بازارایرانی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: بازارایرانی

ابنیه تجاریبا ظهور اسلام در ایران و سپری شدن قرون اولیه ، امور بازرگانی دوباره در ایران گسترش یافت بازارها به عنوان یکی از ارکان اساسی شهرها در مراکز و مسیرهای اصلی شهرها در تمام نقاط مملکت بسط یافتند. این بازارها پایه و الگویی برای بازارهای بعدی شدند. در بسیاری از بازارهای کنونی هنوز ستونها و جرز های دیوار مربوط به قرون اولیه اسلام به چشم می خورد. مسیر بازارمعمولاً از دروازه اصلی شهر شروع شده و به مرکز شهر ختم میشود و گاهی هم ادامه بازار به دروازه دیگر شهر می رسد. بازارها اکثراً در مجاور ارگ حکومتی ، مسجد جامع و میدان اصلی شهر قرار دارند. این موضوع در مورد تقریباً تمامی بازارهای ایران صادق است. در شهرهایی که اماکن مذهبی، بقاع متبرکه و مقبره ائمه وجود دارد، بازارها معمولاً در اطراف و تا مقابل در ورودی آنها ساخته می شده. نمونه ان در ایران در شهرهای ری، مشهد و قم و همچنین در شهرهای مذهبی عراق و عربستان دیده می شود. لذا محوطه بازار در موقعیت بسیار مهم و ممتازی قرار گرفته است و نبض اقتصادی شهر را در اختیار دارد و همچنین در ارتباط تنگاتنگ با امور سیاسی و فرهنگی و اجتماعی شهر می باشد. این مطلب کماکان تا اوایل صده اخیر صادق بوده است. بازار دارای ساختمانهای جنبی بسیاری مانند سراها، تیمچه ها، مساجد،مدارس، آب انبارها، حمام ها و غیره است. گاهی دارلحکومه در خود بازار بوده مانند سرای گنجعلی خان در کرمان. در بعضی موارد ادارات و تأسیسات دیوانی نیز در بازار یا در نزدیکی آن قرار داشته مانند بازار تهران، اصفهان و شیراز و همچنین ساختمانهای دولتی و آموزشی مانند ضرابخانه(محل ضرب سکه)،غورخانه( محل ساختن اسلحه)و حتی کتابخانه و موزه در مجموعه بازار و یا در مجاور آن واقع بوده است( نمونه های این موارد را می توان در بازار تهران مشاهده کرد) در راسته های بازار که حجره ها(مغازه ها) در دو طرف آن قرار دارند معمولاً خرده فروشان هستند که کالا را در معرض دید مشتری قرار می دهند و در مقیاس خرد فروش دارند. در سراها(خان)، تیم ها و تیمچه ها محل استقرار بنکداران و تجار عمده می باشد. بنکدار عمده فروش است و جنس را در مقیاس زیاد از تولید کننده و یا از تجار عمده در سایر شهرها می خردد به خرده فروشان در سطح بازار و شهر می فروشد، لذا لزومی ندارد که حجره وی در معرض دید رهگذران باشد. تجار عمده که تجارت بین شهری و یا حتی بین المللی دارند، فقط با بنکداران طرف می باشند. تجار عمده که تجارت بین شهری و یا حتی بین المللی دارند، فقط با بنکداران طرف می باشند. به مرور زمان و با گسترش بازار، راسته های مختلف آن جنبه تخصصی پیدا کرد و هر راسته ای یا قسمتی از بازار عمدتاً مختص کسب و کار یک صنف به خصوص گردید. تجمع هر یک از اصناف در یک راسته یا چهارسو مزیتهای بسیاری دارد. اول آنکه اعضائ اصناف یک حرفه از قیمتها، نوع جنس و کیفیت آن به راحتی و با سرعت با خبر می شوند. همچنین خریداران کالا نیز می توانند با مراجعه به یک قسمت بازار، امکان تهیه نیازمندیهای خود مطابق با سلیقه و با قیمت متناسب با بودجه خود بخرند. مسئله سوم اینکه هر صنفی فضاهای جنبی و احتیاجات خاص خود را نیاز دارد که در مجاور مغازه های آن صنف باشد. به طور مثال آهن فروسها و فرش فروشان احتیاج به انبارهای بزرگ دارند. مسگرها و نجارها تولید صدای ریاد می کنند که برای سایر اصناف ایجاد مزاحمت می کند و یا زرگرها و صرافها احتیاج به امنیت نسبت به سایرین دارند. سراها، تیم ها و تیمچه ها نیز تخصصی بوده اند و هر کدام مرکز معامله یک نوع کالا بوده و تجار همان کالا درآن سرا، تیم و یا تیمچه حجره داشتند. دربازار به علت رفت و آمد زیاد و فعالیتهای متنوع ان، باعث اصطکاکهایی نیز می شده چناچه «ارنست هولستر» که در اواخر سال 1863 میلادی به اصفهان آمد و مدت قریب به بیست سال با خانواده خود در آنجا زندگی کرد می نویسد: « در شهر در اغلب میدانها و راههای پر عبور و مرور در مدخل مساجد و بازارها حوضچه های عمومی آب آشامیدنی که در تابستان با یخ خنک می شود وجود دارد. از این آب فقط مسلمانها می توانند استفاده کنند. وای بر کسی که مذهب دیگری داشته باشد و بر این آب دست بزند» انجام مراسم مذهبی نیز جزیی از فعالیتهای بازار بوده است. در ایام عزاداری حسینی هر صنفی برای خود دسته داشته و سعی می کرده که در مقابل دیگران مراسم بهتری را انجام دهد. همچنین آزین بندی راسته های بازار در عید نوروز و یا استقبال از حکام و علما نیز رسمی معمول در بازار بوده است. به جرأت می توان گفت که هیچ بنا یا مجموعه بنایی چه در ایران و به احتمال قریب به یقین در سایر ممالک، در طول دوره شهرنشینی نتوانسته است این گوناگونی و فراهم آوردن فعالیتهای مختلف شهری را در یک مکان جمع کند. در واقع بازار نبض شهر است، مکانی که در ارتباط مستقیم با تمامی ارگانهای فرهنگی، سیاسی و خدماتی شهر می باشد و تبلور کلیه فعالیتهای شهری در آن نمایش پیدا می کند. کدام بنای دیگر می تواند این همه خصوصیات را دارا باشد؟؟
منبع:بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران-دکتروحیدقبادیان

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 197]