نويسنده: حميدهاديان مقايسه سياست امنيتي آمريكا در اروپا و آسيا: به ترتيب تداوم تعهدات و اعتمادسازي

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: حميدهاديان مقايسه سياست امنيتي آمريكا در اروپا و آسيا: به ترتيب تداوم تعهدات و اعتمادسازي
خبرگزاري فارس: مقاله حاضر از منظر بوروكراسي سياست خارجي و امنيت منطقه‌اي آمريكا درصدد پاسخ به اين سؤال است: «چرا سياست امنيتي دولت آمريكا در اروپا با همخواني بيشتري همراه است اما در آسيا، با واقعيت‌هاي ژئوپوليتيك منطبق نيست!؟»

مقدمه

در آذرماه 1385، پيشنهاد طرح تشكيل نهاد امنيتي فرامنطقه‌اي از جمله ناتو – آسيا[1] با شركت وزراي دفاع كشورهاي آسيا – پاسفيك- كه آمريكا و استراليا از اعضاي ناتو نيز در آن حضور داشتند با حضور كشورهاي عضو آ.سه.آن، با هدف نهادينه‌سازي همكاري‌هاي امنيتي آسيا ـ پاسيفيك برگزار شد. ايالات متحده به دنبال ايجاد سازماني به نام Nato-Asia است و مسلماً دستور كار آن چگونگي تعامل با كره شمالي، روسيه، چين، سازمان شانگهاي، سازمان پيمان امنيت جمعي[2]، تعامل سازنده با هند، و همچنين موضوعاتي مانند امنيت انرژي، تروريسم و مديريت بحران‌هاي منطقه‌اي است.

پيش از اين، طرح گسترش ناتو به شرق و مشاركت براي صلح در كنار سياست مشترك دفاعي ـ امنيتي اروپا كه معطوف به نهادينه‌سازي همكاري‌هاي آتلانتيكي بر محور ناتو و جامعه آتلانتيكي است، با هدف مشاركت دادن اروپاي جوان (كشورهاي شرق اروپا)، و جمهوري‌هاي سابق اتحاد جماهير شوروي در مسايل امنيتي، تأمين امنيت انرژي به سوي اروپا و كنترل روسيه به طور جدي از سوي رهبران ناتو دنبال شده بود.

اين مقاله درصدد بررسي موفقيت و يا ناكامي طرح Nato-Asia با جزئيات سياست خارجي و امنيت منطقه‌اي آمريكا قبل و بعد از 11سپتامبر در آسيا نيست، بلكه اين مقاله به استناد رويكرد مقايسه‌اي[3]، به مقايسه سياست امنيتي آمريكا در اروپا و آسيا مي‌پردازد. به عبارت ديگر مقاله حاضر از منظر بوروكراسي سياست خارجي و امنيت منطقه‌اي آمريكا درصدد پاسخ به اين سؤال است: «چرا سياست امنيتي دولت آمريكا در اروپا با همخواني بيشتري همراه است اما در آسيا، با واقعيت‌هاي ژئوپوليتيك منطبق نيست!؟»

در واقع تصور علمي و فرضيه‌سازي اين مقاله با واقعيت‌هاي عملي و عيني اجلاس 2004 سران ناتو در استانبول و 2006 ريگا همراهي دارد؛ همان‌طوري‌كه اين مسئله با اجلاس 2006 ناتو ـ آسيا نزديك است.

تحليل

همان‌طوري كه اشاره شد كانون سياست امنيت منطقه‌اي آمريكا در آسيا، نهاد‌سازي و اعتمادسازي حول محور NATO-Asia است؛ در حالي كه تمركز سياست امنيت منطقه‌اي آمريكا در اروپا، در چارچوب ناتو و روابط فراآتلانتيكي و مبتني بر تداوم تعهدها است. در مرحله نخست، مقايسه اين دو نوع سياست ما را با واقعيت‌هاي ژئوپوليتيك دو منطقه آسيا و اروپا به شرح ذيل روبه‌رو مي‌سازد:

الف) اروپا

1. روابط دو سوي آتلانتيك با ايده‌آل‌هاي تاريخي، فرهنگي و سياسي غربي همراه است و نمونه ايده‌آل و عيني آن: صلح، دموكراسي و پيشرفت اقتصادي است. درواقع فرضيه صلح دموكراتيك كانت (كشورهاي دموكراتيك با يكديگر نمي‌جنگند) بر روابط دوسوي آتلانتيك حكمفرماست. احتمال وقوع جنگ بين دو سوي آتلانتيك بسيار ضعيف است و اختلافات دوسوي آتلانتيك، خانوادگي، رقابت‌ها در چارچوب رفاقت‌ها و بيشتر هم تاكتيكي است. استراتژي دوسوي آتلانتيك در قبال بسياري از روندهاي حساس بين‌المللي و منطقه‌اي از جمله تروريسم، تسليحات كشتارجمعي و موشكي در خاورميانه به هم نزديك است.

