شناخت کلی معماری دوره قاجار

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: دوره قاجار با مرگ کریم خان به سال 1193 ق/ 1779 م، و ظهور آقا محمد خان شروع شد وبا افول احمد شاه به سال 1343ق/ 1304 ش/ 1925 م پایان یافت. در این روزگار، ایران از حکومتی ایلاتی به نظامی متأثر از الگوهای حکومتی اروپای غربی تغییر یافت. قرارداد ترکمان چای (1243 ق/1828 م)، تغییر روابط ایران با قدرت های بزرگ این دوره را نشان می دهد.
برخی از پژوهندگان بر این باورند در میان پادشاهان قاجار، ناصرالدین شاه (1264- 1313 ق/ 1848- 1896 م) در مقایسه با اجدادش نگاه واقعی تری به موقعیت ایران در جهان آن روز داشت. در دوره سلطنت او، شمار کسانی که با دانش اروپایی ها و حرکت های آزادی خواهانه آشنا شدند، افزایش یافت. رشد این طبقه و آثار نوشتاری آن ها و تأثیرشان بر جامعه، از ویژگی های ممتاز تحول این دوره در سده نوزدهم است.
هنر قاجار نیز از هنر دوران صفوی متأثر بوده است. این هنر ضمناً تأثیراتی را از غرب داشت. همیشه در تاریخ وجود داشته که یک تمدن از لحاظ هنر و معماری بر دیگران برتری داشته و تأثیر پذیری دیگر تمدن ها از آن اجتناب ناپذیر بوده است. چیزی که ناپسند و نادرست است تقلید کورکورانه می باشد که در این حالت صدمات جدّی و جبران ناپذیری بر پیکره هنر و معماری کشور تقلید کننده وارد می شود. در دوره قاجاریه هم وضعیت به این صورت بوده که تا مدتی (حدوداً تا نیمه اول پادشاهی ناصرالدین شاه) ایران از هنر و معماری اروپا و کلاً غرب تأثیر می پذیرفته و این تأثیری نه تنها بد نبوده بلکه در عین حفظ سنت های هنری گذشته، اقتباس های پسندیده ای هم در آثار رواج پیدا کرد. در این دوران ساخت زیر زمین های خوش طرح با پوشش طاق ضربی آجری، مشهور به خوانچه ای، رایج شدن بادگیرها، احداث صفه ها و ایوان ها با اندکی تغییر و تحول، ساخت حوضخانه هایی که بصورت سرپوشیده بودند، طاق های نیم دایره ای بجای طاق های تیزه دار ایرانی، وجود داشته است. به تدریج این تأثیر پذیری ها از تمدن غرب رو به فزونی نهاد و کم کم رنگ و بوی تقلید به خود گرفت (از حدود نیمه دوم پادشاهی ناصرالین شاه قاجار). از این مرحله به بعد، دوران انحطاط در هنر و معماری این دوره شروع می شود پس به این نتیجه می رسیم که کل دوران قاجاریه دوران انحطاط نمی باشد. از این به بعد چنان در زمینه هنر و معماری از تمدن غرب تقلید شد که بسیاری از بناهای ساخته شده در این دوران مثل منزل قوام الملک در شیراز (مشهور به نارنجستان)، کاخ عفیف آباد، ساختمان باغ دلشاد در شیراز، خانه قدیمی جمالی در اصفهان و ... شباهت بسیار زیادی به بناهای ساخته شده به سبک باروک و روکوکو دارند (قرن 18 اروپا). در بناهای یاد شده چنان از تزئینات در مقیاس وسیع استفاده شده که اصل و سرشت ساختمان در زیر این تزئینات پنهان شده و مشخص نیست برای ساخت این بناها از چه مصالح ساختمانی استفاده شده است. بطور کلی در دوره قاجار سبک جدیدی در معماری بوجود نیامد و هر چه بود همان هنر دوران گذشته (بلاخص صفویان) بود به اضافه تأثیراتی که تمدن غرب بر هنر ایران گذاشته بود.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1187]