اقلیم و معماری کندوان:

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: اقلیم و معماری کندوان:

کندوان در 50 کیلومتری جنوب غربی تبریز، یکی از روستاهای دهستان سهند می باشد که در 28 کیلونتری جنوب اسکو، در دامنه سرسبز سلطان داغی واقع شده است. این روستا طبق سرشماری عمومی نفوس ومسکن سال 1375 خانوار 750 نفرجمعیت دارد. که به کار کشاورزی و دامداری و صنایع دستی اشتغال دارند. آنچه به کندوان هویت باستانی داده وجود 117 خانوار و منزل مسکونی در درون توده های مخروطی و هرمی شکل صخره ای است. روستاییان کندوان داخل این توده ها برای خود خانه مسکونی، آغل، انبار و کارگاه ایجاد کرده اند. معماری صخره ای ، حاکی از صحنه های مبارزه و جدال انسان با طبیعت ودر خدمت گرفتن صخره های طبیعی است. در معماری معمولی، به وسیله مصالح ساختمانی گچ، آهک و خشت هیئت اصلی بنا را به وجود می آورند، در صورتی که در معماری صخره ای فضای مورد نظر دردرون توده سنگ هویدا می کند وسنگ، مانند کالبدی، قشری مستحکم در اطراف این فضا ایجاد میکند.
در اثر فعل و انفعالات شیمیایی کوه های سهند، منظره ای در یکی از خوش آب و هواترین نقاط ایران ایجاد شده که بیشتر به نظر خواب و خیال می آیند ده ها کران چند تایی، جفتی، تکی، مخروطی شکل ودوک مانند، یکی از بهترین مناظر طبیعی ایران را مجسم ساخته است. از دهانه های آتشفشان سهند ودیگر کوه های آتشفشانی اطراف، طی هزاران سال، مواد مذاب بیرون می جهیده است. این گدازه ها در طی قرون متمادی روی هم انباشته و به تدریج برروی آنها پوسته ای ار سنگ ایجاد گردیده است. گدازه های مواد مذاب آتشفشانی به وسیله باد و بوران طی هزاران سال متمادی تغییر شکل داده است. به تدریج قسمتهای کمتر سخت کرانها ریخته و قسمتهای سخت تر باقی مانده و وضعیت کنونی را که بیشتر به معجزه طبیعی شباهت دارد ایجاد نموده است. باد و باران در کرانه های ناحیه ورودی روستا بیشتر موثربوده و صدمه زیادی به آنها وارد آورده، در صورت یکه در شرق و انتهای روستا به خاطر وجود تپه های مرتفع کرانها بلند تر و سالم تر باقی مانده است.

در کندوان، شکل خارق العاده و چشم گیر و خاص طبیعت است که انسان را به سوی خود کشید . به خصوص انسانی را که سرگردان گشته وبرای دفاع از زندگی خود درجستجوی پناهگاه امنی است. در این مورد احتمالا حمله مغولان سبب شد که مردم روستاهای اطراف و بخصوص « حیله ور » از موقعیت طبیعی که آنها استفاده نموده و به تدریج درون کرانها را خالی کرده و در آنها مستقر شوند. بدین ترتیب هم خود ازنظر مقابله با بیگانگان درامان دیدند هم سکونت در کرانها را در تابستان و زمستان برای مقابله با گرما و سرما کاملا مطبوع یافتند.
آنچنان که آنو باینی مشاهده کرد، روستای کندوان دارای مسجد، حمام، مدرسه و آسیا می باشد که کران مسجد یکی از بزرگترین کرانهای روستا را تشکیل داده است. به دلیل شکل مخروطی خاص، اغلب کرانهای دارای طبقات مختلف، از داخل با یکدیگی ارتباط ندارند. کرانها عموما دارای دو طبقه بوده و در بعضی موارد سه و حتی چهار طبقه نیز در آنها ایجاد کرده اند. ارتباط طبقات بالایی کرانها با خارج، از طریق پلکانهای بسیار زیبایی از بدنه خود کران تامین گشته اند. طبقه هم کف، اکثرا اصطبل بوده و طبقات دوم وسوم و چهارم به عنوان سکونت گاه اسفاده می شود. در بعضی موارد از طبقه چهارم به عنوان انبار نیز استفاده کرده اند. آبریزها اکثرا در کنار معابر ودر خارج از کرانها و محیط مسکونی قرار داشته و هر چند خانواده به طور مشترک دارای یک آبریز هستند. آبریز ها اکثرا دارای چند محل نشیمن و انباره می باشند که بستگی به شیب زمین دارد. به خاطر قطر و ضخامت زیاد کرانها، ایجاد نور گیردر طبقات بالا واقع شده اند. جنس پنجره ها از چوب بوده اغلب به شکل شطرنجی و در آنها قطعات کوچک شیشه تعبیه شده است.