2. در جامعه آتلانتيكي، سياست خارجي آمريكا با سياست اقتصادي پيوند دارد و اساس ارزش‌هاي غربي چون بازار آزاد بر آنها حكمفرما است اگرچه اختلافاتي چون اختلافات گمركي، تعرفه‌هاي زيست محيطي و از اين موارد به چشم مي‌خورد.

3. تقويت ناتو از سوي رهبران دوسوي آتلانتيك براي حضور فعال در صحنه‌هاي فراآتلانتيكي چون افغانستان، پيكار با تروريسم، صلح و امنيت‌سازي در لبنان و از اين قبيل در اجلاس‌هاي 2004 ناتو در استانبول و 2006 ريگا به چشم مي‌خورد. درواقع زيربناي تفاهم و ادراك مشترك جامعه آتلانتيكي در تقويت ناتو به تضمين امنيت سرزميني دوسوي آتلانتيك و حفظ دستاوردهاي تاريخي غرب و مهم‌تر از همه جذب روسيه در جامعه اروپا براي جداسازي سياست آسيايي از سياست اروپايي مسكو است. شوراي ناتو و روسيه[4] در فضاي اروپايي قابليت انعطاف بيشتري براي روسيه و غرب فراهم مي‌آورد. سازمان امنيت و همكاري در اروپا[5] و ناتو در بستر فرهنگ غرب بهتر مي‌توانند با روسيه مذاكره و تعامل داشته باشند تا با روسيه و سياست آسيايي معطوف به همكاري‌هاي استراتژيك مسكو با چين. هم‌اكنون فرماندهي جديد ناتو موسوم به فرماندهي متحول‌سازي ناتو، به فرماندهي ژنرال آمريكايي جان اسميت، سرگرم مذاكره با اعضاي ناتو براي مدرن‌سازي سياست‌هاي دفاعي است و همزمان با روسيه بر سر استقرار سيستم دفاع موشكي در لهستان و چك مشغول اعتمادسازي مي‌باشد.

4. سياست امنيتي آمريكا در اروپا حول محور ناتو، به چتر امنيتي ـ هسته‌اي در قبال شوروي و پيمان ورشو سابق انجاميد و اكنون جامعه آتلانتيكي ناتو را سپر دفاعي در مقابل تهديدات نوظهور پس از ?? سپتامبر مي‌بيند.[6]

ب) آسيا

1. كشورهاي آسيايي با يكديگر، غرب و نيز با آمريكا علي‌رغم همكاري‌هاي اقتصادي و تجاري داراي راهبردهاي رقابتي نيز هستند. رقابت تسليحاتي و افزايش بودجه نظامي در آنها زياد است. سفر مرداد ماه سال 1386 ژنرال پيتر پيس، رئيس سابق ستاد مشترك ارتش آمريكا به چين، با هدف شفاف‌سازي در سياست دفاعي و بودجه نظامي پكن انجام شد. هند و پاكستان به تشديد رقابت موشكي و هسته‌اي مشغول هستند و منازعات قومي همچنان در برخي كشورهاي آسيايي ديده مي‌شود.

2. قابليت‌هاي اقتصادي و تكنولوژيكي در جنوب و شرق آسيا به خوبي ديده مي‌شود؛ ژاپن و چين سرگرم رقابت شديد تجاري، مالي و تكنولوژيكي و تصاحب بازارهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي هستند.

3. نقشه جغرافيايي ـ سياسي شرق آسيا مملو از منازعات مسلحانه قومي ـ مذهبي شامل آچه اندونزي، تايلند، فيليپين و كشمير است. افزايش برد موشك‌هاي بالستيك و رقابت تسليحات غيرمتعارف در آسيا در حال افزايش است. در متون استراتژيك غربي از آسيا، Aisa-Ballistic نيز نامبرده مي‌شود.

4. فرهنگ حاكم بر روابط كشورهاي ‌آسيايي با يكديگر و نيز با غرب و رقابت‌آميز بودن آن، متأثر از سوابق تاريخي و تمدني است. حافظه تاريخي ضد استعماري و برخورد تمدن‌ها هنوز در آسيا حيات سياسي دارد. كشورهاي آسيايي علي‌رغم داشتن پيوند با اقتصاد جهاني، فاقد يك ساختار قدرتمند منطقه‌اي براي مديريت بحران‌ها شامل مالي، منازعات قومي، تروريسم، كمك‌هاي بشردوستانه و از اين قبيل است. پيمان‌هاي منطقه‌اي شانگهاي (SCO) و امنيت جمعي (CSTO) بيشتر اقتصادي سياسي هستند تا امنيتي و اين مشاركت‌ها استراتژيك است.

