دست متصرفان را از پارك ملي تندوره كوتاه كنيد

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: دست متصرفان را از پارك ملي تندوره كوتاه كنيد
منابع‌طبيعي- اسدالله افلاكي:
واگذاري 28 هكتار از اراضي حاشيه پارك ملي تندوره - كه خبر آن مردادماه امسال منتشر شد - باعث نگراني دوستداران محيط‌زيست شد.

به‌ويژه آنكه بيم آن مي‌رود اين واگذاري فتح بابي شود براي تجاوز و تعرض بيشتر به عرصه‌هاي اين پارك؛ پاركي كه بايد وسعتي به ميزان يك ميليون هكتار داشته باشد اما به‌دليل فشارهايي كه در همه زمان‌ها متوجه سازمان محيط‌زيست بوده، 35540 هكتار وسعت دارد. اين مقدارناچيز را هم البته تاب نياورده‌اند و مي‌خواهند با دستاويز قرار دادن بهانه‌هاي مختلف، بخش‌هايي از آن را تصرف كنند گزارش‌هاي دريافتي حاكي از آن است كه علاوه بر هجوم دامداران و كشاورزان محلي به پارك و تصرف بخش‌هايي از آن، خطر ديگري كه پارك ملي تندوره را تهديد مي‌كند تبديل آن به منطقه گردشگري است.

« وسعت پارك ملي تندوره تا حدود 2‌دهه پيش بسيار بيشتر بود اما به‌دليل فشارهايي كه به سازمان وارد شد قسمتي از آن به منطقه حفاظت شده عقب نشيني كرد و در نتيجه بخش عمده‌اي از آن به منطقه حفاظت شده تبديل شد.» اين عبارتي است كه دكتر برهان رياضي، عضو هيات علمي، در آغاز كلام به آن اشاره مي‌كند.

در واقع جان كلام اين است كه تصرف اراضي اين پارك ناشي از ضعف سازمان محيط‌زيست در برابر فشارهايي است كه هرازگاهي تحت عناوين مختلف متوجه اين سازمان مي‌شود و سازمان نيز به هردليلي تاب مقاومت در برابر آن را ندارد. نتيجه آنكه يك روز 9250 هكتار از پارك ملي تندوره تبديل به منطقه حفاظت شده مي‌شود و روزي بخشي از آن با حكم كميسيون منابع طبيعي شهرستان درگز به مردم واگذار مي‌شود.

الگويي كه حفظ نمي‌شود

رياضي تصريح مي‌كند: وقتي برخي مي‌بينند با فشار آوردن مي‌توان در مناطق حفاظت شده فعل و انفعالاتي انجام داد به‌خود اجازه مي‌دهند به اراضي پارك دست اندازي كنند. تبديل بخشي از اراضي پارك به منطقه حفاظت شده در حقيقت، زمينه اقدامات بعدي نظير تعرض را فراهم مي‌سازد.

اين استاد محيط‌زيست با اشاره به اينكه پارك تندوره با 35 هزار‌هكتار تنها پارك ملي در سراسر شمال خراسان است، مي‌گويد: اين پارك، الگويي از زيستبوم‌هاي مربوط به شمال شرق ايران است، مجموعه‌اي كوهستاني كه زيستگاه خاص قوچ وميش اوريال است و نظيرهم ندارد. حال با اين ويژگي منحصر به فرد، اگر امروز جلوي چنين تعرضاتي ايستادگي نشود مطمئن باشيد در آينده نزديك اثري از اين پارك باقي نخواهد ماند.

رياضي درباره جزيره‌اي شدن اين پارك خاطرنشان مي‌سازد: ما در منتها‌اليه شمال شرق ايران از سرزميني به وسعت بيش از يك ميليون هكتار، 35‌هزار هكتار انتخاب كرديم با اين هدف كه به آن دست نزنيم، آن را تحت حفاظت اصولي قرار دهيم تا اين منطقه كوچك الگويي از يك سرزمين فراگير باشد كه بايد حفظ و حراست شود براي نسل آينده. اما اگر هر روز بخشي از اين نقطه جزيره‌اي را تحت يك عنوان خاص واگذاركنيم يا در آن دخل و تصرف كنيم ديگر چيزي از آن باقي نمي‌ماند.