آثارمعماری صخره ای در اغلب نقاط جهان به چشم می خورد که در اکثر آنها اکنون دیگر سکنه ای زندگی نمی کند، ولی معماری صخره ای از نوع کندوان فقط در یک منطقه دیگر در روی زمین ایجاد شده و آن دردره زیبای گورمه ترکیه است. البته وسعت منطقه معماری صخره ای در دره گورمه در حدود 15 الی 20 برابر کندوان آذربایجان شرقی است.
کرانهای مخروطی شکل و دوک مانند دامنه کوه های سهند که یکی از بهترین مناظر طبیعی سرزمین ایران را به تصویرمی آورد روستای کندوان و یا در اصطلاح محلی کنوجان رادر دل خود جای داده است. کندوان با اشکال و بافت های معماری باستانی از جمله ستون های منحصر به فرد بناهای صخره ای در جهان است که در نزدیکی شهر تبریز دردامنه کوههای زیبای سهند واقع است. سهند به خاطر بارف و باران فراوان سرچشمه رودهای متعددی است که یا جلگه های داخلی را مشروب می کند ویا به دریاچه ها رضائیه می ریزد. آب و هوای خوش این منطقه سبب حاصلخیزی خاک اطراف روستای کندوان می گردد. مرغوبترین کشت زارهای اهالی کندوان در مقابل روستا، برروی دشتی مرتفع و زیر بنا قراردارد. دره شمالی جنوبی در زیر کندوان یکی از خوش آب و وهوا ترین و زیبا ترین نقاط کوهستانی ایران به شمار می رود که بعلاوه بر نهر نسبتا بزرگ دارای چشمه های اب معدنی نیز می باشد که دارای خواص پزشکی فوق العاده بوده و در دفع سنگ کلیه موثر می باشد مرتع سبز کوه های سهند از مهمترین مراکز دامداری و دامنه های اطراف کندوان یکی از بهترین نقاط پرورش دام در ایران به شمار می رود.
خصوصیات معماری بومی روستای کندوان :
معماری صخره ای حاکی از صحنه های مبارزه و جدال انسان با طبیعت ودر خدمت گرفتن صخره های طبیعت است. درمعماری معمولی به وسیله مصالح ساختمانی گچ، آهک وضعیت اصلی بنا را به وجود آورده در صورتی که در معماری صخره ای فضای مورد نظر در درون توده سنگ طبیعی نیز مانند کالبدی، قشری مستحکم در اطراف این فضا ایجاد میکند.