5. سياست امنيتي آمريكا در آسيا حول محور NATO-Asia، ممانعت از ظهور يك بلوك متخاصم آسيايي چون SCO و CSTO است. آسيا شامل پرجمعيت‌ترين كشورهاي جهان با منابع گسترده زيرزميني و سخت‌كوش‌ترين مردمان در هم آميخته است. مناسبات آسيا ـ پاسيفيك حول محور NATO-Asia به ظاهر براي اعتمادسازي روابط آمريكا با كشورهاي آسيايي است. سياست امنيتي آمريكا در آسيا حول محور NATO- Asia از بستر سوابق روابط امنيتي و نظامي آمريكا با برخي كشورهاي جنوب شرق آسيا از جمله ژاپن، كره جنوبي، سنگاپور و اندونزي نشأت خواهد گرفت. پنج كشور جنوب شرق آسيا شامل بروني، مالزي، فيليپين، سنگاپور و تايلند با تشكيل نيروي مشترك به برگزاري سلسله مانورهاي مشترك دريايي تحت عنوان همكاري براي آماده سازي و آموزش، از سال 2004 تاكنون پرداخته‌اند. اين دسته همكاري‌ها براي تطابق فرماندهي و عمليات در مقابله با تروريسم دريايي و عمليات امداد و نجات صورت مي‌گيرد.[7]

البته همكاري‌هاي امنيتي و نظامي آمريكا با جنوب شرق آسيا در قالب پيمان سيتو تعريف مي‌شود. آمريكا در نظر دارد تعهدات امنيتي – نظامي خود به كشورهاي جنوب شرق آسيا را به شكل نهادسازي NATO-Asia در آورد. آسيا نسبت به اروپا از اين دسته نهادهاي فرامنطقه‌اي امنيتي – نظامي در امور امنيت منطقه‌اي برخوردار نيست.[8]

6. زمزمه تشكيل NATO-Asia در اواسط تابستان 1385 در مذاكرات بين آمريكا و هندوستان مطرح شد. مقامات آمريكايي در اين مذاكرات خاطر نشان ساخته‌اند كه ايالات متحده اين موضوع را با ساير متحدين واشنگتن در آسيا از جمله ژاپن، استراليا و كره جنوبي در ميان گذاشته ‌است. ماحصل اين رايزني توافق مشترك بر سر توسعه عميق امنيتي در آسيا ذكر شده است. روزنامه آسيا تايمز[9] در مقاله‌اي به قلم استيفن بلانك در اين باره مي‌نويسد: هنوز به طور شفاف و همه جانبه مفهوم NATO – Asia براي طرف‌هاي اين مذاكره روشن نيست و مذاكرات جاري است، اگر چه اين مذاكرات تحت‌الشعاع مذاكره شش جانبه هسته‌اي با كره شمالي قرار دارد. وي ادامه مي‌دهد: طرف‌هاي مذاكره با آمريكا خواستار نهاد امنيتي فرامنطقه‌اي هستند و آمريكا نيز با رهبران ناتو در اين باره مذاكراتي داشته است. آمريكا اين نهاد را امتداد مناسبات فراآتلانتيكي مي‌داند. همان گونه كه ناتو در اروپا با روسيه در حال اعتماد‌سازي است، NATO – Asia در آسيا با چين روند مشابه‌اي خواهد داشت. كشورهاي آ.سه.آن علاقه‌مند به همكاري با اين نهاد هستند، اگر چه آنها روابط چندجانبه امنيتي – نظامي با آمريكا دارند.

7. مباحث جدي‌تر درباره تشكيل نهاد امنيتي فرامنطقه‌اي NATO –Asia با سخنراني رامسفلد وزير سابق دفاع آمريكا در گردهمايي وزراي دفاع آسيا – اقيانوسيه در آذر ماه 1385 در سنگاپور مطرح شد. آمريكا و استراليا از اعضاي ناتو و كشورهاي عضو آ.سه.آن نيز در اين گردهمايي شركت داشتند. اين اجلاس پنجمين گردهمايي امنيتي آسيا – پاسفيك بود كه بيش از 20 كشور در آن شركت داشتند و Shangri-La Dialogue نام گرفته است. كشورهاي چين و ويتنام نيز در اين اجلاس شركت داشتند. رامسفلد قبل از ترك سنگاپور قول داد كه ايده تشكيل NATO-Asia را در اولين اجلاس وزراي دفاع كشورهاي عضو ناتو در اروپا به بحث بگذارد. وي خاطر نشان ساخت كه نهاد امنيتي فرامنطقه‌اي NATO-Asia مي‌تواند به معماري امنيتي منطقه‌اي در قبال تهديدات رو به رشد از جمله تروريسم، تسليحات كشتار جمعي و منازعات مسلحانه قومي مساعدت كند.[10]

