سوء مديريت و كسري بودجه توسعه حمل و نقل ريلي را كند كرده است

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: سوء مديريت و كسري بودجه توسعه حمل و نقل ريلي را كند كرده است
اواسط مرداد ماه بود كه دكتر « احمدي نژاد» در جريان آغاز رسمي عمليات اجرايي تونل زيرزميني راه آهن تهران- تبريز در اظهاراتي از حمايت دولت از پروژه هاي ريلي سخن گفت و توسعه شبكه ريلي را براي كشور از ضروريات برشمرد.

رئيس جمهور در اين مراسم با تاكيد بر اين كه مسئولان بايد همت كنند تا همه شهرهاي بالاي ١٠٠ هزار نفر به شبكه راه آهن وصل شوند، ادامه داد: بعد از پيروزي انقلاب اسلامي و در طي ١٠ سال اخير اجراي پروژه هاي ريلي شتاب مناسبي گرفته است، اما با توجه به وسعت كشورمان، توسعه خطوط راه آهن به همت بالاتري نياز دارد و ضروري است كه سالي هزار تا هزار و ٢٠٠ كيلومتر راه آهن ساخته شود.

رئيس جمهور همچنين از وزارت راه و ترابري خواست به دليل به صرفه بودن حمل ونقل ريلي هر چه زودتر طرح جامع حمل و نقل ريلي كشور را تدوين كند تا در دولت به تصويب برسد.

«احمدي نژاد» همچنين با اشاره به اين كه روزانه ٢/٥ ميليون سفر بين تهران و اطراف آن انجام مي شود، گفت: در اين سفرها عموما از جاده استفاده مي شود و با توجه به بحران انرژي و مصرف بالاي بنزين، ضرورت توسعه خطوط ريلي برون شهري بيش از پيش احساس مي شود.

وي تصريح كرد: تكميل خطوط ريلي درون شهري و برون شهري هزينه مردم را كاهش مي دهد و طراوت و شادماني شهري را به دنبال خواهد آورد.

اهميت راه آهن
كارشناسان اقتصادي كشورمان بر اين عقيده اند كه يكي از طرح هاي بزرگي كه مي تواند آينده ايران را دگرگون كند و آن را در مسير توسعه پايدار قرار دهد، گسترش شبكه سراسري راه آهن است.گسترش شبكه ريلي علاوه بر اين كه در كاهش نرخ بيكاري اثر قابل توجهي خواهد داشت به توسعه صنعت و معدن و گردشگري و... كمك شاياني خواهد كرد؛ چنان كه كشورهاي پهناوري مثل آمريكا، روسيه و چين، بخش قابل توجهي از توسعه زيربنايي خود را مديون رشد حمل و نقل ريلي هستند.بر اساس افق پيش بيني شده در چشم انداز ٢٠ ساله، تا تكميل مطالعات در دست تهيه طرح جامع، حمل ونقل ريلي بر اين نكته تاكيد دارد كه شبكه ريلي بايد در ٢٠ سال آينده به ٢٨ هزار كيلومتر توسعه يابد كه ٥ هزار كيلومتر آن دو خطه و ١٠ هزار كيلومتر آن برقي باشد.بيان اين نكته، لازم است كه كشورهاي آلمان، فرانسه و ژاپن با به كارگيري قطارهاي سريع السير و با افزايش ميزان سرعت، ايمني و رفاه اين قطارها توانسته اند كاركرد هواپيما در مسيرهاي كوتاه را به حداقل برسانند. يكي از مسئولان، شبكه راه آهن را در كشور به گردش خون در كالبد يك انسان تشبيه مي كند و مي گويد: حمل و نقل ريلي كمترين ميزان فضاي اشغال شده در زمين را به خود اختصاص مي دهد و بيشترين تاثير را در زيرساخت هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي دارد.