در معماری صخره ای ازنظر شکل و طبیعت دو نمونه مهم تشخیص میدهیم :
1- دردرون ضخره های عظیم آزاد و مجزا از یکدیگر فضاهای متصل و یکپارچه ای خلق شده که به یک واحد عمومی تعلق دارند، نمای خارجی این گونه بناها را می توان حجاری و تزیین کرده دراینجا به راحتی میتوان پنجره و نور گیر تعبیه نمود معابد هندی و قسمت معتنابهی از معماری صخره ای کندوان آذربایجان راباید درردیف نمونه های مشخص این نوع معماری محسوب می گردد.
2- دردرون صخره های کوه ها و تپه ها و فضاهایی ایجاد می گردد که در آن صرفا فضای داخلی به عنوان تقربا یک حفره وسیع و بزرگ مطرح شده است. دراینجا نمای خارجی تقربا مفهومی نداشته و پنجره و نور گیری نیز در آن نمی توان تعبیه نمود. نمونه بارز آن در ایران روستای میمند کرمان است.
معماری صخره ای روستای کندوان در رابطه با کرانهای طبیعی و مناظر اطراف جهانی از زیبایی آفریده است. در اثر فعل وانفعالات آتشفشانی کوه های سهند منظره ای در یکی از خوش آب و هوا ترین نقاط ایران ایجاد شده که بیشتر به نظر خواب وخیال می آید. ده ها کران جور واجور، چند تایی، جفتی، تکی، مخروطی شکل ودوک مانندی از بهترین مناظر طبیعی ایران را مجسم ساخته است. ازدهانه های آتشفشان سهند و دیگر کوه های آتشفشانی طی هزاران سال مواد مذاب بیرون می جهیده است. این گدازه ها در طی قرون متمادی روی هم انباشته و به تدریج برروی آنها پوسته ای از سنگ توف مقاومتهای مختلف ایجاد گردیده است.توده ها و گدازه ها ی مواد آتشفشانی به وسیله باد وباران وبرف در طی هزاران سال متمادی شکل گرفته و به فرم کران در آمده است و به تدریج قسمتهای کمتر سخت کرانها ریخته و قسمتهای سخت ترباقی مانده و وضعیت کنونی را که بیشتر به معجزه طبیعی شباهت دارد ایجاد نموده است. باد و باران در کرانهای ناحیه ورودی روستا بیشتر بوده و صدمه زیادی به آنها وارد آورده است در صورتی که در شرق وانتهای روستا به خاطر وجود تپه های مرتفع تر آنها سالم تر باقی مانده اند.

فلسفه سکونت در کندوان :
در کندوان شکل خارق العاده وچشم گیر طبیعت است که ساکنان را به سوی خود کشیده است. دراین مورد احتمالا حمله مغولان سبب شد که مردم روستاهای اطراف و بخصوص حیله ور از موقعیت طبیعی کرانها استفاده نموده و به تدریج درون کرانها را خالی کرده ودرآنها جایگزین شدند بدین ترتیب هم خود را از نظر مقابله با بیگانگان درامان دیدند هم سکونت در کرانها را در تابستان و زمستان نیز از مقابله با سرما و گرما کاملا مطبوع یافتند. شیارهای متعدد در روستا که آب و رودهای طبیعی نیز کرانها را از یکدیگر جدا کرده و شکل طبیعی کوچه ها ی روستا را ایجاد نموده است . برروی بعضی از شیارها پلهایی از چوب ساخته اند که کرانی را به کران دیگر مربوط می کند. روستای کندوان دارای مسجد، حمام، مدرسه و آسیا می باشد و کران مسجد یکی از بزرگترین کرانهای روستا را تشکیل داده است. بنا بر شکل مخروطی، اغلب کرانها دارای طبقات از داخل با یکدیگر ارتباط ندارند کرانها عموما دارای دو طبقه است که در بعضی موارد سه و حتی چهار طبقه نیز در آنها ایجاد کرده اند. طبقه هم کف اکثرا اصطبل بوده و طبقات دوم و سوم و چهارم مسکونی است ودر بعضی موارد از طبقه چهارم به عنوان انبار نیز استفاده کرده اند. آبریزها اکثرا در کنار معابر ودر خارج از کرانها و محیط مسکونی قرار داده وهر چند خانواده به طور مشترک دارای یک آبریز است. هنوزآثار معماری صخره ای در اغلب نقاط جهان به چشم می خورد ولی معماری صخرهای از نوع کندوان فقط در یک منطقه دیگر در روی زمین ایجاد شده است که در دره زیبای گورمه در ترکیه واقع شده است.
.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2417]