8. به نظر مي‌رسد كه ايده تحت مذاكره NATO–Asia بزرگترين حضور مشاركت امنيتي – نظامي آمريكا در آسيا پس از جنگ دوم جهاني باشد. مقامات آمريكايي زمزمه همكاري و مشاركت امنيتي ناتو با آسيا را از طريق چندجانبه‌گرايي امنيتي در آسيا ضروري مي‌بينند. رويكرد مذكور مي‌تواند مسئوليت آمريكا را در قبال تعهدات امنيتي در آسيا آسوده‌تر كند. وزارت دفاع آمريكا در نظر دارد كه پايگاه‌هاي نظامي خود را در اكيناواي ژاپن، استراليا، سنگاپور و فيليپين كاهش دهد و حتي خواستار كاهش سطح حضور نيروهايش در كره جنوبي است. آمريكا سرگرم طراحي مكانيسم نظامي چندجانبه فرامنطقه‌اي با مشاركت آ.سه.آن و ديگر كشورهاي آسيايي و ناتو در گستره جغرافيايي آسيا – پاسفيك است. سئول ساندرز از تحليل‌گران آمريكايي در امور آسيا مي‌گويد: سياست امنيتي و نظامي آمريكا در قبال آسيا با تعهدات يك‌جانبه آن كشور همراه بود ولي اكنون آمريكا به دنبال سيستم امنيتي چندجانبه فرامنطقه‌اي است. استراليا از اعضاي ناتو در پاسفيك است. البته آمريكا قبلاً از طريق پيمان سيتو به امنيت منطقه‌اي در آسيا پرداخته بود و اكنون در نظر دارد گستره و وسعت امنيت منطقه‌اي در آسيا – پاسفيك را به شكل NATO-Asia در آورد. گستره اين نهاد مي‌تواند هندوستان را در برگيرد و به اعتمادسازي با چين نيز بپردازد.[11]

9. مركز بين‌المللي مطالعات استراتژيك طي اول تا سوم ژوئن سال 2007 با گردهمايي وزراي دفاع كشورهاي آسيايي – اقيانوسيه تحت عنوان ديالوگ Shangri-La IISS با شركت 20 كشور در سنگاپور همراه بود. در اين گردهمايي آمادگي آسيا – اقيانوسيه براي بحث‌هاي كليدي و حساس در خصوص روند امنيتي آمريكا و امنيت آسيا- اقيانوسيه، چين و هندوستان، ثبات‌سازي بين‌المللي، چالش‌هاي هسته‌اي، امنيت آب‌هاي آزاد، تشكيل نهاد امنيتي فرامنطقه‌اي در آسيا – پاسفيك، روند همكاري و مشاركت امنيتي كشورها با آن و پيكار با تروريسم مطرح بود. يكي از مسايل جدي در ديالوگ Shangri آثار و پيامدهاي همكاري چندجانبه فرامنطقه‌اي براي نهادينه‌سازي امنيت بود. جان جيپمن مديركل IISS از تأسيس يك انديشكده امنيتي براي مباحثات كارشناسي درباره همكاري فرامنطقه‌اي امنيتي بين اروپا و آسيا – پاسفيك خبر داد. دونالد رامسفلد وزير سابق دفاع آمريكا نيز در اين گردهمايي از حمايت آمريكا براي فراهم‌سازي زمينه‌هاي مشاركت كشورهاي منطقه از هندوستان تا مغولستان در تحقق امنيت فرامنطقه‌اي سخن گفت، وي خاطر نشان ساخت كه آمريكا علاقه‌مند به توسعه و تعميق مناسبات چندجانبه امنيتي، مبتني بر همكاري ناتو و كشورهاي آسيايي است.[12]

10. آمارها حاكي از افزايش بودجه نظامي كشورهاي آسيايي و تشديد رقابت تسليحاتي است. سياست امنيتي آمريكا سعي در مديريت مشترك بحران‌ها و برقراري توازن در قبال ناهمگوني‌هاي سياسي، ايدئولوژيك، فرهنگي و قومي دارد.[13]

تفاوت‌هاي ماهوي در آسيا و اروپا

1. سياست امنيتي آمريكا در اروپا بيشتر با اشتراكات تاريخي، قومي، فرهنگي و استراتژيكي همراه بوده است ولي سياست مذكور در آسيا با افتراقاتي چون مساحت جغرافيايي، جمعيت رو به رشد، موزائيك‌هاي قومي، راهبردهاي رقابتي، حافظه تاريخي و موازنه قوا همراه است.