وي مي افزايد: متاسفانه با وجود اهميت زياد حمل و نقل ريلي، اين مهم در سند علمي كشور جايگاه چندان مناسبي ندارد و به اندازه كافي مورد توجه قرار نگرفته است و از طرف ديگر سرمايه گذاري مناسبي در بخش حمل و نقل ريلي انجام نشده است.اين مقام مسئول به نكته جالب توجهي اشاره مي كند و مي گويد: قطار با سنت هاي خانوادگي ايرانيان پيوند ديرينه دارد و كوپه قطار يادآور پيوندهاي گرم خانواده ايراني است.

وظيفه قانوني
طبق ماده ٢٨ قانون برنامه چهارم براي تقويت اقتصاد حمل و نقل، بهره برداري مناسب از موقعيت سرزميني كشور، افزايش ايمني و سهولت حمل و نقل بار و مسافر، دولت موظف است در چارچوب « برنامه توسعه حمل و نقل كشور» كه به تصويب هيئت وزيران مي رسد، اين اهداف را در طول برنامه محقق كند:

١ - اتمام شبكه راه آهن ترانزيت كالا و مسافر شمال- جنوب و شرق- غرب.

٢ - اتمام شبكه راه آهن آسيايي واقع در محدوده كشور.

٣ - ايجاد امكان دسترسي بخش غير دولتي به شبكه راه آهن كشور.

٤ - تجهيز كامل شبكه راه آهن به سيستم علايم و ارتباطات.

٥ - نوسازي ناوگان راه آهن كشور با استفاده از وجوه اداره شده، به نحوي كه در پايان برنامه، متوسط سن ناوگان راه آهن مسافري، حداكثر به ١٥ سال برسد.

٦ - برقراري ارتباط كلان شهرها و سواحل شمال و جنوب و مراكز مهم گردشگري با مركز، با قطارهاي سرعت بالا و مشاركت بخش هاي غيردولتي.

بررسي آماري
براساس آمار سال ٢٠٠٣ «سازمان بين المللي شاخص تراكم خطوط ريلي» كه برحسب كيلومتر و مساحت ارائه شده است، اين شاخص براي ايران ٥/٤ متر در هر كيلومتر مربع، عراق ٦/٥ متر، پاكستان نزديك به ١٠ متر، تركيه ١٢ متر، هندوستان ٢/١٠ متر و كشورهاي اروپايي مانند فرانسه، اسپانيا و ژاپن ٥٣ تا ٥٥ متر بوده است. آلمان هم ١٠٠ متر در هر كيلومتر مربع ريل داشته است.شاخص طول خط ريلي در ايران ١٠٣ كيلومتر به ازاي هر يك ميليون نفر است، درحالي كه اين شاخص در كشورهاي آلمان ٤١٠ كيلومتر، ژاپن ٤٢٠ كيلومتر، تركيه ١٢٠ كيلومتر و در تونس ٢٠٠ كيلومتر است.بنابراين براساس آمارهاي موجود مشخص است كه رتبه ايران در بخش حمل و نقل ريلي با وجود مزيت هاي فراوان اين بخش از كشورهاي متوسط جهان نيز پايين تر است و باتوجه به روند توسعه كنوني خطوط ريلي در كشور كه به صورت ميانگين سالانه حدود ٣٠٠ كيلومتر است حدود ١٠٠ سال طول مي كشد تا به وضعيت كنوني آلمان برسد.در بررسي آمارها در بخش تعداد واگن، در ايران به ازاي هر يك ميليون نفر ٥/٢٢ واگن مسافري وجود دارد كه اين شاخص در كشورهاي آلمان ٢٥٠، ژاپن ٢٣٠، آفريقاي جنوبي ٤٠، تركيه ٢١ و در تركمنستان بيش از ٦٠ واگن به ازاي هر يك ميليون نفر است.

