آداب و رسوم ازدواج وخواستگاری در قم

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: آداب و رسوم ازدواج وخواستگاری در قم - بخش اول

معيارهای انتخاب همسر: ازدواج یکی از مهم ترین مراحل زندگی هر فرد می باشد که با انتخاب شریک زندگی، بهترین دوران زندگی را شروع می کند. به همین علت پدر ومادرها، در انتخاب همسر برای دختر یا پسر خود سخت وسواس داشتند وتاحد ممکن تلاش می کردند بهترین وشایسته ترین همسر را برای فرزندانشان انتخاب کنند. مهم ترین معیارهای انتخاب همسر در قم عبارت بود از: حجاب، عفاف، نجابت، اصل ونسب خانوادگی، زرنگی، چابکی دختر در انجام امور مربوط به کدبانوگری و زیبایی وجوانی، سید یا عامی بودن ، اهل شوخ و شنگ و پررو نبودن.
مردم درگذشته، بیشتر سلیقه دختران را مورد توجه قرار می دادند. معمولاً رسم بودکه یکی از نزدیکان داماد به آشپزخانه می رفت ونحوه آشپزی دختر را می دید می گفت: برم توآشپزخانه، ببینم چوبی که دختر زیر اجاق می گذارد چگونه است. اگر دوطرفش سوخته بود، می گفت: زینت نداره(سلیقه نداره)
برخی از خواستگار ها آنقدر سخت گیر بودند که، برای آزمودن ومشاهده سلیقه ی دختر می گفتند: ما قلیونی هستیم، می شه یک قلیون چاق کنی، یا می گفتند: تو این محل سبزی خوبی است کمی سبزی بخرید، تا پاک کنیم، و دختر را در موقع پاک کردن سبزی زیرنظر داشتند تا زرنگی وتمیزی او را آزمایش کنند و یا موقع چای آوردن با دختر صحبت می کردند بفهمند لکنت زبان ندارد، ویا آن قدر می نشستند و صحبت می کردند تا از اسرار او آگاه شوند.
چگونگی انتخاب :
انتخاب عروس برعهده مادر ویا خواهران داماد بود وداماد کمترین نقش را در این زمینه داشت مگر در ازدواج های فامیلی که عروس و داماد نسبت به هم شناخت داشتند. انتخاب عروس آینده به صورت های گوناگون ودر محل های مختلف صورت می گرفت. همچنین در مجالس عروسی، جشن ها، عزاداری ها و ... ویا از طریق واسطه هایی ویا در صفهای نماز جماعت و مساجد، دخترموردنظر انتخاب می شد و پس از پیداکردن خانه اش به بهانه هایی به خواستگاری او می رفتند.
گاهی مادرها از زنان معروف محله، یا دلاک ها و بزازان دوره گرد در پیدا کردن دختر برای فرزندانشان
یاری می جستند، ویا برخی اوقات در کوچه ها راه می افتادند، واز دیگران می پرسیدند که دختر خوب سراغ ندارند، آدرس دختری را به او می دادند واو به بهانه ای به خانه دختر می رفت.
ازدواج فامیلی بدون تحقیق و بررسی بود و معتقد بودند عقد دختر عمو وپسرعمو ویا دختر عمه وپسردایی را درآسمان ها بسته اند. ویا حتی وقتی ناف دختر بچه ای را می بریدند، می گفتند این مال فلانی است.
راه های انتخاب همسر:

