فهرست قرمز گونه‌هاي در معرض خطر انقراض منتشر شد زمين در آستانه تكرار تجربه انقراض نسل‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: فهرست قرمز گونه‌هاي در معرض خطر انقراض منتشر شد زمين در آستانه تكرار تجربه انقراض نسل‌
جام جم آنلاين: جنگل‌ها، بيابان‌ها و اقيانوس‌هاي جهان تنها مي‌توانند نظاره‌گر انقراض دردناك منحصربه‌فردترين گونه‌هاي جانوري و حتي گياهي جهان باشند. همزمان با تداوم فرآيند گرمايش زمين و تشديد آن طي ساليان اخير، طيف وسيعي از گونه‌هاي جانوري در معرض خطر انقراض نسل و يا قرار گرفتن در رديف گونه‌هاي مستعد اين خطر قرار گرفته‌اند.

تلاش زيست‌شناسان در سال‌هاي اخير بر اين بوده است تا به شناسايي اين جانوران و كمك به رهايي آنها از اين شرايط بپردازند اما حقيقت تاسف‌آور اين است كه در هياهوي تبليغاتي كمك به كاهش گرمايش زمين اين گونه‌ها بتدريج منقرض مي‌شوند و به آرشيوهاي تحقيقاتي مي‌پيوندند.

وضعيت بحراني‌اي كه امروزه گونه‌هاي مختلف جانوري از جانب تداوم افزايش گازهاي گلخانه‌اي در جو زمين و به دنبال آن بالارفتن دماي كلي زمين در آن گرفتار شده‌اند، كارشناسان را مجبور كرده است تا نمودار آماري مشابه بحران اقتصادي آمريكا و شاخص بورس آسيب ديده داو جونز آمريكا ترسيم كنند تا در آن و پيش از آن كه خيلي دير شود ، گونه‌هاي در معرض خطر شناسايي شوند و براي نجات آنها اقدامي صورت گيرد اما با وجود مقايسه غيرقابل اجتناب اين دو بحران با يكديگر به نظر مي‌رسد براي نمودار گونه‌هاي در معرض خطر انقراض نسل برخلاف نمودار بحران اقتصادي آمريكا طرح و برنامه ترميمي وجود نداشته باشد.

در همين راستا و بتازگي، اتحاديه جهاني حفاظت از محيط زيست‌ (IUCN) گزارش سال 2008 خود را درخصوص وضعيت گونه‌هاي جانوري در معرض خطر انقراض نسل منتشر كرده است كه طي آن 35 درصد از گونه‌هاي مختلف پرندگان، 52 درصد از دوزيستان و 71 درصد از مرجان‌هاي دريايي آب‌هاي گرم بشدت مستعد تاثيرپذيري از تغييرات مخرب جوي عنوان شده‌اند.

با نگاهي دقيق‌تر به اين آمار و ارقام بخوبي مشخص است كه تغييرات جوي و تداوم فرآيند گرمايش زمين حيات آبزيان را بشدت تحت تاثير قرار داده است و در اين ميان افزايش دماي كلي آب اقيانوس‌ها مي‌تواند خطري بالقوه‌تر براي گونه‌هاي مختلف جانوري ساكن آبها در نظر گرفته شود.

وندي فودن از برنامه گونه‌هاي اتحاديه جهاني حفاظت از محيط زيست مي‌گويد: تغييرات جوي فرآيندي است كه در ساليان اخير تداوم داشته؛ اما مساله مهم اين است كه تصميم‌گيرندگان حفاظت از طبيعت و گونه‌هاي جانوري، اطلاعات و سرنخ‌هاي چنداني درخصوص گونه‌هاي مختلف جانوري كه در معرض بيشترين خطرات قرار دارند، در اختيار ندارند.

اين مساله مي‌تواند تاثير مخربي بر فعاليت‌هاي جهاني كمك به گونه‌هاي حساس و در معرض خطر داشته باشد. بسياري از اين گونه‌ها در جنگل‌هاي حاره‌اي دوردست و صعب‌العبور و مناطق دريايي ناشناخته جهان زندگي مي‌كنند. با اين حال، اينها موانعي در سر راه محققان هستند و نه تغييرات جوي و گرمايش زمين.

در حال حاضر، بالغ بر 90 علت عمده تاثيرگذار شناخته شده است كه گونه‌هاي مختلف را نسبت به تغييرات جوي، حساس و ناپايدار مي‌كند. به عنوان مثال، 3438 مورد از 9856 گونه پرنده شناخته شده حداقل داراي يكي از 11 فاكتوري هستند كه آنها را در برابر تغييرات جوي ناپايدار و مقدمات انقراض نسل آنها را فراهم مي‌كند.