باز هم كسربودجه
با اين حال كارشناسان پروژه هاي ريلي اعتقاد دارند كه با كسر بودجه مواجهند و با تأخير در اجراي اين پروژه ها، سالانه حداقل ٢٠ درصد به هزينه آن ها افزوده مي شود. ريشه اين مشكل كجاست؟

مهندس «مظفري» مشاور سابق وزير راه در پاسخ به اين سوال اظهار مي دارد: اعتباري كه در اين زمينه به طور عادي تخصيص داده مي شود، كفاف اين پروژه ها را نمي دهد و بايد از حساب ذخيره ارزي در اين زمينه كمك بگيريم.وي مي افزايد: مجلس هفتم بودجه اي ٦ هزار ميليارد توماني را براي حمل و نقل عمومي به تصويب رساند و نظر بر اين بود كه بيشتر اين اعتبار به پروژه هاي ريلي و توسعه آن ها اختصاص يابد اما متأسفانه اين اعتبار از مسير خود خارج شد و اعتبار مورد نياز پروژه هاي ريلي در نظر گرفته نشد، درحالي كه توسعه و تكميل پروژه هاي ريلي به نفع كشور است، زيرا هم آمار تصادف ها و كشته ها كاهش مي يابد و هم صرفه اقتصادي به همراه دارد.

هزينه هاي احداث ريل
ولي مگر هزينه هاي واقعي ساخت راه آهن و خطوط ريلي در نقاط مختلف چقدر است؟

مجري طرح زيرساخت هاي راه آهن در اين باره مي گويد: هزينه ساخت هر كيلومتر راه آهن در مناطق كوهستاني و مسطح به شدت متفاوت است؛ اما هزينه روسازي (ريل، علايم، ساختمان ها) تقريبا ثابت و در حدود ٥٠٠ ميليون تومان است. هزينه زيرسازي هر كيلومتر راه آهن در دشت حداقل ٤٠٠ ميليون تومان و در كوهستان هاي سخت با تونل ها و پل هاي بزرگ در هر كيلومتر بالغ بر ٢ ميليارد تومان است. وي اظهار مي دارد: در حال حاضر در كشور توان ساخت هزار كيلومتر راه آهن در سال وجود دارد، مشروط بر اين كه بودجه و اعتبار مناسب در اختيار اين بخش قرار گيرد زيرا كه به طور متوسط براي هر يك هزار كيلومتر، حدود ١٥٠٠ ميليارد تومان در سال اعتبار نياز است كه موقعيت جغرافيايي و شرايط اقليمي در هزينه كرد براي احداث خطوط راه آهن متفاوت است.

مهندس «تهراني» مي گويد: مدتي است كه حدود ٢٤ هزار كيلومتر خطوط ريلي در دست اجراست. راه آهن «قزوين - رشت - انزلي - آستارا» از مهم ترين خطوط ترانزيتي به حساب مي آيد. راه آهن «كرمان-بم-زاهدان» هم نقش مهمي در مسير ترانزيتي پاكستان به سمت تركيه و اروپا دارد و در واقع جزو خطوط ترانزيت بين المللي محسوب مي شود. راه آهن «سرخس - تجن» هم ترانزيت كالا از كشورهاي آسياي ميانه را پوشش مي دهد.

وي يادآور مي شود: سالانه بيش از يك ميليون تن كالا و حدود ١٠ درصد مسافران از طريق ناوگان ريلي جابه جا مي شوند، اما اين رقم براي ترانزيت منطقه و كشور ناچيز است.

طرح جامع حمل و نقل ريلي
ولي «طرح جامع حمل و نقل ريلي» كه در قالب طرح جامع حمل و نقل كشور قرار گرفته، در چه مرحله اي است؟

اواخر سال گذشته «محمود كي منش» معاون بهره برداري و سير و حركت راه آهن كشور از پايان يافتن فاز ٣ طرح جامع ريلي در ٦ ماهه اول سال آينده خبر داد و گفت: مطالعات اوليه طرح جامع حمل و نقل ريلي كه در قالب طرح جامع حمل و نقل كشور قرار گرفته به پايان رسيده است و پيش بيني مي شود، انجام مطالعات فاز ٣ اين طرح نيز تا نيمه اول سال ٨٧ به اتمام برسد. با اين حال هنوز هيچ خبر جدي از تدوين، تكميل و تصويب اين طرح در دست نيست.