اين كارشناس برجسته محيط‌زيست، در باره گونه‌هاي وحش موجود در اين پارك يادآور مي‌شود: اين منطقه خالص‌ترين زيستگاه قوچ و ميش اوريال و كل و بز است و به‌دليل شرايط خاص و صخره‌اي بودن آن، افزون برآن كه زيستگاه قوچ وميش اوريال است يكي از بهترين زيستگاه‌هاي پلنگ محسوب مي‌شود. چرا كه علاوه بر موقعيت خاص جغرافيايي و كوهستاني بودن از مناطق سردسير به شمار مي‌آيد و به همين دليل در اين منطقه گونه‌هاي خاص جانوري عظيم‌الجثه زيست مي‌كنند.

زمينه نابودي حيات وحش را فراهم نكنيد

همايون صادقي كه طي سال‌هاي 79 تا 82 رئيس پارك ملي تندوره بوده است در باره وضعيت آن روز اين پارك مي‌گويد: در آن زمان اين پارك هم از نظر گونه‌هاي گياهي و هم از نظر حيات وحش وضعيت بسيار مناسبي داشت. به‌طوري كه بارها در هنگام گشت زني در پارك با گله‌هاي قوچ و ميش و كل و بز برخورد مي‌كرديم و اين كاملا عادي بود. حتي گله‌هاي قوچ وميش يا كل و بز از جاده مجاور پارك يعني جاده تيوان- جاده ترانزيت بين قوچان و درگز- گاه قابل رويت بود. تعداد پلنگ هم بسيار زياد بود گرچه به خاطر شب زي بودن اين حيوان امكان سرشماري دقيقي وجود نداشت اما تعداد آنها بالغ بر 50 قلاده تخمين زده مي‌شد. اين آمار مستند نيست. در آن زمان تعداد اين گوشتخوار نادر به قدري بود كه گاه اسب‌هاي محيط بانان را شكار مي‌كردند. اين وضعيت، نتيجه مديريت خوب بود.

وي مي‌افزايد: هرچه منطقه امن‌تر باشد جمعيت گونه‌هاي وحش بيشتر مي‌شود درآن موقع ما بارها دسته‌هاي 5 تايي گرگ‌ها را در پارك مي‌ديديم. نكته قابل توجه اينكه وقتي امنيت و شكار خوب با هم توأم باشد زيستگاه مناسبي براي گونه‌هاي وحش فراهم مي‌شود اين شرايط براي پلنگ‌ها وجود داشت. بر اين اساس، هرگونه فعاليت و فعل و انفعالي كه برروي موارد ياد شده اثر بگذارد در واقع تهديدي مي‌شود براي ادامه حيات امن گونه‌هاي جانوري موجود در پارك.

رئيس سابق پارك ملي تندوره واگذاري بخش‌هايي از اراضي حاشيه‌اي اين پارك را مغاير با معيارهاي زيست‌محيطي مي‌داند و خاطرنشان مي‌سازد: اين واگذاري‌ها تحت هر شرايطي كه باشد آثار مخربي دارد چرا كه باعث جزيره‌اي شدن منطقه مي‌شود. وقتي مناطق جزيره شود وقتي منطقه‌اي به چند منطقه ديگر راه داشته باشد شكارها مي‌توانند از جايي به جاي ديگر گدار كنند اما اگر اطراف منطقه واگذار شود راه‌هاي گدار وحش قطع مي‌شود و ناگزير به ماندن در همان منطقه مي‌شوند. اين بزرگترين لطمه را به جمعيت حيات وحش و بقاي آنها وارد مي‌كند، زيرا با بروز خشكسالي شرايط زيستي براي گونه‌هاي وحش نامساعد مي‌شود و وقتي امكان رفت وآمد به مناطق ديگر از آنها سلب شود در واقع زمينه نابودي آنها فراهم مي‌شود.

