دانش پزشکی در ایران باستان

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

پزشکان مشهور ایرانباستان:

در اوستا از قهرمانیبه نام «ثرتیه» نام برده شده است که «نخستین پزشک» قلمداد شده است. در «ثرتیه» ازاهورامزدا تقاضا میکند که علاجی علیه همه زهرها و یک کارد فلزی برای عملیات پزشکیبه او بدهد. اهورامزدا پاسخ می دهد که هزاران و میلیون ها گیاه درمان بخش آفریده امکه از آن میان، «گوکرن» منبع همه داروهاست. گوکرن، نام درخت مقدس افسانه ای است کهدر دریای فراخکرد جای دارد. هوم سفید، گاو شاخ، و کوکنار، معادل های دیگری هستند کهبرای این درخت افسانه ای، تصور شده است و جملگی جنبه درمانی داشته اند.

بند۴یسنا ۹:
آنگاه به من پاسخ گفت هوم پاک دور دارنده ی مرگ٬ ویونگهان مرا نخستینبار میان مردمان خاکی جهان آماده ساخت. این پاداش به او داده شد که او را پسریزاییده شد٬ آن جمشید دارنده رمه خوب٬ کسی که در شهریاری خود جانور و مردم را نمردنیساخت.

پس از ویونگهان پدر جمشید پیشدادی و خود جمشید که یکی دیگر از پزشکانآریایی می باشد به ترتیب در بندهای پسین همچنان پرسش خود را ادامه می دهد و هوم درپاسخ به او (زرتشت) تا چهار پزشک را نام می برد که به ترتیب پس از ویونگهان ، دومینبار آبتین(پدر فریدون پیشدادی) ، سومین بار اترت پدر اورواخشه و گرشاسب و چهارمینبار پورشسپ پدر پیامبر ایرانی اشو زرتشت می باشد. در اوستا از پزشکان دیگری نامبرده شده که میتوان از آنها جاماسپ وسئنا که بعدها سیمرغ نام گرفت نامبرد.
تخصصهای مختلف دانش پزشکی در ایران باستان
دانش پزشکی در اوستا پنج بخش میباشد:

۱- اشو پزشک(بهداشت

۲- دادپزشک(پزشک قانونی

۳- کاردپزشک(جراح

۴- گیاه پزشک(دارو عطاری

۵- مانتره پزشک(روانپزشک

یکی از طبیبان(پزشکان) به وسیله اشا درمان کند٬ کسی بهوسیلهقانون شفا بخشد٬ کسی با کارد درمان کند٬ کسی که با گیاه درمان کند کسی که با کلاممقدس(مانتره) درمان بخشد......
"اردیبهشت یشت بند ۶"

1- اشو پزشک(بهداشت)

اشو(اشا) بچشمپاکی و راستی می باشد. اشو هم پاکی تن و محیط را شامل می شود و هم شامل پاکیدرون(روح و روان و اندیشه) می باشد. یک اشو پزشک بایستی دارای هر دو پاکی(تن وروان) باشد تا بتواند دیگران را درمان نماید. اشو پزشک پزشکی است که به بهداشت وپاک نگداشتن محیط زندگی و شهر و پاکی تن سفارش میکند و به امور بهداشتی رسیدگی مینماید. مانند سازمان بهداری و بهزیستی که هم اکنون نیز در شهرها و روستاها به آموزشبهداشت و نگهداری محیط مشغولند و مردم را آموزش بهیاری می دهند(مانند واکسن زدن،پرستاری ،کمکهای اولیه و ....) دور نگهداشتن بیماران از جمع و قرنطینه کردنبیماران که دارای بیماریهای خطرناک بودند٬ پاک نگهداشتن چهار آخشیج مقدس(آب ،باد،خاک ،آتش) از پلیدی و نیالودن آنها. پاکی محیط خانه کوی و محله و دیگر وظایف دراین اندازه از کارهای اشو پزشک بوده. همچنین هر خانواده ایرانی موظف به اجرای اینامر بوده اند. ایرانیان هیچگاه چهار آخشیج را به ناپاکی آلوده نمی کردند٬ بدین جهتدر آب روان خود را نمی شستند و از شستن اشیا آلوده در آب روان پرهیز می کردند. همچنین ادار کردن و آب دهان انداختن را در آب گناهی بزرگ می شمردند. آتش را آلودهبه مواد سوختنی دودزا و بدبو نمی کردند و همواره جایگاه آتش را پاک نگه می داشتند٬خاک و زمین را به ناپاکی و پلیدی آلوده نمی کردند.همواره در خانه ها و محله هااسپند و کندر دود می کردند تا هوا همواره هم پاک و خوشبو شود و هم حشرات (خرفستران) و میکروبها کشته شوند. این سنت و آداب هنوز در بین ایرانیان و دیگر اقوام و ملتهامرسوم می باشد.

