چگونه فرزندانمان را براي نماز صبح بيدار كنيم؟

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: چرا كودكان و نوجوانان براي اداي فريضه نماز صبح بر نمي خيزند يا به سختي و با غرولند و پرخاشگري برمي خيزند؟ كم نيستند كودكان و نوجواناني كه نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را با وجود تعداد بيشتر ركعتها ميخوانند، اما از خواندن نماز صبح اكراه دارند. حقيقت اين است كه خواب صبحگاهي شيرين و دلچسب است و به قول صائب:

آدمي پير چو شد حرص جوان ميگردد خواب در وقت سحرگاه گران ميگردد

اما تنها دليل برنخاستن براي نماز همين موضوع نيست. بسيار اتفاق افتاده است كه براي برنامه اي دلچسب و مورد علاقه، فرزندان توصيه ميكنند صبح زود ما را بيدار كنيد يا خود تمهيداتي براي بيدار شدن ميانديشند.

پس بايد ديد علل و عوامل سهل انگاري يا بي رغبتي نسبت به نماز صبح چيست؟

چرا گاهي فرزندانمان نماز نمي خوانند؟

پيش از پرداختن به اين پرسش كه چگونه فرزندانمان را به برپايي نماز صبح دعوت كنيم، بايد بپرسيم چرا، گاه فرزندان نماز نمي خوانند؟ علل و عواملي چند در اين بازدارندگي يا سهل انگاري و بي رغبتي مؤثرند:

1- عوامل و علل اعتقادي

وقتي كودك و نوجوان فاقد باور عميق و ريشه دار نسبت به خدا و معاد باشد نه پشتوانه اي از عشق دارد تا او را برانگيزد و نه انگيزه اش چون خوف و هراس از بازخواست اخروي تا او را به اداي تكليف ديني وادارد. كسي كه صبحگاهان با وجود همه جاذبههاي خواب، بستر را رها ميكند و به نماز ميايستد يا از سر عشق و شيفتگي و معرفت به پروردگار است يا حداقل ترس از مجازات و آن كه روشني يقين در دل ندارد شوق برپايي نماز نخواهد داشت.

2- نمادها و نمودهاي نامطلوب دينداران

كودكان و نوجوانان كنجكاوانه و دقيق زندگي ما را ميكاوند، اگر ما به نمازشان بخوانيم و آنها ما را به عنوان نمازگزار در ارتكاب گناه و ناشايسته بي پروا ببينند ميان «نماز» و «رفتار» به جستجوي رابطه ميپردازند و احياناً چنين داوري و نتيجه گيري ميكنند كه نمازگزاران چنين اند. همين كافي است كه نماز را متهم و از آن گريز و پرهيز كنند.

3- رفتارهاي گناه آلود و ناروا

اگر نماز از فحشا و منكر باز ميدارد، فحشا و منكر نيز ميتواند بازدارنده از نماز باشد! وقتي فضاي زندگي ما از دروغ، فريب، حرام خواري، غيبت و حرمت شكني تباه و سياه شود، بازتاب آن نه تنها در نماز ما كه در نماز و كنشهاي ديني فرزندانمان محسوس و مشهود است. نه خود گناه كنيم و نه فضايي لغزاننده را براي فرزندانمان فراهم كنيم. رهاورد چنين فضاي مهذبي اقبال فرزندان به نماز خواهد بود.

4- جزر و مدها و زير و بمهاي دروني

روح انسان همواره دستخوش دگرگونيهاي دائمي است و عناصر و عوامل گوناگوني در جان انسان آشوب ميآفرينند. پس هنگام نشاط بهترين فرصت براي دعوت به عبادت، حتي عبور ازمرز «فرايض» به نوافل است و در هنگام بي نشاطي يا ادبار توقف در قلمرو فرايض. از همين رو، شناخت اين جزر و مدها و ايجاد ارتباط سنجيده در آن موقعيت، در رفتارها، موضع گيريها و نگرشهاي آينده فرد بسيار مؤثر است.