صادقي تصريح مي‌كند: با واگذاري و تغييركاربري اراضي اطراف تندوره به كشاورزي، ديم و باغداري از وسعت اين پارك كاسته مي‌شود كه به جزيره‌اي شدن پارك مي‌انجامد. در نتيجه گونه‌هاي وحش ناگزير به عبور از زمين‌هاي كشاورزي مي‌شوند. در اين اراضي تعدادي از آنها را با تله و سم مي‌كشند و تعدادي را نيز با سگ و تفنگ شكار مي‌كنند. به‌ويژه در زمستان‌ها و هنگام بارش برف كه حيوانات با كمبود آذوقه مواجه مي‌شوند سگ‌هاي گله بلاي جان حيوانات مي‌شوند و آن قدر آنها را دنبال مي‌كنند كه از حركت باز مي‌مانند و بدين ترتيب غذاي دامداران محلي مي‌شوند. اين صدمات با واگذاري اراضي و كوچك شدن محيط دو چندان مي‌شود.

صادقي از قوچ وميش اوريال به‌عنوان شاخص حيات وحش در تندوره نام مي‌برد و مي‌گويد: اينگونه حيات وحش در سراسر ايران بي‌نظير است، هر چند كه از زنجان تا گلستان قوچ و ميش نژاد البرز مركزي وجود دارد ولي از گلستان به سمت شرق، نژاد قوچ و ميش‌ها خالص‌تر مي‌شود كه همان قوچ وميش اوريال است اين نژاد زيباترين نوع قوچ وميش به شمار مي‌آيد. پلنگ در درجه دوم و گرگ پس از آن مهم‌ترين گونه حيات وحش موجود در پارك ملي تندوره است. گربه پالاس و جنگلي، سمور سنگي، و پرندگاني چون هما، كبك، تيهو و قرقاول اهميت تندوره را صد چندان مي‌كنند.

واگذاري از نظر مسئولان

علي تقي پور، معاون طبيعي وتنوع خراسان رضوي، در باره واگذاري اراضي تندوره مي‌گويد: كلا 28 هزار متر مربع از اراضي پارك محل اختلاف محيط‌زيست با كشاورزان است كه به شكايت كشاورزان رسيدگي و موضوع به شوراي حل اختلاف محول شده است.

وي مي‌افزايد: ما داريم پيگيري مي‌كنيم تا اين اراضي را پس بگيريم. اما از آنجا كه سند پارك به نام منابع طبيعي است ما در واقع قائم مقام هستيم به همين دليل موضوع را با هماهنگي منابع طبيعي پيگير هستيم تا با برگرداندن اين اراضي مانع از باب شدن چنين روندي شويم.

داد خواستي عليه مدعيان

تقي‌پور اما توضيح در باره كم وكيف قضيه را به كارشناس حقوقي اداره محيط‌زيست خراسان رضوي واگذار مي‌كند. محسن نجار تنها كارمند و كارشناس بخش حقوقي اداره كل محيط‌زيست خراسان رضوي ماجرا را با تكيه بر استنادات حقوقي به تفصيل شرح مي‌دهد و تاكيد مي‌كند كه واژه‌اي از آن حذف نشود. در واقع گفته‌هاي وي دادخواستي است عليه مدعيان اراضي حاشيه پارك تندوره با اشاره‌اي به پيشينه اين پارك از منظر قانون.

نجار مي‌گويد: « اراضي اختلافي 28‌هكتار است. در حقيقت اراضي مورد نظر، موضوع راي شماره 279 مورخ 16/9/85 كميسيون ماده 56 قانون جنگل‌ها و مراتع كشور واقع در پلاك 334 اصلي بخش 9 درگز موسوم به چرلاق در داخل محدوده شمالي پارك ملي تندوره است. برابر ماده 2 آيين‌نامه اجرايي قانون حفاظت بهسازي محيط‌زيست مصوبه سال 54، تندوره به‌عنوان يكي از برجسته‌ترين مظاهر طبيعي ايران به‌منظور حفظ هميشگي وضع زندگي و طبيعي و ايجاد فضاي مناسب و تكثير جانوران وحشي و رشد رستني‌ها در شرايط كاملا طبيعي تحت حفاظت دولت قرار گرفت.»