2. سياست امنيتي آمريكا در اروپا، منشأ خطرات را فرااروپايي و فراآتلانتيكي مي‌بيند ولي سياست مذكور در آسيا منشأ خطرات را درون آسيايي مي‌بيند، زيرا كشورهاي آسيايي نسبت به يكديگر و نسبت به روابط آسيا ـ پاسيفيك فاقد يك درك مشترك امنيتي هستند.

3. هراس تاريخي اروپايي‌ها، آمريكا و جامعه آتلانتيكي از ‌آلمان ميليتاريسم در حال زدودن است، ولي هراس تاريخي آسيايي‌ها از ميليتاريسم ژاپني، غول كمونيسم چيني، رقابت تسليحاتي و منازعات مسلحانه قومي باقي است و بيشتر هم منشأ دروني دارد. حافظه تاريخي آسيايي‌ها نسبت به غرب انباشته از نمونه‌هاي استعماري و جنگ‌هايي از قبيل جنگ ترياك در چين، جنگ ويتنام و كره است.

ج) رويكردهاي متفاوت بوروكراسي امنيت منطقه‌اي آمريكا در قبال آسيا و اروپا

همان‌طور كه ملاحظه شد منشأ انطباق و يا ناهمخواني در سياست امنيتي آمريكا در اروپا و آسيا به ملاحظات ژئوپوليتيك و مسايل فرهنگي- تاريخي در دو قاره آسيا و اروپا مرتبط است. دراين چارچوب رويكرد سياست امنيتي آمريكا در قبال آسيا و اروپا نيز كاملاً متفاوت است. رويكرد سياست امنيتي آمريكا در آسيا همكاري امنيتي چندجانبه فرامنطقه‌اي بين آسيا- اقيانوسيه و اروپا از طريق يك مخرج مشترك سياسي، امنيتي و اقتصادي است. حال آنكه رويكرد سياست امنيتي آمريكا در اروپا ادراك و تفاهم مشترك معطوف به چتر مشترك سياسي، امنيتي و اقتصادي براي پيشبرد نهادهاي از پيش به وجود آمده جامعه آتلانتيكي است. به عبارت ديگر رويكرد سياست امنيتي آمريكا در اروپا به لحاظ انطباق با واقعيت‌هاي ژئوپليتيك، رويكرد يكپارچه‌سازي قدرت[14] و همكاري‌هاي درون سازماني[15] اعضاي ناتو است و اصطلاحاً Engagement ناميده مي‌شود. اما رويكرد سياست امنيتي آمريكا در آسيا به لحاظ ناهمخواني‌هاي ژئوپليتيك، رويكرد غيرمستقيم[16] معطوف به نهادسازي امنيت فرامنطقه‌اي از جمله پيشنهاد NATO-Asia است.

به عبارت ديگر رويكرد امنتيي Engagement آمريكايي در اروپا مبتني بر «تعهدات غربي»، اما رويكرد امنيتي Indirected آمريكايي‌ها در آسيا «تضمين‌هاي دوسويه و اعتمادسازي» است. براي مثال، رويكرد امنيتي آمريكا حفظ و تداوم تعهدات واشنگتن در ناتو، فرماندهي يكپارچه و متحول‌سازي اعضاي ناتو و تعميق مذاكرات ناتو با روسيه در قالب شوراي ناتو و روسيه[17] است. فرماندهي متحول‌سازي ناتو ضمن تشويق كشورهاي عضو به تجهيز و مدرن‌‌سازي ارتش‌هاي خود، سعي در توسعه مناسبات با روسيه در چارچوب مصوبات NRC دارد. براي مثال اين شورا سرگرم مذاكره با روسيه براي مبارزه با قاچاق مواد مخدر، مافياي تسليحات و باندهاي جنايات سازمان يافته است.[18]

