دوران سرکشی(اسیب شناسی بلوغ)

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: بحران در دوران سركشي
جام جم آنلاين: بلوغ در لغت معني رسيدگي و پختگي است و مشخصه دوراني از زندگي محسوب ميشود كه فرد از دنياي كودكي فاصله ميگيرد و در مسير تكامل جسمي و روحي قدم برميدارد. اهميت اين دوره كوتاه، اما سرنوشتساز در زندگي فردي و اجتماعي انسان به قدري است كه تحقيق و بررسي درباره آن به گواهي تاريخ مكتوب به اعصار گذشته حيات بشر بازميگردد.

متفكراني نظير ارسطو در اين باره به تفصيل سخن گفتهاند و طي دورههاي بعدي اطلاعاتي در حوزههاي مختلف به آن افزوده شد تا اينكه استانلي هال در دهه پاياني قرن 19 پديده بلوغ را وارد حيطه روانشناسي كرد و پدر روانشناسي بلوغ نام گرفت.

در دنياي امروز ، بهداشت بلوغ و مناسبات اجتماعي و رفتاري آن به يكي از شاخصههاي مهم براي سنجش ميزان رشديافتگي جوامع تبديل شده و كنوانسيونهاي بينالمللي و قوانين عالي براي آن به تصويب رسيده است.

در اين باره كنفرانس بينالمللي جمعيت و توسعه كه سال 1994 در قاهره برپا شد، براي مسائل بلوغ نقطه عطفي محسوب ميشود؛ چرا كه آن را به صورت جدي بخشي مستقل از بهداشت جامعه محسوب كرد و بر اهميت آن تاكيد ورزيد.

اتفاقي كه در بسياري از كشورهاي در حال توسعه نظير ايران نيفتاده است و بايد پذيرفت مسائل و مناسبات بلوغ در جامعه ما در بسياري از حوزهها تا رسيدن به جايگاه آرماني فاصلهاي طولاني و پرفراز و نشيب را در پيش دارد.

در اين نوشتار به مهمترين مسائل بلوغ، آسيبشناسي اين دوره از زندگي و برخي مناسبات و تلقيهاي نادرست درباره آن پرداختهايم.

ناآگاهي مهمترين ضعف بهداشت بلوغ در جامعه ماست كه بهتنهايي عمق فاجعه را مشخص ميكند. اين ناآگاهي نه تنها نوجوانان بلكه در بسياري حوزهها بزرگسالان جامعه را هم در برميگيرد و از اين طريق به منشأ ناشناخته براي توليد آسيبهاي دامنهدار اجتماعي تبديل ميشود.

فرهنگ عرفي ما در يك نگاه كلي بلوغ را با احتياط شديد و به صورت خاموش برگزار ميكند و متاسفانه در برخي شوون قومي آن را پديدهاي مزموم يا خجالتآور ميشناسند. دامنه ناآگاهي درباره بلوغ براي پسران گستردهتر است و از اينرو بزه جنسي و رفتاري در ميان مردان جامعه ما فراواني بيشتري دارد و دنباله آسيبهاي دوره بلوغ كه به صورت عقدههاي مزمن رواني، تلقيات نادرست و تمايل به فرهنگ منحط جنسي آشكار ميشود تا سنين پيش از ازدواج و حتي چندين سال پس از آن ادامه مييابد و بحران ميآفريند. تحقيقات تطبيقي نشان ميدهد حداقل 20 درصد نوجوانان جامعه از تغييرات جسمي و روحي بلوغ به نگراني جدي دچار ميشوند.

دكتر مجيد ابهري، متخصص علوم رفتاري و آسيبشناس اجتماعي در اينباره توضيح ميدهد: گروهي از نوجوانان كه از سوي والدين، مربيان و كاركردهاي اجتماعي با اين نوع تغييرات آشنا نشدهاند، از آنها دچار ترس، اندوه و حتي افسردگي ميگردند و از خود ميپرسند اين چه اتفاقي است كه براي من ميافتد، آيا طبيعي است؟ آيا براي همه اتفاق ميافتد؟ مبادا برايم مشكلي ايجاد كند.

در حقيقت نوجوان به دليل ناآگاهي دوره بلوغ را با ترس و اضطراب طي ميكند و بتدريج قدرت تطبيق با شرايط متغير آن را از دست ميدهد. اينجاست كه آسيبهاي رفتاري در كمين وي قرار ميگيرد و تباهيهاي زندگيش را رقم ميزند. بايد والدين با زباني ساده و بدون پيچيدگي شرايط بلوغ را براي نوجوان تشريح كنند و به او اطلاعاتي متناسب با سن و پيشرفت مراحل بلوغ ارائه كنند.