اين درحالي است كه به عقيده كارشناساني مثل دكتر «پژويان»، عضو سابق انجمن حمل و نقل ريلي كشور، اغلب كشورهايي كه از نظر ژئوپلتيكي حالتي مشابه ايران دارند، بيشترين هم و غم خود را بر اين گذاشته اند كه با توسعه خطوط و امكانات ريلي بيشترين منافع را فقط از بخش ترانزيت و صادرات مجدد كالا كسب كنند.از اين عضو سابق كميته اقتصاد حمل و نقل ريلي مي پرسيم كه نياز كشور به راه ريلي تا چه حد است؟

دكتر پژويان مي گويد: نياز كشور به راه ريلي به مراتب بيشتر از ميزاني است كه اكنون وجود دارد و شايد حداقل دو برابر آن چه كه هست باشد. ما حتي از كشورهاي تركيه و هند از لحاظ حمل و نقل ريلي عقب تريم؛ گرچه نكته مهمي در اين ميان وجود دارد كه بايد به آن توجه كنيم و آن نكته اين است كه راه آهن را در چارچوب نياز اقتصادي كشور و منطقه گسترش دهيم.

اين عضو سابق كميته اقتصاد حمل و نقل ريلي به كمبودهاي موجود در اين بخش اشاره مي كند و مي گويد: عمده ترين كمبود در بخش ريلي كشور عقب افتادگي از فناوري روز جهان است. زيرا اكنون در اغلب كشورها براي جابه جايي مسافر از قطارهايي با سرعت بالاي ٢٧٠ كيلومتر در ساعت استفاده مي شود. در حالي كه قطارهاي ما از نظر سرعت و كيفيت در سطح بسيار پاييني قرار دارند و نمي توان اين قطارها را در زمينه جابه جايي مسافران رقيب حمل و نقل هوايي تلقي كرد. اين قطارها حتي نسبت به حمل و نقل زميني هم كندتر هستند.

حضور بخش خصوصي
در اين بين موضوع نامناسب بودن و ناكافي بودن امكانات و تجهيزات حمل و نقل ريلي از قبيل واگن ها نيز يكي از معضلات موجود است كه بعيد به نظر مي رسد دولت به تنهايي بتواند از پس آن برآيد. پس چه بايد كرد؟

«اسماعيل زاده» عضو كميسيون عمران مجلس هفتم شمار واگن هاي مسافربري راه آهن را در گذشته (پيش از مشاركت بخش خصوصي) حدود ١٣ هزار عدد برآورد مي كند كه بايد به ٣٠ هزار واگن افزايش پيدا مي كرد.

وي در ادامه توضيح مي دهد كه تاكنون بخش خصوصي حدود ٨ هزار واگن به تعداد واگن هاي قبلي اضافه كرده است كه تعداد كنوني واگن در كشور در حدود ٢٠ هزار واگن مي باشد و هنوز به ١٠ هزار واگن نياز داريم.

«اسماعيل زاده» نياز كشور در بخش لوكوموتيو را نزديك به ٣٠٠ دستگاه مي داند و مي گويد: دولت اقدام به خريد ٣٠٠ دستگاه لوكوموتيو كرده است كه به تدريج اين نياز در حال رفع شدن است، اما اين كمبود هم چنان ملموس است.

دكتر «پژويان» عضو سابق كميته اقتصاد حمل و نقل ريلي هم مي گويد كه در حال حاضر بخشي از حمل و نقل توسط بخش خصوصي انجام مي شود ولي رسيدگي به زيرساخت هاي حمل و نقل مانند جاده، راه آهن، اسكله ها و فرودگاه ها، توسط دولت صورت مي گيرد و در اين مورد مشاركت دولت و بخش خصوصي در ارائه خدمات بسيار مهم است. بنابراين اگر دولت در انجام وظايف خود كوتاهي كند، تلاش و سرمايه گذاري بخش خصوصي را ناكارآمد خواهد كرد اما ظاهرا بخش خصوصي از شرايط موجود راضي نيست.