5- انتظار و تلقي ناروا از نماز

وقتي جايگاه نماز درست تحليل و تبيين نشود ممكن است بعد از مدتي نماز كنار گذاشته شود يا منظم برپا نشود كه اين نيز به حذف نماز ميانجامد.

گاه از نوجوان ميپرسيم چرا نماز نمي خواني؟ و پاسخ ميشنويم كه هر چه ازخدا خواستم كه به فلان خواسته و آرزويم برسم، نشد پس ديگر نماز نمي خوانم، بنابراين استفاده ابزاري از نماز و القاي خانوادهها كه اگر نماز بخواني، در امتحان قبول ميشوي، نماز را در حد مشكل گشاي مسائل عادي زندگي حتي گاه خواستههاي نامعقول پايين ميآورد و اين آفت و آسيب بزرگ براي نماز خواندن است.

كودك و نوجوان با اشتياق به مسجد ميرود ممكن است فضاي مسجد ذوق و شوق و طبع حساس او را بر نمي انگيزد و خاطره تلخ، چاشني آمدن ميشود. اين رويداد كه گاه تا هميشه بر روح و نگرش انسان سايه مياندازد، گريزگاه وي ميشود و جدايي وي را بر ميانگيزد به همين دليل بايد تجربههاي نخستين كودكان از مسجد با شيريني و لطافت همراه باشد و از تحقير، تمسخر، توهين و هر حركتي يا حادثه اي كه تند و تلخ و شكننده باشد پرهيز شود.

7- تأثير منفي دوستان و گروه همسالان

كودك و نوجوان چشم به دهان دوستان ميدوزند و رفتارهاي «جمعي دوستان» آنان را بشدت و به همساني رفتار ميكشاند. آنها ميخواهند صرفاً به كارهايي بپردازند كه «همه» آن را انجام ميدهند. بي ترديد شما نيز ميتوانيد به ياد بياوريد كه زماني چنين بوده ايد. پس هيچ گاه قدرت گروه همسالان را دست كم نگيريد. آسان نيست كه متفاوت عمل كنيم و يا اينكه در مقابل اكثريت باشيم. مراقبت در طيف دوستان، مداخله سنجيده و هشيارانه در انتخاب دوستان و حتي تأثير در حلقه آنان، نوعي مصونيت بخشي معنوي خواهد آفريد كه نمازگزاري فرزندان را تضمين ميكند. خانوادههايي كه فرزندان رها شده دارند و مراقبت و دقت در معاشرتها و روابط فرزندان ندارند دچار مشكلات حاد رفتاري و ريزشهاي معنوي فرزندان خواهند شد.

8- انباشت پرسشها و ترديدها

كودك و نوجوان پرسشگر و كنجكاوند. بر اساس حق پرسشگري و كنجكاوي، كودك و نوجوان از نماز هم ميپرسند، چرا نماز؟ چرا اين گونه؟ چرا هر وقت دلم خواست نخوانم؟ چرا به هر سمت نخوانم؟ چرا هر مقدار دوست داشتم و كشش داشتم نخوانم؟ اصلاً چرا بخوانم؟ و چرا... اگر اين پرسشها، پاسخ دقيق و مجاب كننده نيابند يا پرسشگر به دليل سؤال، تحقير و تمسخر و متهم شود و يا پاسخها انحرافي باشد، موريانه ترديد، شك، تزلزل و در نهايت پرهيز و ستيز وجود وي را پر خواهد كرد. بنابراين ايجاد موقعيت و فرصتهايي براي سؤال، در فضايي سرشار از عاطفهها و محبت، ميتواند تشويشها و ترديدها را بزدايد.

