خزندگان Reptiles

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: خزندگان نیز مانند پستانداران و پرندگان، دارای ستون مهره اند و سطح بدنشان از صفحات سخت و نفوذ ناپذیر در برابر آب پوشیده شده است. بیشتر آنها ساکن خشکی های روی زمین هستند، اما برخی دیگر، مانند لاک پشت های آبی و بعضی از انواع مارها درون آب به سر می برند. تمساح ها و کروکدیل ها نیز اوقات خود را در هر دو محیط سپری می کنند. اولین بار خزندگان نزدیک به 300 میلیون سال پیش پا به عرصه حیات گذاشتند. در این میان دایناسورها نیز که امروزه فسیل بسیاری از گونه ای مختلف آنها در نقاط مختلف دنیا به دست آمده است، از جمله خزندگان به شمار می روند. دایناسورهای خزنده در حدود 225 میلیون سال پیش ظاهر شدند و مدت زمان طولانی، یعنی 160 میلیون سال، بیشتر خشکی های زمین را در قلمروی خود داشتند.

سوسمار ستمكار Tyrannosaurus rex
از این رده بزرگ جانوری که از دیرباز بر زمین می زیسته اند، امروزه تنها چند گونه محدود باقی مانده است. از آن زمان، گونه های بسیاری از خزندگان از میان رفته و گونه های جدیدی پا به عرصه حیات گذاشته اند. اما امروزه بیش از 6500 گونه مختلف از خزندگان مانند لاک پشت ها، کروکدیل های درنده، مارهای سمی و سوسمارهای تیزپا وجود دارند.

کروکدیل / crocodile / crocodylus
تنوع گونه ها در این رده جانوری قابل توجه است؛ لاک پشت ها بدنی کوتاه و پهن با پوسته ای سخت دارند که در بسیاری از گونه ها می توانند در مواقع ضروری دست و پا و سر خود را برای حفاظت درون آب فرو برند. این لاک محافظ از داخل از صفحات استخوانی درست شده و روی آن ماده ای سفت و سخت مشابه فلس دیگر خزندگان قرار گرفته است. لاک پشت ها دندان ندارند اما با کناره تیز منقارشان که از ادامه آرواره پایینی و بالایی درست شده است، هم گیاه می خورند و هم شکار می کنند.

لاگرهد / Loggerhead Sea Turtle / Caretta caretta
کروکودیل ها و الیگیتورها خزندگانی شکارچی و جزو بزرگترین انواع این رده هستند. تمام آنها گوشت خوار هستند که چندین ردیف از دندان های تیز و گراز مانند در آرواره شان قرار دارد و هر زمان که فرسوده شوند، دندان های تازه جایگزین آنها می شوند.

تمساح / Alligator
مارها و بیشتر سوسماران نیز حیواناتی شکارچی و متعلق به گروهی موسوم به فلس داران هستند. بدن کشیده و دم دراز سوسمارها آنها را برای زندگی در محیط های مختلف توانمند ساخته است. سوسمارها، حفاران، دوندگان ، شناگران و بالاروندگان چیره دستی هستند و برخی از آنها حتی می توانند با قابلیت خاصی که دارند، مسافت کوتاهی را در هوا سر بخورند. بیشترشان گوشت خوارند و از بی مهرگان و مهره داران کوچک تغذیه می کنند اما گونه های دیگر از گیاهان تغذیه می کنند. مارها در قیاس با دیگر مهره داران، جمجمه ای بسیار پیشرفته دارند. این جمجمه بسیار انعطاف پذیر است و می تواند ابعاد بزرگ شکار را درون خود جای دهد و در برخی گونه ها نیز مجهز به آرواره های نیرومند و سیستم سمی است. برخی دیگر از مارها با بدن دراز و نیرومند خود شکار را در هم خرد کرده، آن را خفه می کنند.

بوای دم قرمز / Red Tail Boa / Boa constrictor
خزندگان در تمام نقاط دنیا از مناطق سردسیر شمالی گرفته تا مناطق گرم و سوزان استوایی و مناطق بیابانی و جنگل های بارانی وجود دارند. تنها در قطب جنوب است که این رده جانوری مشاهده نمی شود. خزندگان را باید غالبا" در رده حیوانات شکارچی دانست. به گونه ای که بقای آنان بستگی به شکار دیگر جانوران دارد. اما انواع غیر گوشتخوار نیز وجود دارند که گیاهخوارند مانند برخی لاک پشت ها و سوسمارها.