«عاليوند» رئيس هيئت مديره انجمن صنفي شركت هاي خدماتي حمل و نقل ريلي ضمن درخواست افزايش بار محوري تمامي واگن ها، معتقد است كه ميزان درآمد و دريافتي هاي بخش خصوصي، پاسخ گوي ميزان سرمايه گذاري آن ها در اين بخش نيست و آن ها با مشكل نقدينگي روبه رو مي باشند.

«عاليوند» مي گويد: در نيمه دوم سال ٨٥ واگن هاي خريداري شده هر ٢٠ روز يك بار حركت داشته اند و عملكرد آن ها زير ١٠٠ كيلومتر بوده است. با اين حال وي از تصميم بخش خصوصي براي ساخت لوكوموتيو و يا خريد لوكوموتيو دست دوم از خارج كشور خبر مي دهد.

اواسط سال گذشته وزير سابق راه و ترابري در جريان بهره برداري از طرح بازسازي ٤٠ كيلومتر از خط آهن قديم «مشهد-تهران» در محدوده نيشابور، اعلام كرد: اگر قرار باشد هر سال ٣٠٠ كيلومتر به خط آهن كشور اضافه شود به ٦٠ سال زمان براي رسيدن به استانداردها نياز داريم.

به گزارش فارس «محمد رحمتي» خاطرنشان كرد: كل شبكه ريلي كشور از نصف استاندارد مورد نياز كشور (بيست هزار كيلومتر) نيز كمتر است.

سوء مديريت
در اين بين گذشته از همه كاستي ها و معايب موجود، برخي مسئولان سوء مديريت را عامل مهم كندي اجراي پروژه ها و طرح ها مي دانند.نايب رئيس كميسيون عمران مجلس هفتم از جمله اين افراد است كه به مديريت ناكارآمد اشاره مي كند و مي گويد: در سال هاي گذشته ميزان بهره برداري از پروژه ها به هيچ وجه متناسب با اعتبارات تزريق شده به پروژه هاي ريلي كشور نبود و اين مسئله نشان دهنده مديريت ناكارآمد در اين بخش است.

«زماني فر» مي افزايد: با اعتبارات ٢ سال گذشته مي بايد دراين مدت ٢ هزار كيلومتر راه آهن در كشور ساخته شده باشد كه به دليل ضعف مديريت و تخصيص نامناسب اعتبارات اين امر محقق نشده است.

«زماني فر» مهم ترين شرط دستيابي به ركورد ساخت سالانه هزار كيلومتر راه آهن در كشور را اصلاح بنيادين مديريت در وزارت راه و ترابري در كنار تخصيص اعتبارات قابل توجه از محل صرفه جويي در مصرف سوخت اعلام و خاطرنشان مي كند: هم اكنون كليه ضعف هاي ساخت راه آهن كه در گذشته وجود داشت، شناخته شده است و بايد هرچه سريع تر زمينه هاي خيز جدي در توسعه كشور آماده شود.جالب آن كه وزير راه و ترابري در بازديد سرزده چند روز قبلش از راه آهن تهران، مهم ترين مشكلات را رنگ و روي كهنه واگن ها و نظافت نامناسب آن ها ديد.

به هر حال فراموش نكنيم كه در سال نوآوري و شكوفايي، مردم بايد شكوفا شدن طرح هاي عمراني بزرگ از اين دست را به چشم خود ببينند و اين امر نياز به عمل كردن به وعده هاي داده شده در زمينه تامين اعتبار پروژه هاي نيمه تمام دارد. به ويژه آن كه اكنون بستر مناسبي براي توسعه شبكه ريلي كشور فراهم شده و ديد مسئولان اجرايي نسبت به آن بسيار مثبت است به گونه اي كه رئيس جمهور توسعه شبكه ريلي را از ضروريات حتمي براي كشور مي داند و از مسئولان خواسته است كه ترتيبي دهند تا همه شهرهاي بالاي صدهزار نفر جمعيت به شبكه راه آهن وصل شوند.
يکشنبه 12 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 213]