9- خستگي و سستي

نماز بايد با نشاط و سرزندگي برپا شود. در سستي و رخوت، در بي حالي و بي رغبتي حتي اگر نماز برپا شود چندان مناسب نيست. در هنگام خستگي و رخوت اصرار در برپايي نماز نكنيم. حتي توصيه كنيم هم اكنون نخوان، خسته اي. به استراحت نياز داري، خودم براي نماز بيدارت ميكنم. اين جملات ملاطفت آميز و آرام به جاي نمازي شتاب زده، نمازي با آرامش را رقم ميزند.

10- تأخير در برپايي نماز

گاه به هر دليل، نماز به تأخير ميافتد. جاذبههاي فراوان در زندگي كودك و نوجوان، مشغوليتهاي آني، قرار گرفتن در موقعيت لذت بخش بويژه بازي با دوستان موجب ميشود نماز به بعد موكول شود! اول وقت خواندن نماز بايد به فرهنگ تبديل شود.

وقتي ما بزرگترها و مربيان و متوليان تربيت به نوعي تقيد در نماز اول برسيم و فضاي مناسب را نيز فراهم كنيم از چنين ضايعه اي جلوگيري خواهيم كرد. بايد دقت شود نماز اول وقت طولاني يا همراه با چاشنيهاي وقت گير نباشد.

11- بي اعتنايي خانواده به نماز

مشاهده و تقليد رفتارهاي والدين در دوران كودكي، بارزترين رفتار كودك در خانه است. كودكان و نوجوانان گاه دچار تعرضها و ناهمخوانيهاي خانه و مدرسه هستند، در مدرسه نماز جماعت هست، اما در خانه از اين فضيلتها و ارزشها نيست. خانوادههايي كه به نماز بي اعتنا باشند هرگز نمي توانند انتظار داشته باشند كه فرزندانشان به نماز پايبند و متعهد باشند.

12- صبح را با خبرهاي هيجان آميز و شيرين همراه كنيد

در خانوادههاي ما بسياري اوقات، شب لبريز از خبر و خاطره است اكثر تلفن زدنها، شوخيها، ميهمانيها و گفتگوهاي در شب اتفاق ميافتد، اگر صبح با برخي خبرهاي هيجان آميز و شيرين همراه باشد باز كردن يك هديه به صبح موكول شود و... انگيزههايي براي بيداري كودك و نوجوان فراهم ميشود.

13- شبها زودتر بخوابيد

زندگي مدرن امروز، چند شغلي و دير به منزل رسيدن پدر و مادر و ديگر اعضاي خانواده، ميهمانيهاي شبانه، تماشاي برنامههاي تلويزيوني و ديگر سرگرميهاي شبانه در برنامه خواب فرزندان نيز اثر ميگذارد. در خانوادههاي امروزي گاه صداي قاشق و چنگالها در نيمه شب شنيده ميشود، معلوم است كه اين خانوادهها چه وقت ميخوابند و صبح با چه وضعيتي بيدار ميشوند.

فرزندان به تبع اين نوع زندگي، حتي صبح براي مدرسه رفتن هم مشكل دارند. به دليل كم خوابي، خستگي و شرايط پشت سرگذاشته شبانه، از خوردن صبحانه نيز ميپرهيزند. در حالي كه در شب بر سبك خوردن، اوايل شب خوردن و خواب به موقع توصيه شده است.

پس اگر برنامه زماني خواب معين شود و خانواده به نظم و انضباط در اين باره برسد به حل يكي از عناصر تأثيرگذار در دير برخاستن و ادا نكردن فريضه صبح رسيده است.
چنانچه به وقت خواب قصههاي دلنشين براي كودكمان بگوييم و در آخرين لحظهها يادآور شويم كه منتظرم صبح فرشتهها در اتاقت نماز قشنگت را گوش بدهند يا ان شاءا... صبح صدايت ميزنم تا با خداي مهربان گفت و گو كني، مطمئن باشيم صبح براي بيدار كردن كمتر با مشكل مواجه ميشويم.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 274]