-داد پزشک (پزشک قانونی

این پزشکان بیشتر با علوم پزشکی کار می کردند. کالبد شکافی پس از مرگ جهت تشخیص بیماری و پیدا کردن را درمان برای آیندگان از جملهوظایف آنان بوده٬ پزشکان قانونی درگذشتگان را معاینه میکردند و پس از اطمینان حاصلکردن از درگذشته برای آن جواز کفن و دفن صادر می نمودند. اگر مرده نیاز بهکالبدشکافی داشت آن را کالبد شکافی می کردند.همچنین امور مومیایی مردگان به دستاینگونه پزشکان بود که این عمل بیشتر در مصر باستان معمول بوده.

3- کارد پزشک(جراح
همانگونه که از نام اینگونه پزشکی پیداست نوع بیمار ودرمان بخشیدن بیماران توسط این پزشکان، جراحی بوده است.

در وندیداد فرگردهفتم بند ۳۹ در مورد کارد پزشکی چنین آمده:
کسی که میخواهد پزشک(کارد پزشک) شودیک دِوپرست را جراحی کند و بیمار خوب شود او دِوپرست دوم را جراحی کند و بیمار خوبشود او دِوپرست سوم را جراحی کند و بیمار خوب شود پس آموزده است و همیشه می تواندکارد پزشکی کند.

همانگونه که در بند بالا اشاره شد یک کارد پزشک بایستیچندین مرتبه این عمل را انجام دهد و پس از پیروز شدن در آزمایش می توانست در اینرشته پزشکی فعال باشد.
درباره کارد پزشکی که یک عمل رستمینه(سزارین) زایمان رادر ایران باستان نشان می دهد در شاهنامه در خصوص زایش رستم چنینآمده:

