ميهمان ناخوانده در مزرعه گلهاي بنفش ؛ آنها كيمياگر استخدام كرده اند!

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: ميهمان ناخوانده در مزرعه گلهاي بنفش ؛ آنها كيمياگر استخدام كرده اند!
امير روحپرور

شواهد تاريخي نشان مي دهد كشت طلاي سرخ كه از ديرباز در خراسان بزرگ به ويژه مناطق جنوبي آن متداول بوده، مهمترين وسيله ارتزاق بسياري از روستاييان اين مناطق بوده است.

كشاورزان سختكوش خراساني هر سال در موسم برداشت زعفران چشم به مزارع و گلهاي بنفش آن دوخته و با تحمل زحمتهاي طاقت فرسا «محصول» خود را روانه بازار مي كنند.
در حال حاضر در كشورمان به ويژه در شهرستانهاي زعفران خيز خراسان رضوي و جنوبي بخش عمده زعفران توليد شده در شهرستانها توسط عمده فروشان و دلالان خريداري مي شود.
واسطه هايي نيز وجود دارند كه مستقيماً به صورت قاچاق زعفران را به صورت فله اي به خارج از كشور (امارات، افغانستان و پاكستان و هندوستان و...) صادر مي كنند. شواهد مي گويد، ناهماهنگي زعفرانكاران با يكديگر و بي اطلاعي آنها از وضع بازار و تغييرات عرضه و تقاضا، نوسانات قيمت باعث مي شود حاصل تلاش يك سال زعفرانكاران عايد افرادي شود كه در امر توليد شركت ندارند.
از سوي ديگر رشد توليد در سالهاي گذشته باعث سرمايه گذاري قابل توجه بخش خصوصي در فرآوري و بسته بندي زعفران در شهرهاي مختلف كشورمان به ويژه مشهد شده و همين مسأله باعث شد كه سرانجام صدور فله اي طلاي سرخ تا حدودي در سالهاي اخير محدود شود.
اين وضعيت هرچند كه بسياري از روستاييان و تعاونيهاي كشاورزي را به كشت زعفران اميدوار كرد، اما نوسان شديد قيمتها در سايه ندانم كاريها، در مقاطعي چنان به روستاييان فشار آورد كه آنان را براي هميشه از كشت زعفران دلسرد ساخت.
با اين حال با افزايش چشمگير قيمت زعفران از سال گذشته دوباره بسياري از اراضي مستعد زير كشت زعفران رفت و امسال پيش بيني مي شود به رغم خشكسالي چند ساله روند توليد بهبود نسبي يابد.
بر اساس برخي آمار، در سطح دو استان خراسان رضوي و جنوبي، حدود 600 هزار نفر در زمينه توليد و فراوري زعفران مشغول بكار هستند و بيش از 60 هزار هكتار از زمينهاي دو استان به كشت زعفران اختصاص دارد، يعني براي هر هكتار، 15 نفر مشغول به كار مي باشند
با اين حال چالشهايي چون ورود رقباي تازه نفس به عرصه توليد و فرآوري، برداشت سنتي و نيز تقلبات گسترده در عرضه طلاي سرخ در بازار داخلي و خارجي از جمله چالشهاي مهم زعفران به شمار مي آيد.

پياز در سرزمين ممنوعه
داستان قاچاق همين پيازها به كشورهاي مجاور به ويژه افغانستان را كه در ابتدا با تكذيب مسؤولان وقت مواجه شده بود، اين روزها نقل محافل شده است، چرا كه اينك مي شنويم چند صد هكتار از اراضي كشاورزي در افغانستان زير كشت زعفران ايراني قرار دارد!
شايد باور نكنيد، اما گفته مي شود فقط در سال هشتاد و يك 28 تن پياز- به اندازه سه كاميون بزرگ- زعفران به صورت غيرقانوني وارد افغانستان شد و در 15 شهر استان هرات كشت گرديد.
تعجب نكنيد !كشت همين پياز خارج شده از اراضي قاين، تربت حيدريه، كاشمر، گناباد، فردوس و... تنها در يك استان كوچك افغانستان 824 كيلوگرم زعفران خالص به ارمغان آورده كه بخشي از آن روانه بازار صادراتي از جمله كشور خودمان نيز شده است.
اما به راستي آيا مسؤولان ذيربط از خود پرسيده اند كه چگونه تنها در يك سال زراعي 110 تن پياز زعفران در 13 استان افغانستان توزيع شده است؟ و چرا اين محصول هيچ گاه از «ثبات» و «اطمينان» برخوردار نبوده است؟