ملاحظات ژئوپليتيك، منابع انساني و تكنولوژيك، رقابت‌هاي شديد تسليحاتي، منازعات مسلحانه قومي و تشديد بنيادگرايي و احساسات ضدآمريكايي، ضرورت اتخاذ رويكرد غيرمستقيم در سياست امنيتي آمريكا در آسيا را فراهم مي‌كند. اين رويكرد با حمايت از تشكيل اجلاس‌هاي امنيتي فرامنطقه‌اي به فراهم‌‌سازي زمينه‌هاي تفاهم و ادراك مشترك، توسعه و تعميق تعاملات همه‌جانبه، ارتقاء همكاري‌ها و اتحاد ـ ائتلاف مي‌پردازد. در واقع ايده NATO-Asia از جمله پيشنهادات مطروحه آمريكايي‌ها در اجلاس‌هاي اخير براي تحقق ثبات منطقه‌اي، توسعه اقتصادي و حاكميت قانون است. سفرهاي اخير مقامات ارشد آمريكايي به كشورهاي آسيايي ازجمله ويتنام و اجلاس آ.سه‌.آن، برگزاري مانورهاي مشترك دريايي و حتي سفر مرداد ماه 1386 رئيس ستاد مشترك ارتش آمريكا به چين و پيشرفت مذاكرات شش جانبه با كره شمالي در اين راستا است.[19]

البته آمريكا روابط ويژه‌اي با ژاپن، كره جنوبي، تايوان، سنگاپور، فيليپين، اندونزي و استراليا در آسيا ـ پاسيفيك دارد و در طول دوران جنگ سرد از طريق ناتو و سنتو با حلقه سيتو ارتباط داشت. بعدها كه آ.سه.آن جانشين سيتو شد اين سازمان فاقد كار ويژه امنيتي گرديد و بيشتر كاركردهاي اقتصادي ـ سياسي را دنبال مي‌كند.

البته يك توجه خاص در رويكرد امنيتي آمريكا در اروپا و آسيا ديده مي‌شود؛ همان‌طوري كه آمريكا در رويكرد امنيتي Engagement به دنبال مرزبندي ناتو با روسيه و جنگ سرد جديد نيست، در قبال آسيا نيز به دنبال مرزبندي با چين نيست. گسترش سايه جنگ سرد و صلح مسلح در آسيا به انهدام امنيت رواني سرمايه، تكنولوژي، خدمات و كالا در آسيا مي‌انجامد. موفقيت اعضاي گروه 6 در مذاكرات هسته‌اي با كره شمالي در اين راستا است. هم‌اكنون آمريكا و تمام كشورهاي آسيا ـ پاسيفيك از چين تا استراليا و از اندونزي تا تايلند از تروريسم، بنيادگرايي اسلامي و منازعات مسلحانه قومي نگرانند. بخش‌هاي مسلمان‌نشين در چين، جدايي‌طلبان بنيادگرا در تايلند و خشونت‌هاي قومي در سريلانكا حاكي از اشتراكات نگاه امنيتي آمريكا و آسيا در قالب يك نهاد امنتي فرامنطقه‌اي براي مديريت بحران، صلح‌سازي و حل و فصل مناقشات است. البته سوابق نگراني حافظه تاريخي از استعمار غرب موجب شده است تا كشورهاي چين، روسيه و هند عليرغم تنش‌زدايي در روابط با آمريكا به بلوك‌بندي منطقه‌اي با يكديگر و حتي مذاكره براي حل و فصل منازعات كهنه تاريخي بپردازند. رويكرد امنيتي آمريكا در آسيا حفظ موازنه قواي مثبت، مبتني‌بر همكاري و تعاون به شكل غيرمستقيم براي اجتناب از پرداختن هزينه‌هاي مستقيم در اين منطقه است. آمريكا اميد دارد مسائلي چون افزايش بودجه و قدرت نظامي چين، بحران تنگه تايوان، مناقشه تاريخي جزاير كوريل، مسائل ميانمار و از اين قبيل را در چارچوب يك نهاد امنيتي چندجانبه‌گراي فرامنطقه‌اي مديريت كند. مسلماً پيشنهادات جانب‌دارانه از تشكيل اين دسته نهادها از بروز و ظهور يك قدرت و حتي يك بلوك متخاصم جلوگيري مي‌كند. روابط ويژه‌ آمريكا با متحدين واشنگتن الگو و مدل روابط با ساير كشورهاي آسيايي تلقي خواهد شد.