بررسي‌هاي دقيق محققان كه با استفاده از يافته‌هاي گوناگون علمي و تحقيقاتي ارائه شده، نشان مي‌دهند گونه‌هاي پرنده‌اي نظير مرغان دريايي و پنگوئن‌ها در مقايسه با ديگر پرندگان نسبت به آثار مخرب تغييرات جوي مستعدتر هستند البته بر اين نكته تاكيد شده است كه خانواده حواصيل‌ها، عقاب‌هاي دريايي و عقاب‌هاي نواحي خشكي و كوهستاني نيز در خطر بالقوه قرار دارند.

وضعيت درخصوص دوزيستان نيز چندان اميدواركننده نيست؛ چون مشخص شده است 3217 گونه از كل 6222 دوزيست به ثبت رسيده در سراسر جهان ازجمله 3 خانواده معروف از مارمولك‌ها و 80 تا 100 درصد قورباغه‌هاي Seychelles، هندي و استراليايي نسبت به تغييرات جوي پايداري چنداني ندارند و بايد براي نجات آنها از وضعيت فعلي اقدامي ضروري انجام داد.

با اين حال به نظر مي‌رسد مرجان‌هاي دريايي قربانيان اصلي‌تر فرآيند گرمايش زمين و تغييرات جوي باشند. هم‌اكنون مشخص شده است از 799 گونه مرجان دريايي شناخته شده در آب‌هاي جهان بالغ بر 566 گونه در وضعيت نه چندان خوبي قرار داشته باشند.

در اين ميان مرجان‌هاي قارچي وضعيت بحراني‌تري دارند و به عقيده محققان نشت نفت از نفتكش‌ها در كنار تغييرات جوي، عاملي مضاعف براي درمعرض خطر قرار گرفتن حيات اين گونه‌ها به حساب مي‌آيد.

از نگاهي ديگر، پستانداران به عنوان يكي از قربانيان اصلي گرمايش زمين عنوان مي‌شوند. به عقيده كارشناسان، اطلاق عبارت «در معرض خطر ناپديد شدن هميشگي 44 هزار گونه از پستانداران» زنگ خطر جدي براي محيط زيست جهاني به حساب مي‌آيد، چون در دهه‌هاي اخير تا اين حد آماري نگران‌كننده منتشر نشده است.

نبود منابع اطلاعاتي‌ مشكلي مضاعف براي محققان‌

در حالي كه طي ساليان اخير محققان با استفاده از تصويربرداري‌هاي ماهواره‌اي و داده‌هايي كه از مراكز تحقيقاتي كشورهاي مختلف جهان به دست آورده‌اند سعي در شناسايي و طبقه‌بندي گونه‌هاي در معرض خطر داشته‌اند؛ باز هم نبود منابع اطلاعاتي كافي بويژه درخصوص پستانداران، فاكتوري بازدارنده براي محققان به حساب مي‌آيد.

به گفته كارشناساني نظير ژان شيپر از دانشمندان برجسته IUCN وضعيت تا به آنجا نگران‌كننده عنوان شده است كه 36 درصد از پستانداران در رديف گونه‌هاي در معرض خطر قرار گرفته‌اند.

تحقيقات جهاني با هدف شناسايي پستانداران دريايي در معرض خطر انقراض نسل با موانع مضاعفي نيز روبه‌رو هستند. طي ساليان اخير فناوري‌هاي نويني در زمينه رديابي وال‌ها و دلفين‌ها به عنوان گونه‌هاي مستعد در معرض خطر ارائه شده است با اين حال، گستردگي محيط زيست اين جانوران، دانشمندان را با چالش‌هاي فراواني روبه‌رو كرده است.

سناريوي دايناسورها تكرار مي‌شود؟

فهرست قرمز IUCN كه بتازگي در بارسلوناي اسپانيا ارائه شده است مدرك مستند ديگري درخصوص اين واقعيت است كه زمين از زمان انقراض نسل دايناسورها در 65 ميليون سال پيش در آستانه تكرار اين تجربه تلخ و دردناك است با اين تفاوت كه در اين دوره انبوهي از گونه‌هاي جانوري و گياهي در معرض نابودي هميشگي قرار دارند.

در 500 ميليون سال گذشته تنها 5 دوره عمده انقراض نسل به ثبت رسيده است و بي‌شك ثبت ششمين دوره آن در عصر حاضر به روشني گوياي وضعيت بحراني محيط زيست و حيات جانوري و گياهي فعلي زمين است.

به عقيده بسياري از كارشناسان، درصورت تداوم روند فعلي نابودي گونه‌هاي جانوري، تنها چند دهه زمان كافي است تا ردپاي بسياري از جانوراني كه هم‌اكنون ميلياردها انسان زندگي هيجان برانگيز آنها را بر صفحه تلويزيون دنبال مي‌كنند، تنها در كتاب‌ها و تصاوير آرشيو شده پيدا شوند.

مهدي پيرگزي‌
يکشنبه 28 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 43]