غالباً پدر ومادرها تصمیم می گرفتند که برای پسرشان همسری انتخاب کنند، وازدواج ها نیز بیشتر درون فامیلی بود. درمورد انتخاب همسر راه های متفاوتی وجود داشت:
الف) ازدواج هایی که به هنگام تولد نوزاد ناف بری می کردند. به این صورت که به هنگام تولد دختر، ناف او را به نام پسربچه فامیل ویا یکی از بستگان می بریدند. همچنین رسم دادوستد ویا گاوبه گاو که همان دختر به دختر است که در وشنوه و ونارچ مرسوم است.
ب)ازدواج فامیلی و طایفه ای که اغلب ازدواج پسرعمو ودخترعمو، دختر خاله وپسرخاله بود.
ج)رویت دختر در کوچه وبازار، حمام ویا مجلس جشن وعزاداری وتوجه به رفتارهای دختر.
واسطه گری ومعرفی توسط واسطه. افرادی از قبیل دلاک حمام وآشپزخانه ونظایر آن که در خانه ها حضور داشتند و دختران محله را زیرنظر داشتند. همچنین خانواده به افرادی که مورد اعتماد بودند. و روابط اجتماعی بالایی دشتند مراجعه می کردند که دخترخوب ونجیب به آنان معرفی کنند واگر معرفی این افراد به ازدواج می انجامید، از طرف خانواده به آن شخص شیرینی کدخدامنشی داده می شد.
به طورکلی دختر در انتخاب همسر نقش تعیین کنند ای نداشت، حتی پسرها هم کمتر قدرت انتخاب داشتند. آنچه خانواده ها صلاح فرزند خود می دیدند انجام می شد و بیشتر اوقات تا بعد از جاری شدن صیغه عقد، دختر و پسر همدیگررا نمی دیدند.
بخت گشايی
سن ازدواج دختران در قم معمولاً 10 تا15 سالگی بوده، اگر سن دختر از 15 سال تجاوز می کرد، خانواده دست پاچه به دنبال گشودن بخت بودند تا شوهر سر به زیر و سربه راهی را برای او بجویند وبراین باور بودند که بخت دخترشان بسته شده است، پس باید بختش را گشود. مهم ترین کارهایی که برای گشودن بخت دختر می کردند عبارت بود از:
1-چله بری: چله بری به صورت های گوناگون بود؛ یکی پس از ازدواج برای بچه دارشدن ودیگری چله بری پس از زایمان بود. ولی برای بخت گشایی نیز چله بری می کردند.اگر آب چله نوزاد را روی سر دختر دم بخت می ریختند ویا آب چله عقد را روی سر او می ریختند باعث چله بری و بازشدن بخت دختر می شد.
2-تکان دادن سفره عقد بر سر دختر بخت بسته: پس از بلندشدن عروس از کنار سفره عقد دختر بخت بسته را به جای او می نشاندند وسفره عقد را بر او تکان می دادند و یا وقتی که یک جا عقدی برقرار بود دستمالی که روی آن قند می سائیدند، سر و روی دخترهایی که دیر ازدواج می کردند، می تکاندند ویا وقتی سفره حضرت ابوالفضل (ع) ویا حضرت رقیه(س) را می انداختند، پس از خواندن روضه وخوردن غذا وجمع کردن سفره، سفره را روی دخترها می تکاندند و اکثراً مرادشان برآورده می شد.
3-آش بی بی سه شنبه: بدین صورت که موادآش را از 7 نفر که نامشان فاطمه بود تهیه وسپس آش را بین همسایه ها تقسیم می کردند، اعتقاد داشتند که این آش را باید پشت درهای بسته خورد و زیر آسمان نگرفت تا بخت دختر بازشود.
4-سبزه گره زدن: در روز سیزده نوروز، هنگامی که مردم به دشت وصحرا میرفتند، دختران برای این که بختشان باز شود سبزه گره می زدند و می گفتند خرمی تواز من غم وگرفتاری من از تو.
دخترها توسط خانواده پسر(مادر یا خواهر) موردپسند قرار می گرفتند وپسر در محل کاریا محل عبور ومرور به دختر نشان داده می شد. مثلاً اگر خواستگار دکان داشت از دم دکان او در می شدند، و حتی مادرزن آینده به بهانه خرید با او چک وچانه میزد ودختر نیز او را ورانداز می کرد.خانواده پسرنیز ابتدا به بهانه های خاصی برای دیدن دختر به خانه او می رفتند.

انگشتری کردن(نشان اندوزان):
قبل از انگشتری کردن، خانواده عروس وداماد آینده وچندتن از نزدیکان در خانه دختر می نشستند و بر سر خرج و مهریه صحبت می کردندکه به این رسم «خرج بری» می گفتند، پس از خرج بری، دختر را شال و انگشتری می کردند وبدین صورت خانواده وفامیل های داماد به منزل عروس می رفتند وانگشتری که همراه با یک لباس و شیرینی آورده بودند به انگشت دختر می کردند و حتی اگر انگشتری نبود، نخی به انگشت دختر می بستند، وشال را هم به دوش او می افکندند همه کف می زدندومبارک باد می گفتند.در روستای حاجی آباد لک ها به این مراسم«شیرینی خوران» می گویند و در روستای نیزار بعد از خواستگاری ، باصطلاح «برگ سبز» می بردند که شامل حلقه وروسری بود.
در برخی خانواده ها به ویژه در ازدواج فامیلی از 9 سالگی به دست دختر انگشتر واو را برای فرد خاصی نامزد میکردند تا زمانی که آمادگی عقد کردن را پیدا کنند. در این فاصله دختر وپسر حق دیدن همدیگررا نداشتند.

...ادامه دارد.
منبع:
نامه قم، فصلنامه فرهنگی پژوهشی شورای پژوهشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، سال نهم، شماره 31-32

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 11161]