ايران سلطان بازار
در پاسخ به اين پرسشها، رئيس اتحاديه زعفرانكاران حرفهاي شنيدني دارد.
غلامرضا ميري مي گويد: زعفران از فقدان يك بسته حمايتي رنج مي برد.
وي ادامه مي دهد: چرا محصول استراتژيك و پر آوازه ايران در حوزه كشاورزي از نبود يك بسته حمايتي بايد رنج ببرد.
وي با بيان اين نبايد نگران توليد زعفران در افغانستان بود، تصريح مي كند : اگر زعفران حمايت شود ما نگران توليد آن در هيچ كشوري نيستيم، چراكه ايران سلطان بازار است.
وي نوسان قيمتها را از جمله آفات زعفران مي داند و مي گويد: نوسان قيمتها آينده زعفران را مبهم كرده است.
وي با اشاره به تقلبهاي وسيع در عرضه زعفران مي گويد: باور كنيد در برخي از شهرستانها 70 درصد زعفرانهاي موجود در بازار تقلبي است، در دوبي رسم شده است كه مي گويند زعفران با خلوص چند درصد مي خواهيد !
وي مي افزايد: ما 100 تن زعفران صادر مي كنيم، اما گاه شاهد صادرات مجدد 200 تني آن از برخي از كشورها هستيم ؟
وي تصريح مي كند: متأسفانه عده اي فرصت طلب با استخدام چند مهندس شيمي اقدام به توليد زعفران تقلبي مي كنند.
ميري با بيان اينكه زعفران گل سر سبد كشاورزي ايران است و نبايد رها شود مي گويد : متأسفانه مشاهده شده مارك معتبر شركتهاي ايراني در بعضي از كشورها جعل شده است.

توليد زير پله اي چرا؟
وي اجباري كردن استاندارد زعفران را ضروري عنوان مي كند و يادآور مي شود: بايد همزمان با اين اقدام از توليد زير پله اي آن جلوگيري كرد.
وي با بيان اين كه قيمت دو ميليون توماني هر كيلو گرم زعفران انگيزه لازم را براي كشاورزان فراهم كرده است مي گويد: بايد در هكتار 12 كيلوگرم زعفران برداشت كنيم، اما به دليل توليد غير علمي در خيلي از مزارع دو تا سه كيلو گرم توليد مي شود، از اين رو ضرورت دارد بيش از هرچيز به فكر آموزش كشاورزان باشيم.
ميري با اعلام اينكه هيچ نهادي افزايش قيمت زعفران را كنترل نمي كند، تأكيد مي كند: افزايش قيمت، زعفران كاران را به افزايش سطح زير كشت اين محصول ترغيب مي كند و پيش بيني مي شود طي دو سال آينده افزايش توليد زعفران داشته باشيم كه اين امر كاهش قيمت را در پي خواهد داشت.
وي به قاچاق پياز زعفران از سال 78 به كشورهاي ديگر اشاره مي كند و مي گويد: هم اكنون كشورهاي افغانستان، آلمان، مصر، يونان و مراكش به رقباي ما در بازار جهاني اين محصول تبديل شده اند.

