جمله ويژگي هاي انحصاري ماه رجب،

ليله الرغائب است.

كلمه «رغائب» جمع «رغيبه» به معناي چيزي كه مورد رغبت و ميل است و نيز به معناي

عطا و بخشش فراوان مي باشد. بنابراين معناي اول «ليله الرغائب» يعني شبي كه ميل و

توجه به عبادت و بندگي در آن فراوان است و بندگان خوب و شايسته خداوند دراين شب

تمايل زيادي به رفتن به درخانه خداوند و ارتباط و انس با معبود خويش دارند.

بنابر معناي دوم، «ليله الرغائب» يعني شبي كه در آن عطاء و بخشش خداوند فراوان

است و بندگان مخلص خداوند با روآوردن به بارگاه قدس ربوبي و خاكساري در برابر

عظمت حق شايسته دريافت انعام و عطا و بخشش بي كرانه حق مي گردند.

عظمت و ارزش ليله الرغائب

درباره فضيلت و ارزش و عظمت آن مي توان دو جهت زير را بيان كرد: 1- از اين جهت كه

اصولا شب جمعه، خود داراي ويژگي و ارزش خاصي است و اعمال عبادي فراواني در آن

وارد شده و زمان عبادت و مناجات و عرض حاجات با قاضي الحاجات است.

2- ماه رجب اولين ماه از ماههاي حرام (ماه هاي حرام عبارتند از: رجب، ذي القعده، ذي

الحجه، محرم) و ماه خدا و هنگام عبادت و دعا و استغفار است و رحمت الهي در اين ماه در

حال ريزش و نزول است، به همين جهت اين ماه را رجب الاصب گويند، چون «صب» به

معناي ريختن است. پس ليله الرغائب، شرافت و ارزش شب جمعه و ماه رجب هردو را در

خود جمع نموده و ارزشي دوچندان دارد.

شيخ المحدثين عباس قمي در كتاب شريف مفاتيح الجنان درباره اين شب مي نويسد: بدان

كه شب جمعه اول ماه رجب را ليله الرغايب گويند و از براي آن عملي از حضرت رسول(ص)

با فضيلت بسيار واردشده كه سيدبن طاووس در كتاب اقبال و علامه مجلسي در اجازه نبي

زهره آن را نقل كرده اند.

ازجمله فضيلت هايي كه براي آن برشمرده اند اينكه به سبب شرافت اين شب گناهان بسيار از

كساني كه اعمال خاصي را انجام دهند آمرزيده مي شود.

از جمله اعمال اين شب نمازي است كه اگر شخص آن را به جا آورد، پس از مرگ هنگامي كه

در قبر گذاشته شود خداوند تبارك و تعالي ثواب نمازش را به سوي او به بهترين صورت مي

فرستد تا همدم او شود و او را از تنهايي بيرون آورد.

اين شخص با روي گشاده و درخشان و زباني شيوا و فصيح به او مي گويد: اي حبيب و

دوست من! بشارت باد تو را كه از هر شدت و سختي نجات يافتي.

ميت مي پرسد: تو كيستي؟ بخدا سوگند كه من چهره اي بهتر از روي تو نديده ام و كلامي

شيرين تر از كلام تو نشنيده ام و بويي بهتر از بوي تو نبوئيده ام.

آن شخص مي گويد: من ثواب آن نمازم كه در فلان شب از فلان ماه از فلان سال به جا آوردي.

امشب نزد تو آمده ام تا حق تو را ادا كنم ومونس تنهايي تو باشم و وحشت را از تو بردارم و

چون در صور رستاخيز دميده مي شود من درعرصه قيامت، سايه بر سر تو خواهم افكند. پس

خوشحال باش كه هرگز خير از تو معدوم نخواهدشد.