ایگوانای سبز معمولی / Common Green Iguana / Iguana iguana
از بزرگترین مزیت های خزندگان در برابر دوزیستان، ساختار تخم آنهاست. تخم خزندگان، پوسته ای بسیار سخت دارد که برای محافظت از نوزاد خزنده بسیار موثر است و درون تخم زرده ای مغذی برای رشد نوزاد وجود دارد. به سخن دیگر نیازی نیست که خزندگان نیز مانند دوزیستان در آب تخم بگذارند و بدین ترتیب تخم ها در معرض صید شکارچیان قرار نمی گیرند. نوازد بسیاری از خزندگان در محیط خشکی پرورش می یابد و سر از تخم بیرون می آورد. در برخی از گونه های خزندگان، نوزادان درون بدن مادر مراحل رشد را پشت سر می گذارند و به مجرد تخم گذاری سر از تخم بیرون می آورند. حتی در برخی از گونه ها، نوزادان زنده از بدن مادر به دنیا می آیند. در تمام موارد، نوزادان به شکلی تکامل یافته پا به عرصه حیات می گذارند و درواقع نمونه ای کوچک و کامل از والدین خود هستند.

مارمولک خانگی پلنگی / Leopard Gecko / Eublepharis macularius
پوست خزندگان از دو لایه اصلی تشکیل یافته است: لایه بیرونی و لایه درونی. فلس ها که تنها در لایه بیرونی قرار دارند از ماده ای سخت به نام کراتین که هم جنس مو و ناخن انسان است، ساخته شده اند. لایه درونی، در بر گیرنده رشته اعصاب، رگ های خونی و سلول هایی است که تغذیه کننده این لایه هستند. فلس های خزندگان بر خلاف ماهی ها، به طور جداگانه قابل جدا شدن نیستند. تمام خزندگان فلس خود را با پوست انداختن ( لایه بیرونی ) تعویض می کنند. این امر موجب می شود که فضا برای رشد بیشتر پوست افزایش یابد و امکان جایگزین شدن پوست فرسوده فراهم شود. جالب توجه این که مارها به شکل یک تکه پوست می اندازند، اما سوسمارها، کروکدیل ها و لاک پشت ها به صورت چند تکه اقدام به پوست انداختن می کنند. هنگامی که مارها پوست می اندازند، غالبا" ظاهری درخشان تر پیدا می کنند.

آفتاب پرست جکسون / Jackson"s Chameleon / Chamaeleo jacksonii
حواس خزندگان پیشرفته تر از دوزیستان است و در بعضی گونه ها، اندام های حسی ای وجود دارد که در هیچ یک از جانوران مشاهده نمی شود. چشم ها معمولا" بزرگ و به خوبی تکامل یافته اند، اگر چه در برخی از مارها حس بینایی ضعیف است. لاک پشت ها، کروکدیل ها و بیشتر سوسماران دارای پلکی متحرک هستند، اما مارها و برخی از سوسماران، پلک ثابت دارند. سوسمارها و تواتاراها نقطه ای حساس به نور موسوم به چشم سوم، در بالای جمجمه خود دارند که گمان می رود با اندازه گیری مدت زمان روشنایی روز، الگوی فعالیت روزانه و فصلی خود را با آن تنظیم می کنند. خزندگان شنوایی ضعیفی دارند، چنان که برخی از آنها ابدا" روزنه گوش بیرونی یا ساختار گوش میانی ندارند و اصوات، از طریق استخوان های جمجمه شان انتقال می یابد. حس چشایی اهمیتی برای خزندگان ندارد، اما بویایی در این جانوران بسیار قوی است. برخی از مارها اندامی برای تشخیص گرما در صورت خود دارند که به کمک آن می توانند کوچک ترین تغییرات دمایی را برای ردیابی صید تشخیص دهند.

سقنقور جنگلی خاردار / Prickly forest skink / Gnypetoscincus queenslandiae
خزندگان جانورانی خون سرد هستند و به همین خاطر برای فعالیت خود نیازمند گرمای خورشید هستند. بنابراین به طور دائم بین نقاط آفتاب گیر و سایه ، مانند حفره ها در رفت و آمدند.