البته در كالبد شكافي بنيان‌هاي فكري و اجرايي نظامي روسيه از 1991 تا 2007 مفروضات ذيل ديده مي‌شود:

1. رويكرد امنيتي و نظامي نخبگان حاكم و غيرحاكم موجب شكل‌گيري سياست‌ خارجي دولت‌هاي يلتسين و پوتين مشتمل بر جهت‌گيري‌هاي شرق‌گرايي و غرب‌گرايي شده است؛

2. اگر چه ابزارها و تكنولوژي‌هاي مدرن نظامي – بخشي از زيرساخت‌هاي نظامي - روسيه بيشتر جنبه دفاعي دارند تا جنبه آفندي و تهاجمي، ولي از قابليت‌هاي بالاي تخريبي برخوردارند كه اين موجب اشاعه‌ ترس و نگراني در دو سوي آتلانتيك از آنها شده و اين امر با جلب رضايت روسيه در مشاركت با غرب و آمريكا در اموري چون شوراي ناتو روسيه (NRC)، گروه 8، گروه 1+5، گروه چهار جانبه خاورميانه، گروه 6 جانبه هسته‌اي كره شمالي و حتي عضويت احتمالي آن كشور در WTO شده است؛
3. روسيه از ابزارها و تكنولوژي‌هاي مدرن نظامي با هدف امنيتي كردن Securitize سياست خارجي در حوزه‌هاي حساس منطقه‌اي چون خاورميانه و خاور دور استفاده مي‌كند؛
4. براساس رويكرد هزينه – فايده اين طور استنباط مي‌شود كه فايده امنيتي كردن سياست خارجي روسيه در خاورميانه و خاور دور با پرداخت هزينه‌هايي چون استقرار تأسيسات دفاع موشكي در خاك اروپا و مشاركت براي صلح ناتو همراه است.

نتيجه‌گيري

1. رويكرد غيرمستقيم امنيتي آمريكا مبني بر نهادينه كردن اعتمادسازي به وسيله تقويت گفت‌وگوهاي مناسب[20] با كشورهاي آسيايي، براي پيشبرد توانمندي‌ها[21] و ظرفيت‌هاي[22] فرامنطقه‌اي جهت تحقق ايده همكاري‌هاي امنيتي فرامنطقه‌اي است.

2. رويكرد آسيايي آمريكا سعي در ايجاد روابط‌ جديد، پرهيز از مرزبندي و جلوگيري از ظهور و بروز بلوك متخاصم است.

3. جنگ سرد و صلح مسلح در آسيا مي‌تواند توأمان قدرت‌هاي در حال ظهور آسيا و منافع تجاري آمريكا در آسيا را به مخاطره اندازد و نمونه اشتراك فكري و نگراني مشترك امنيتي در قبال كره شمالي قابل ملاحظه است.

4. آسيا كانون سرمايه، خدمات، تجارت و تكنولوژي ديجيتال، موشكي، هسته‌اي و هوا ـ فضا است و آمريكا نيروي محركه جهاني شدن اقتصاد و تجارت است. رفع موانع تجاري غرب و آمريكا در قبال بازار آسيايي با استانداردهاي اعتمادسازي فرامنطقه‌اي بين آسيا، پاسيفيك و اروپا است.

5. Asia Watch به تشويق كشورهاي علاقه‌مند به عضويت و همكاري با ايده مشترك مشاركت امنيتي فرامنطقه‌اي در زمينه توسعه، امنيت و حاكميت قانون مي‌پردازد؛

6. پيشنهاد آمريكا از همكاري ناتو – آسيا مصداق بارزي از مشاركت امنيتي فرامنطقه‌اي آسيا، اقيانوسيه و اروپا است. اجلاس‌هاي اخير امنيتي فرامنطقه‌اي از سال 2002 تاكنون مصاديق مشابه‌اي در اين باره را دنبال مي‌كنند.

7. چين و روسيه در لبه اصلي اعتمادسازي و تقويت گفت‌وگوي مناسب با ايده مشاركت امنيتي فرامنطقه‌اي واقع هستند. روسيه در صف اول اين نوع مناسبات با NATO در اروپا واقع است. سياست اروپايي ـ آسيايي روسيه داراي بازوهاي امنيتي، انرژي و تسليحات است. روس‌ها از ابزارهاي تسليحاتي و انرژي براي تحقق اهداف امنيتي استفاده مي‌كنند. شوراي روابط ناتو و روسيه در اروپا به اعتمادسازي و تحقق همكاري‌هاي بيشتر بين آن دو مي‌پردازد. بي‌شك روسيه به لحاظ سياست اوراسيايي در كنار چين و در صف اعتمادسازي با ايده مشاركت امنيتي فرامنطقه‌اي قرار خواهد گرفت. آمريكا نيز از رويكرد غيرمستقيم امنيتي، به دنبال فراغت از پرداختن هزينه‌هاي مستقيم خواهد بود. هم اكنون آمريكا از اين رويكرد از طريق ناتو در اروپا و در قبال روسيه بهره‌برداري مي‌كند.