نوجوان تازه بالغ بايد پيش از شروع تغييرات عمده جسمي به آنها آگاه باشد و بداند ديگر كودكي خردسال يا نوجواني سر به هوا نيست و براي خود آقا يا خانمي شده كه جامعه و اطرافيانش انتظارهايي متناسب از وي دارند. از آنجا كه بسياري از والدين به دليل موانع فرهنگي يا براساس شرمي نابهجا از ارائه توضيحات كامل و جامع در اين باره خودداري ميكنند، آموزشهاي اجتماعي درباره بلوغ اهميتي دو چندان مييابند.

برگزاري جشن تكليف در مدارس در حوزه آموزشهاي بلوغ اقدامي فرخنده، اما ناكافي است. به نظر ميرسد خلا اصلي در اين باره طرح نشدن نكات آموزشي، بهداشتي و پزشكي بلوغ در كتابهاي درسي است. در چنين شرايطي تلاش رسانههاي صوتي، تصويري و مكتوب و اجراي برنامههاي آموزشي از سوي نهادهاي فرهنگي و حمايتي ميتوانند تا اندازهاي راهگشا باشد و شرايط را براي ارائه آموزشهاي رسمي، كامل و متناسب درباره بلوغ مهيا كند.

كمبود آگاهي درباره بلوغ در زمينههاي رفتاري و رواني نيز مطرح است و بيشتر در رفتار بزرگسالان در تقابل با نوجوانان نمايان ميشود. پايش اين ناآگاهي دردسرساز از برخي جبههگيريهاي احتمالي و گاه غيرواقعي در جامعه، ناشي ميشود. اين جبههگيري بيشتر از آنكه واقعي و ملموس باشد، ناظر بر نوعي خودسانسوري است.

گويا مسوولان آموزشي و فرهنگي جامعه از طرح صورت مساله هم پرهيز ميكنند و جدا ابا دارند و گمان ميكنند آموزش درباره مسائل جسمي و رواني بلوغ نزد افكار عمومي به ترويج فساد و فحشا تعبير شود؛ تفكري كه هميشه چوب آن را خوردهايم و عبرت نميگيريم.

براستي چرا بايد بخشي از آموزشهاي حياتي براي جامعه به دليل ترس از شبهات و قضاوتهاي نادرست و احتمالا متلكپراني به نيازمندان آن ارايه نشود و آيا پيشگيري از آسيبهاي اين حوزه با فرهنگ جامعه، متناسبتر نيست؟ پاسخ اين پرسشها ساده است و در اين موضوع خلاصه ميشود كه بلد نيستيم چگونه به ارائه آموزشهاي بلوغ بپردازيم كه حساسيت نينگيزد، مخالف شوون ديني و فرهنگي ما نباشد و به كار آيد و از آسيبها جلوگيري كند.

آموزش بهداشت بلوغ در مدارس، بويژه در مقطع راهنمايي كه مصادف با سنين بلوغ است با مشكلات و كمبودهاي جدي دست و پنجه نرم ميكند. آموزشها چه به صورت مستقيم و چه به صورت غير مستقيم ارائه شود؛ همواره با حاشيه امنيت همراه است و در عمل بخش بزرگي از محصلان نوجوان را به دليل شرايط جامعه و ناپسند دانستن صحبت دراينباره در محيطهاي بيروني و خانوادهها از دستيابي به اطلاعات كامل و جامع و متناسب محروم ميكند.
اگر قبول داشته باشيم كه وظايف نظام آموزشي و پرورشي تنها در آموزش رياضي و علوم و هندسه و توليد انواع و اقسام نخبه و دانشآموز ممتاز! خلاصه نميشود و پرورشي هم در كار است كه ابعاد جسمي، شخصيتي، رواني، رفتاري و اجتماعي محصلان را در برميگيرد، به ضعفهاي جدي اين نظام در حوزه مسائل اجتماعي نوجوانان و محصلان پي ميبريم.

به هر ترتيب نوجوان بايد در دوران بلوغ روشهاي حفظ سلامتش را بشناسد و بداند چه چيزي بهداشت جسم و روانش را به خطر مياندازد تا بتواند با تهديدات بيروني مقابله كند و از نوجوانياش در مسير تكامل لذت ببرد. در اين دوره تغييرات جسمي و رواني نوجوان سريع است. احساسات، تفكر، رابطههاي اجتماعي و منطق وي رشد ميكند و از اين گذرگاه به شناخت خويش و محيط پيرامون اقدام ميكند. اين تغييرات ذاتا مقدس هستند و هدايت و كنترل آنها از طريق شناخت مقتضيات دوره بلوغ وي را از گمراهي و گناه و آسيب نجات ميدهد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 276]