ديروز اسپانيا، امروز افغانستان، فردا چين
با اين حال به اعتقاد برخي از كارشناسان، افزايش سطح زير كشت زعفران در كشور، كيفيت اين محصول را كاهش داده است و اين مسأله طلاي سرخ را با تنگنا مواجه خواهد كرد.
اين مطلب تحليل عضو شوراي سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي است.
دكتر امين عليزاده مي گويد: در بحثهاي فني، زعفران به عنوان يك محصول فرعي مطرح بوده است، به طوري كه خانواده هاي كشاورزان همواره اين محصول را در يك مقياس كوچك كشت مي نمودند.
وي ادامه مي دهد: تغيير در بازار اقتصادي زعفران باعث گسترش بي رويه كشت زعفران در تمام ايران و همچنين كشورهاي ديگر نظير افغانستان و چين شده است.
عضو هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد با اشاره به اينكه بايد از گسترش كشت زعفران جلوگيري مي شد، تصريح مي كند: گسترش كشت زعفران باعث كاهش كيفيت پياز و در نتيجه كاهش كيفيت توليدي اين محصول شده است.
وي در ادامه با بيان اينكه كشت زعفران بايد تحت كنترل و محدود شود، مي گويد: ايران توليدكننده عمده زعفران دنياست و توليد زعفران تنها در تربت حيدريه براي كل دنيا كافي است و اين در حالي است كه دنيا اسپانيا را كه كمتر از پنج تن زعفران توليد مي كند، توليدكننده عمده زعفران دنيا مي شناسد.

دانمارك وكشت سلولي
وي با بيان اينكه افغانستان با كمك دانمارك اقدام به كشت سلولي زعفران كرده است، گفت: در حال حاضر نيز در افغانستان كشت زعفران به صورت گلخانه اي ترويج مي شود. عضو هيأت علمي دانشگاه فردوسي مشهد با اشاره به اينكه گرم شدن هوا و آبياري زعفران با آب شور نيز در كيفيت اين محصول مؤثر است، تصريح كرد: زعفران محصولي ارگانيك است و اين در حالي است كه براي توليد اين محصول در كشور از كود و سم فراواني استفاده مي شود.
در همين رابطه رئيس سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي نيز معتقد است: افزايش سطح زير كشت زعفران، عملكرد اين محصول را كاهش خواهد داد.
محمد سميعي مي گويد: زعفران محصولي مديريت پذير است، چرا كه اگر سطح زير كشت اين محصول افزايش يابد مديريت بر زعفران مشكل خواهد شد.
وي با اشاره به اينكه افزايش سطح زير كشت زعفران، عملكرد اين محصول را كاهش خواهد داد، مي افزايد: خشكسالي و كاهش بارندگي در سال جاري رشد گياه زعفران را محدود كرده است، به طوري كه در سال زراعي جاري عملكرد زعفران كاهش خواهد يافت.
تنها در بازار هدف
اما چندي است كه شر كت شهركهاي صنعتي خراسان بحث ايجاد از خوشه صنعتي زعفران را دنبال مي كند.
از اين رو در جلسات كارگروه «صنعت زعفران»، دست اندركاران توليد، بر ضرورت گسترش چتر حمايتي دولت از اين كالاي استراتژيك و راه اندازي و توسعه خوشه صنعتي در مشهد تأكيد كرده اند.
عضو هيأت مؤسس اتحاديه صادركنندگان زعفران در اين باره مي گويد: صادركنندگان زعفران در ايران مورد حمايت جدي سازمانها و نهادهاي دولتي به معناي واقعي قرار نگرفته اند.
علي حسيني مي افزايد: يك صادر كننده در بازارهاي هدف تك و تنهاست و تمام بارشناسايي، تبليغ محصول و معرفي برند(عنوان تجاري) توليد شده بر عهده خودش است و هيچ نهادي كه از او حمايت كند، وجود ندارد.
وي گفت: سازمان توسعه تجارت، شايد به عنوان حامي صادرات و صادر كننده باشد، اما اگر هم امكاناتي دارد شايد در اختيار گروهي خاص باشد كه ما از آن بي خبريم.
وي با بيان اينكه دولت مي تواند در قالب خوشه صنعتي از صادركنندگان و نيز توليدكنندگان حمايت كند، مي گويد: البته دولت به طور مستقيم نقشي در صادرات ندارد اما مي تواند در بحث فراوري توليد و نيز حمايت از مجتمعهاي توليدي گامهاي موثري در اين زمينه بر دارد.
حسيني در ادامه خاطرنشان مي سازد: يكي از مشكلات جدي ما در بحث فراوري، ارايه آموزشهاي لازم در اين زمينه است كه با آن فاصله زيادي داريم.
اين كارشناس در بخش ديگري به يكي ديگر از مشكلات صادر كنندگان زعفران اشاره كرده و اظهار مي دارد: يك صادر كننده براي صدور محصولش به بازارهاي هدف، بايد مطابق نياز آنها برنامه ريزي كند و تمام اين برنامه ريزيها نيازمند اطلاعات منسجم و دقيق است.
حسيني در تشريح اين نكته كه چه مرجعي مي تواند اين اطلاعات را در اختيار صادر كننده بگذارد، مي گويد: هر چند وزارت جهاد كشاورزي در اين زمينه كار مي كند، اما اين كافي نيست، زيرا نگاه اين وزارتخانه، يك نگاه عام است.