8. ديدار مرداد ماه 1386 رئيس ستاد مشترك ارتش آمريكا از چين زمينه‌سازي لازم براي تحقق مانورهاي مشترك بين ارتش‌هاي آمريكا و چين خواهد بود. ابراز علاقه استراليا به همكاري دريايي با چين مي‌تواند به تدوين عمليات مشترك بشردوستانه، امداد دريايي و... بين اعضاي اقيانوسيه ناتو با چين بيانجامد.

به عبارت ديگر استراتژي و تكنولوژي‌هاي مدرن نظامي، پشتوانه قدرتمند سياست خارجي روسيه در شرايط بين‌المللي و منطقه‌اي به ويژه پس از 11 سپتامبر به شمار مي‌روند. اگر چه اين روند سنتي در دوران جنگ سرد و پس از آن نيز دنبال شده است.

البته قابليت‌ها و توان‌مندي‌هاي فكري و اجرايي نظامي روسيه از سال 1991 تا 2007 با اين سؤال آزمون مي‌شود: «ميزان واكنش اين دسته بنيان‌هاي روسيه در قبال طرح مشاركت براي صلح ناتو (PfP) از اروپاي شرقي و مركزي تا كشورهاي بالتيك، اكراين و گرجستان، خروج آمريكا در سال 2002 از ABM، سپر دفاع ملي موشكي آمريكا و اشاعه آن به سوي اروپاي شرقي و مركزي (چك و لهستان)، ترتيبات جديد امنيت منطقه‌اي در درياي بالتيك و سياه و طرح مشاركت امنيت منطقه‌اي ناتو – آسيا تا چه حد جدي بوده است؟ ».
---------------------------------------------------
پا‌نوشت‌ها

[1]- Nato-Asia
[2]- CSTO
[3] - Analogy Approch
[4]. NATO Russia Council (NRC)
[5]. OSCE
6. براي مطالعه بيشتر در اين باره مراجعه شود به
National Military Strategic Plan for the War on Terrorism, by Joint Chief of Staff, Feb. 1, 2006, pp. 3-5, Stephen J. Flanagan, “Sustaining US-European Global Security Cooperation”, Strategic Forum, No. 217, Sep. 2006, pp. 1-4.
[7]- "Exercise Cooperation Afloat Readiness and Training (CARAT)", Asia Pacific Defense Forum, 2005, and 2007, http://forumapan-info.net, 2007/6/13.
[8] - Christopher Hemmer, "Why is There on NATO in Asia? Collective Identity, Regionalism and the Orgins of Multilateralism", International Organization, 59,3,Summer 2002, pp. 582-583.
[9] - Stephen Blank, "Inherent Dangers in an NATO – Asia", Asia Times, 2007/7/3, pp.1-4, and; Pacific Partners, JDW, April, 25, 2007, p. 20.
[10] - Kathleen T. Rhem, "Rumsfeld to Speak at Asia – Pacific Defense Ministers Conference", Defense LinkNews, June. 2,2006, pp. 1-2.
[11] - Kathleen T. Rhem, "Rumsfeld to Speak at Asia – Pacific Defense Ministers Conference", Defense Link News, June. 2,2006, pp. 1-2.
[12] - IISS: News; The 5th Anniversary Shangri La Dialogue, Summer 2006, p. 3 and; "Aprill 24 th, IISS Prepare Press Release: Nations Prepare fir Gth IISS Asia Security Summit: The 10 Shangri – La Dialogue, pp. 1-2.
13. براي مطالعه بيشتر در اين باره مراجعه شود به
Philip S. Anton, "The Global Technology Revolution 2020", RAND Press, 2006, pp. 5-8.
گزارش بررسي چهارساله دفاع ملي: آيا هدف تقويت حضور ايالات متحده در منطقه اقيانوس آرام چين است؟ www.washingtonprism
"NATO – Russian Relationship to take place in Moscow EuraAsia Policy", PR/CP, No. 47, May. 4, 2006, pp. 1-2, and "Visit of Pakistani Delegation to NATO HQ and Commands: NATO-Asian", www.nato.int, 2007/2//24, pp. 1-2.
[14]. Integrated Power
[15]. Interagency
[16]. Indirected Approach
[17]. Nato-Russia council (NRC)
[18]. "High – Level Talks Focus on Enhancing NATO-Russia Defence Cooperation", www.nato.int, Feb. 28, 2007, pp. 1-2.
[19]. David p. Fridovich, "Wining in the Pacific: The Special Operations Forces Indirect Approach", JFQ, Issue 44, quarter 2007, pp. 24-27.
[20]. Possible Intensified Dialogue
[21]. Capabilities
[22]. Capacities
...............................................................................................

منبع: مركز تحقيقات استراتژيك مجمع تشخيص مصلحت نظام
انتهاي پيام/
دوشنبه 6 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 134]