وي اضافه مي‌كند: « براساس مصوبه شماره 6 مورخه 12/1/1343 شوراي عالي شكارباني و نظارت بر صيد سابق و نقشه موجود پارك و حدود اربعه موضوع مصوبه شماره 101 شوراي عالي حفاظت محيط‌زيست مورخ 21/6/61 (مستندا به ماده 27 قانون شكار و صيد مصوبه سال 1346) بعد از كسب موافقت سازمان جنگل‌ها ومراتع به محيط‌زيست واگذار شد و از همان زمان در تصرف مالكانه قرار داشت و از بودجه عمومي دولت و استقرار گروهان محيط‌زيست تحت عنوان منابع طبيعي مورد حفاظت قرار گرفت.»

هيچ‌يك از مدعيان سند مالكيت ندارند

اين كارشناس حقوقي در ادامه مي‌گويد: به استناد ماده 16 قانون حفاظت بهسازي محيط‌زيست مصوب 1353 كليه عرصه و اعيان املاك به متعلق به دولت واقع در {پارك ملي و...}.... در اختيار سازمان حفاظت محيط‌زيست قرار خواهد داشت و سازمان... قائم مقام قانوني مؤسسات و يا سازمان‌هاي مربوطه است...

همچنين به استناد راي وحدت‌رويه هيات عمومي ديوان عالي كشور به شماره 681 مورخ 26/7/ 84 عرصه و عيان كليه جنگل‌ها و مراتع بيشه‌هاي طبيعي و اراضي جنگلي كشور جزو اموال عمومي محسوب مي‌شود و متعلق به دولت است ولو اينكه قبل از تاريخ تصويب نامه قانون ملي شدن جنگل‌هاي كشور مصوبه سال 1341 متصرف شده و سند مالكيت گرفته باشند كه البته در پرونده جاري هيچ‌يك از اشخاص حقيقي مدعي، سند مالكيت ندارند.

به گفته نجار، برابر صورت مجلس اجراي ماده 56 قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگل‌ها و مراتع كه در مورخ 18 و 19 / 7/ 1348 توسط سرپرستي منابع طبيعي خراسان شمالي – مشهد و مسئول اداره منابع طبيعي قوچان – درگز و رئيس شكارباني قوچان – درگز ( محيط‌زيست فعلي ) از مرتع معروف به چرلاق ( موقعيت اراضي اختلافي) بازديد كارشناسي به عمل آمده كه ضمن تاييد حدود اربعه صراحتا طي سند ج وجود هرگونه مستثنيات كه حكايت از كشت و زرع قبلي در منطقه كند، تكذيب شد كه ذيل صورت مجلسي به‌منظور تاييد مراتب توسط كدخدا و رئيس انجمن وقت روستاهاي محاذي نيز امضا شده است.

با اين حال متعاقبا مستثنيات موجود در سال 57 تا 60 (اوايل انقلاب) افراد سود‌جو اقدام به تصرف غيرمجاز آن اراضي كردند كه متأسفانه امروز ملاك محق دانستن آنها؛ تخريب و تصرفات انجام شده سابق بر روي اين اراضي ملي است كه جزو برجسته‌ترين مظاهر طبيعي ايران و سرمايه‌هاي ژنتيك جانوري محسوب مي‌شود.

نجار در پايان تاكيد مي‌كند: برابر مستندات ارائه شده در زمان تعيين حدود اربعه پارك ملي تندوره، اعضاي انجمن‌هاي محلي وقت و كدخداي روستاهاي مجاور پارك حضور داشته كه البته در آن زمان كليه مرزهاي پارك از جانب ايشان به رسميت شناخته شده است با اين حال فرزندان آنها امروز اين اراضي را مطالبه مي‌كنند.
سه شنبه 30 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 102]