فردا دير است
براساس آمارهاي سازمان خواروبار جهاني (فائو)، ميزان توليد زعفران در جهان حدود 210 تن است كه ايران با توليد سالانه 184 تن، حدود 81 درصد زعفران جهان را به خود اختصاص داده است و اسپانيا با 12 درصد توليد جهاني پس از ايران در رتبه دوم قرار دارد.
در حال حاضر بيشترين توليد زعفران جهان به ايران، اختصاص دارد و بعد از ايران، چهار كشور هند، يونان، اسپانيا و مراكش قرار دارند.
در زمينه صادرات نيز ايران در يك روند پنج ساله، 70 درصد صادرات جهان را، به عهده دارد و بعد از كشورمان به ترتيب اسپانيا، امارات متحده عربي، فرانسه و سوئد بيشترين ميزان صادرات را دارند.اين درحالي است كه گردش مالي صنعت ادويه در دنيا سه ميليارد دلار اعلام شده است كه پنج درصد از آن به زعفران اختصاص دارد.
با اين حال بايد اين هشدار دست اندركاران را جدي گرفت كه اگر براي محصول زعفران كشور بازارسازي نكنيم و متناسب با درآمد مصرف كنندگان محصولي را عرضه نكنيم توليد زعفران كاهش خواهد يافت.
اما اخيراً رئيس سازمان توسعه تجارت با اعلام خبر خوشي از اجراي طرح بسته هاي حمايتي زعفران در سال جاري خبر داده است.
مهدي غضنفري درباره فرجام اين طرح مي گويد: بسته هاي حمايتي فقط براي دو كالا بصورت پايلوت آماده شده بود تا در صورت موفقيت به ساير كالاها تعميم داده شود.متاسفانه به خاطر مشكلات پولي سال گذشته نتوانسته ايم بسته هاي حمايتي زعفران را طرح اجرا كنيم.وي ادامه مي دهد: اين بسته حمايتي شامل پرداخت مستقيم، پرداخت غيرمستقيم، شركت در نمايشگاهها، هيأتهاي تجاري، تبليغات، بسته بندي و همه كمكهاي ديگر در يك موضوع واحد و جدول تنظيم شده تصويب و پرداخت مي شود.در اين راستا هر چند كه اجرايي شدن حمايتها دولتي يكي از مهمترين خواسته هاي توليد كنندگان و صادركنندگان را تأمين مي كند، اما ذكر اين نكته ضروري است كه برخي از كشورها تلاش مي كنند تا از اين بازار سهمي براي خود دست و پا كنند كه اين امر در صورت عدم اتخاذ تمهيدات لازم، مي تواند آينده «دردانه ايراني» را با چالش مواجه كند.
يادمان نرود برگزاري جشنواره سالانه زعفران در افغانستان هر چند كه الگو برداري از جشنواره زعفران قاين است، اما بر اساس اطلاعات به دست آمده افغانستان با يك برنامه ريزي استراتژيك براي خلق وضعيت مطلوب وارد بازار زعفران شده است و همين مسأله در كنار ورود برخي از كشورهاي اروپايي در پروسه توليد زعفران، از هم اكنون زنگهاي خطر را در مزرعه گلهاي بنفش به صدا درآورده است.
شنبه 27 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 254]