خورشید نزدیکترین ستاره به ما

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

در آسمان ما به جز ماه و هشت سیاره منظومه شمسی, خورشید ستاره ای است درست شبیه بقیه ستاره های آسمان. فقط نزدیکی آن به زمین است که برای اختر شناسان امکان بررسی ماهیت و رفتار ستاره ها را از نزدیک فراهم کرده است. آنها با فرستادن ماهواره هایی به فضا, برای انجام رصدهای متناوب و مکرر, به بررسی جزئیات سطح خارجی آن و همچنین ساختار درونی اش میپردازند. ستاره ما- که یک ستاره نسل دوم معمولی است- وزنی حدود دو هزار تریلیون تریلیون تن دارد که 75% هیدروژن و 25% هلیم و درصد کوچکی هم عناصر سنگین تر است. همه اتم های عناصر سنگین تر که سیارات را شکل دادند, در هسته ستاره مادر تولید شده اند که زمانی پس از انفجار بزرگ متولد شده و چند میلیون سال بعد هم در انفجاری نابود شده است.

خورشید ما, در سن 5 میلیارد سالگی, فقط ستاره ای میانسال و معمولی است که بدون آن وجود نخواهیم داشت. شعاع کره خورشید 700 هزار کیلومتر است و زمین در فاصله 150 میلیون کیلومتری آن قرار دارد. تریلیون ها ستاره همچون خورشید ما در عالم وجود دارند و بسیاری از آنها منظومه ای در اطراف خود دارند و حتی میزبان حیات اند؛ هرچند ممکن است اینگونه حیات شباهتی به حیات شناخته شده روی زمین نداشته باشد.

دما در مرکز خورشید 15 میلیون درجه و در سطحش فقط 5800 درجه کلوین است ( که البته باز هم برای تبخیر آهن کافی است !). قطر هسته اش فقط حدود 8000 کیلومتریا تقریبا 6/0 % قطر خورشید است. وقتی فوتون ها از هسته به طرف سطح حرکت میکنند اتم های سازنده جسم خورشید آنها را جذب و دوباره در جهت های اتفاقی بازتاب میکنند. این فرآیند در همه جای خورشید رخ میدهد آنچنان که از یک تا سه میلیون سال طول میکشد تا فوتون های نور از مرکز خورشید به سطحش برسند. سپس فقط 8 دقیقه طول میکشد تا همین فوتون ها به ما روی زمین برسند.

افزون بر امواج صوتی شدید حاصل از انفجار در هسته خورشید, امواج گرانشی درونی قدرتمندی هم به دلیل جرم بسیار زیاد خورشید شکل میگیرند. این امواج درون و سطح خورشید را در آشوب دائمی نگه میدارند که نتیجه اش شدیدا بر زندگی روزمره ما روی زمین اثر میگذارد؛ مثل:
1- شفق های قطبی
2-طوفان های مغناطیسی که سیستم های نیرو را قطع و ارتباطات و مخابرات ما را مختلمیکند.
3-شراره های خورشید که بر فضا نوردان معلق در فضا اثر میگذارد.

جو خورشید
خورشید جوی از گازهای کم چگال دارد که نسبت به سطح مرئی اش تا 3 میلیون کیلومتر در فضا گسترده شده است. سطح مرئی خورشید که ما از آن نور دریافت میکنیم فقط حدود 450 کیلومتر ضخامت دارد و نورسپهر (photosphere) نام دارد. این سطح حرکت تَپ وار (pulsating) آشکار پذیری دارد که حاصل نیروهای دینامیکی درونی اش است- به عبارت دیگر تعادل نیروهای انفجارهای هسته ای در مرکز, Fp , و وزن مواد اطراف آن, Fw. وقتی مقداری ماده در هسته میسوزد Fp کاهش میابد پس نیروی Fw خورشید را منقبض میکند. این حالت بلافاصله دمای هسته را افزایش میدهد که نتیجه اش افزایش Fp است که منجر به منبسط شدن خورشید میشود. ادامه این فرآیند باعث حرکت تَپ وار سطح خورشید میشود که از درون یک تلسکوپ به وضوح دیده میشود و سرعتش از مرتبه دقیقه است.

اختر شناسان سطح خورشید- مخصوصا خارجی ترین لایه جوّش که تاج (corona) نام دارد- را در زمان خورشید گرفتگی ها بررسی کرده اند اما درون خورشید معمایی به بزرگی یک سیاهچاله و به اندازه هر اختروشی اسرار آمیز بود تا اینکه رصد خانه خورشیدی و خورشید کره ای سوهو (SOHO) با گوش سپردن به اصوات خورشید, توانست پرده ابهام را از سطحش بردارد و نگاه مارا به اعماق درون خورشید بیندازد که تشکیل شده از هسته در مرکز، منطقه رادیواکتیو، منطقه همرفت، و سپس سطح خورشید.
استوای خورشید، که رو به زمین میچرخد، هر 25 روز یکبار به دور خودش میچرخد اما قطب هایش که از دید ما مخفی اند، هر 35 روز یکبار میچرخند.

ناسا برای بررسی عوارض سطحی نواحی قطبی خورشید در سال 1993, فضاپیمایی را به نام اولیسیسس (Ulysses) , به مداری مستقیم بر فراز قطب شمال خورشید فرستاد. این فضا پیما پس از 6 سال به سوی مشتری پرواز کرد و سپس دوباره در سال 2001 که تصور میشد فعالیت های خورشیدی در اوج خود باشند، برای ادامه کاوش هایش به سوی خورشید بازگشت.