پیامـد یکـی موبـد چیـره دست
همان ماهرخ را به می کردمسـت

شکافیـد بی رنـج پهلـوی مـاه
بـتـابـیـــد مـر بـچه را سـر بـهراه

چنان بی گزندش برون آورید
که کس در جهان این شگفتیندید

پزشکی که جراحی زایمان را بدین گونه بر روی مادر رستم ،رودابهانجام می دهد، سیمرغ در شاهنامه (سئنا در اوستا) یکی از پزشکان ایران باستان میباشد. سیمرغ که نام وی سئنا می باشد یکی از پزشکان و مغان می باشد وی در کوه(ظاهرادماوند) می زیسته و شاگردانش نیز در آنجا (دماوند) برای فراگیری دانش می رفته اند واو را ،سئنا مرغ نامیدند به دلیل جایگاه بلندش(بروی کوه). زال پسر سام که پدرش اورا از کودکی به نزد سئنا می سپارد تا آموزشهای مورد نیاز را بیاموزد و دانش فراگرداز شاگردان مورد توجه سئنا می شود. بدین سبب زال در برخی گرفتاریهای خود از او کمکمی گرفته که زایمان همسرش رودابه در هنگام زایش رستم نیز به دست سئنا علاج می گردد. برای آنکه بهتر به دانش کارد پزشکی در ایران پی ببریم نیاز است آورده شود که درباستانشناسی در شهر سوخته در استان سیستان جمجمه هایی کشف گردید که بروی آنها عملجراحی انجام گرفته بود.
-- گیاه پزشک(اورو پزشک) :
پیشینه گیاه پزشکی با آغاز پیدایش کشاورزی و گیاهپروری در ایران همراه می باشد. نخستین اقوامی که توانستند به خواص گیاهان دارویی پیببرند و گیاه درمانی نمایند و از گیاهان به عنوان آرام بخش و تیمار بیماران بهرهبرند ایرانیان بودند. گیاه پزشکی پس از گذشت هزاران سال در ایران و دیگر نقاط جهانهمچنان مرسوم است و یکی از موثرترین درمانها به شمار می آید. گیاه پزشکی درروزگارهای کهن از ایران به دیگر کشورها راه یافت از جمله هند٬ چین٬ میان رودان٬مصر و غیره که هنوز در آن کشورها به ویژه پاکستان و هند رایج است.

در موردگیاه پزشکی در وندیداد فرگرد ۲۰ بند ۶ آمده:

تمام گیاهان دارویی را ستایش میکنیم و می خواهیم و تعظیم می کنیم. برای مقابله با سردرد؛ برای مقابله با مرگ؛ برایمقابله با سوختن؛ برای مقابله با تب؛ برای مقابله با تب لرزه؛ برای مقابله با مرضازانه؛ برای مقابله با مرض واژهوه؛ برای مقابله با بیماری پلید جزام؛ برای مقابلهبا مار گزیدن؛ برای مقابله با مرض دورکه؛ برای مقابله با مرض ساری و برای مقابله بانظر بد و گندیگی و پلیدی که اهرمن در تن مردم آورد.

از متن بالا بر میآید که گیاه پزشکی برای عمده بیماریها به کار می رفته و بیشترین دردها را درمان بخشبوده در یسنا ۹ بند ۳ و ۴ و دیگر بخشهای اوستا به گیاه هوم اشاره شده( در آغاز سخنآورده شد). از گزارش وندیداد ،یسنا و یشتها چنین نتیجه می شود که بسیاری از امراض وناخوشیها در دانش پزشکی ایران مشخص و پیدا شده بوده و برای مقابله با آنها داروهایمورد نیاز را نیز به دست آورده بودند.
غیر از گیاه هوم نیز گیاهان دیگری درایران باستان برای پزشکی مورد بهره بوده اند مانند؛ بَرسم کُندر؛ اسپند؛. همچنینعصاره (فشرده) گیاهانی مانند نعنا؛ بیدمشک و عرق چهل گیاه و غیره در گذشته و حالنیز در پزشکی و درمان بیماران مورد بهره قرار می گرفته و میگیرد. برخی گیاهاندارویی علاوه بر جنبه درمانبخشی در مراسم دینی و جشنها از آنها استفاده می شدهمانند هوم؛ برسم و اسپند.

5- مانترهپزشک(روان پزشک):
منظور از کلام مانتره سخنی است که با آن بیمار را آرامش میدهند و درمان می کنند، همچنین سخن پاک و مقدس هم معنی می دهد.
آنگاه که روان وروح آدمی همچنان بهم ریخته و پریشان است بهترین درمان و آرامبخش گفتار نیک و امیدبخش٬ خواندن کتاب مقدس(گاتها اوستا) شعر و یا گوش دادن به موسیقی میباشد.

وندیداد فرگرد ۷ بند ۴۴ آمده:

ای زرتشت ،اگر پزشکانی گوناگوندرمان بخش یکی با کارد درمان بخش٬ یکی با دارو٬ یکی با سخن ایزدی درمان کننده٬ آنکس که با سخن ایزدی(مانتره) درمان کند درمان بخش ترین درمان کنندگاناست

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1038]