عليت در انديشه جلال‌الدين دواني و ملاصدرا در فصل‌نامه خردنامه صدرا

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: عليت در انديشه جلال‌الدين دواني و ملاصدرا در فصل‌نامه خردنامه صدرا
گروه انديشه: مقاله «عليت در انديشه جلال‌الدين دواني و ملاصدرا»، نوشته «عبدالرزاق حسامي‌فر» در آخرين شماره از فصل‌نامه علمي ‌ـ‌ پژوهشي «خردنامه صدرا» منتشر شده است.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا)، نويسنده در اين مقاله مي‌كوشد با تحليل ديدگاه جلال‌الدين دواني و ملاصدرا درباره عليت، نشان دهد كه هر دو در اعتقاد به نظريه عرفاني وحدت شخصي وجود، اتفاق نظر دارند و البته اين نظريه در تعبيرات دواني منقح و منسجم نيست در حالي‌كه در تعبيرات ملاصدرا كامل است.

به اعتقاد نويسنده، دواني در رساله «الزوراء» به تحليل مسئله عليت پرداخته است. وي در مقام بيان نسبت ميان علت و معلول به گونه‌اي سخن گفته است كه گويي وجود معلول در انديشه او هم وجود رابط و هم وجود رابطي است، و از اين رو دچار خلط ميان اين دو معنا شده است.

به زعم نگارنده، ملاصدرا در نقد انديشه دواني درباره عليت به نقد آن بخش از تعبيرات او پرداخته است كه به وجود رابط سازگار است ـ و در آن مسئله عليت به مسئله تشأن برگردانده شده است ـ مسكوت گذاشته است.

وي مي‌نويسد: ملاصدرا خود با طرح نظريه «امكان فقري و فقر وجودي»، قائل به اتكاي وجودي معلول به علت شد. از نظر او وجود معلول، عين ربط و وابستگي به علت است، البته اين مسئله كه وجود معلول عين ربط به علت است در حكمت مشاء نيز مطرح بوده است، با اين تفاوت كه حكمت مشاء وابستگي معلول به علت را در ماهيت معلول، و حكمت متعاليه در وجود آن مي‌داند. هم‌چنين در حكمت مشاء مي‌توان براي معلول نحوه‌اي استقلال از علت لحاظ كرد، اما در حكمت متعاليه، معلول از هر حيث متكي بر علت است و نسبت ميان علت و معلول اضافه اشراقيه است.

به اعتقاد حسامي‌فر، از نظر دواني آن‌چه علت جعل مي‌كند ماهيت معلول، و نه وجود آن است. و چنين نيست كه معلول در ماهيت داشته باشد بلكه جعل به ماهيت تعلق مي‌گيرد و وجود از ماهيت انتزاع مي‌شود. اين‌كه دواني گفته است اگر ذات سياهي، مستقل لحاظ شود، معدوم خواهد بود، اگر منظورش از ذات مستقل، حقيقت جوهري باشد، بدون ترديد سخن او درست است؛ زيرا محال است كه اعراض، حقيقت جوهري داشته باشند.

به زعم نويسنده، آن‌چه در رساله «الزوراء» وجود رابط معلول را تأييد مي‌كند، يكي برگزداند مسئله عليت به مسئله تشأن و اعتقاد به اين است كه معلول، شأني از شئون و وجهي از وجوه علت است، و ديگري نظري است كه دواني درباره نسبت ميان حقيقت و معرفت دارد، به اين معنا كه معتقد است، حقيقت امري بسيط و يگانه است و آن‌چه موجب تكثر آن مي‌شود ظهور آن در مراتب مختلف ادراك است.

پنجاه و دومين شماره فصل‌نامه علمي ‌ـ‌ پژوهشي «خردنامه صدرا» به صاحب امتيازي و مديرمسئولي آيت‌الله سيدمحمدخامنه‌اي (رئيس بنياد حكمت اسلامي صدرا) و زير نظر هيئت تحريريه منتشر شد.
شنبه 11 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 107]