آن گاه شيخ عباس قمي درباره چگونه اعمال اين شب مي نويسد: كيفيت آن چنان است كه روز

پنجشنبه اول ماه رجب را روزه مي داري و چون شب جمعه داخل شود مابين نماز مغرب و

عشا دوازده ركعت نماز مي گذاري كه هر دو ركعت را با يك سلام تمام مي كني. در هر ركعت

از آن نماز يكمرتبه «حمد» و سه مرتبه «اناانزلناه» و دوازده مرتبه

«قل هوالله احد» مي خواني و چون از نماز دو ركعتي فارغ شدي، هفتاد مرتبه «اللهم صلي

علي محمدالنبي الامي و علي اله» مي گويي و سپس به سجده مي روي و هفتاد مرتبه «سبوح

قدوس رب الملائكه و الروح» مي گويي. پس از آن، سر از سجده برمي داري و هفتاد مرتبه

«رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم انك انت العلي الاعظم» مي گويي. پس از آن نيز دوباره

به سجده مي روي و هفتاد مرتبه «سبوح قدوس رب الملائكه و الروح» مي گويي. آن گاه

حاجت خود را مي طلبي كه برآورده خواهد شد. (مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي با تصرف و

تخليص) سخن صاحب المراقبات عارف كامل و استاد و اصل مرحوم ميرزا جواد ملكي تبريزي

در اين باره در كتاب المراقبات خويش مي نويسد: اولين شب جمعه ماه رجب را ليله الرغائب

نامند. در اين شب فرشتگان بر زمين نزول مي كنند.

اگر شب اول ماه رجب مصادف با شب جمعه بود، سزاوار است عمل «ليله الرغائب» را نيز

انجام دهد.

از پيامبر اكرم(ص) روايت شده است كه فرمودند: از اولين شب جمعه د رماه رجب غافل

نشويد؛ زيرا شبي است كه فرشتگان آن را «ليله الرغائب» مي نامند. اين نامگذاري به اين

جهت است كه هنگامي كه مقداري از شب گذشت، هيچ فرشته اي در آسمان ها و زمين

نمي ماند مگر اين كه در كعبه و اطراف آن جمع مي شوند.

آن گاه خداوند مي فرمايد: اي فرشتگانم! هرچه مي خواهيد از من درخواست كنيد.

فرشتگان عرض مي كنند: حاجت ما اين است كه از روزه داران رجب درگذري.

خداوند مي فرمايد: اين كار را انجام دادم.

عارف كامل، ملكي درباره اعمال اين شب مي نويسد: بهتر است كسي كه اين حديث را مي

نود، در اين شب، زياد بر فرشتگان صلوات فرستاده تا تكليفي را كه آيه تحيت (سوره نساء آيه

68) براي صلوات فرستادن به عهده ما گذاشته به اندازه توانايي انجام داده باشد. وي آنگاه به

نقل از رسول خدا(ص) نمازي را كه در بالا شرح آن گذشت نقل مي كند .

استاد ملكي تبريزي اين پرسش را مطرح مي كند كه: ظاهر روايت اين است كه «ليله الرغائب»

اولين شب جمعه ماه رجب است؛ و اگر اعمالي كه در اين روايت ذكر شده از اعمال اين شب

بوده و شب جمعه اول ماه، مصادف با اول ماه شد، چگونه مي توان اين عمل را به جا آورد؟

وي پاسخ مي دهد از آن جايي كه پنج شنبه قبل از جمعه اول، جزء ماه رجب نيست؛ بايد در

پاسخ بگوييم كه اگر بخواهيم به ظاهر روايت عمل كنيم، اين اعمال درصورتي است كه شب

اول ماه شب جمعه نباشد؛ و اگر شب جمعه بود، شب جمعه دوم، اين اعمال انجام مي شود؛

گرچه ليله الرغائب نباشد. چون در روايت تصريح نشده كه اين اعمال حتماً بايد در ليله

الرغائب باشد. ولي راه دوم و سومي هم هست كه صحيح تر به نظر مي رسد. راه دوم اين

است كه اين اعمال را بدون روزه انجام دهيم و راه سوم اين است كه روزه را هم بگيريم

گرچه روزه در رجب نباشد. (كتاب المر اقبات/ مرحوم آيت الله حاج ميرزا جواد مالكي تبريزي

(ره) )اجمالاً آنكه ليله الرغائب، اولين شب جمعه ماه رجب است كه براي آن اعمال و فضايل

بسياري نقل كرده اند كه از آن جمله مي توان به روزه پنجشنبه و استغفار زياد در آن شب

اشاره كرد. كسي كه مي خواهد به ثواب و پاداش اعمال اين شب برسد مي بايست به اعمال آن

اهتمام جدي بورزد.