تفريح و شادي در آموزههاي مذهبي

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

فرد- عصمت سپهري:
انسان در زندگي روزمره براثر كار و فعاليتهاي روزانه و حركت در پيچ و خمهاي دشوار زندگي، دچار خستگي و ملالخاطر ميشود. براي رهايي از اين وضعيت لازم است بخشي از اوقات فرد به شادي و تفريح اختصاص داده شود تا روح انسان صفا و طراوت يابد.
درواقع، همانطور كه جسم انسان نياز به غذا و انواع ويتامينها دارد، روح انسان نيز به تنوع، استراحت، تفريح و شادي نيازمند است.
شادي، احساس و واكنشي مثبت است كه روان انسان در موقعيتهاي مختلف، از خود نشان ميدهد. شاد بودن آدمي، تجربههاي اجتنابناپذير زندگي مانند ناكامي، نااميدي و عواطف منفي را خنثي ميكند. احساس نشاط، كمك ميكند تا ما سلامت رواني خود را بازيابيم و به آرامش برسيم.
امروزه روانشناسان، شادي و انبساطخاطر را براي سلامتي انسان مهم و مؤثر ميدانند. اهميت نشاط براي بشر تاحدي است كه ميتواند در درمان برخي از بيماريها مؤثر باشد. روانشناسان معتقدند: در قرن حاضر كه ناملايمات زياد، انسان را درگير خود ساخته است، شادي نهتنها از بسياري از بيماريها پيشگيري ميكند بلكه قادر است از رشد و پيشرفت سريع برخي از انواع سرطان نيز جلوگيري كند.
از نظر پزشكي، خنده و شادي، واكنشي غيرارادي است كه باعث انقباض هماهنگ 15ماهيچه صورت و سريعتر شدن تنفس و جريان خون و درنتيجه افزايش آدرنالين خون ميشود. تأثير اين روند، احساس لذت و شادابي در فرد است. اگر در زندگي بشر شادماني وجود نداشت، انسان زير فشارهاي سنگين روحي و رواني، از پاي درميآمد. بههمين لحاظ ضروري است دولتها براي دوري از افسردگي و ايجاد روحيه نشاط در مردم، برنامههاي خاصي را طراحي و به اجرا درآورند.
اگر دولتها به بالا بردن سطح شاديهاي سالم در ميان مردم توجه كنند، در پيشرفت و موفقيت كشورها مؤثر خواهد بود. برطرف كردن غم و اندوه و ايجاد روحيه شاد، براي خانوادهها و جوامع ضروري است چرا كه غم و شادي انسان فقط مربوط به خود او نيست بلكه شاد يا غمگين شدن يك نفر بر ديگران نيز تأثير ميگذارد. «روپرت شلدريك» زيستشناس انگليسي ميگويد: «حافظه و شعور انسان تنها در مغز او ذخيره نميشود بلكه چيزي بهنام «شعور جمعي» نيز وجود دارد كه انسانها بهوسيله نيرويي خاص با هم درارتباطند.»
بنابراين شادي يا اندوه افراد، ديگران را نيز شاد يا غمگين ميسازد. (روپرت شلدريك، كتاب «علم جديد حيات» به نقل از سايت حسن عبديپور) البته شادي نسبي است و هر كس در شرايط و موقعيتي خاص شاد ميشود. برخي از جامعهشناسان اظهار ميدارند كه طبقات ضعيف جامعه، شادي را از طريق لذتهاي آني مانند تماشاي فوتبال و... جستوجو ميكنند، درحالي كه مردم طبقه متوسط يا خواص از طريق نيل به خواستههاي درازمدت، چون افزايش سرمايه و دسترسي به امكانات رفاهي بيشتر در پي كسب شادي هستند.
«ارسطو» شكل ديگري از شادي را مطرح كرده و آن نوعي از شادي است كه براثر زندگي متفكرانه ايجاد ميشود. بهنظر وي اين عاليترين نوع شادي است. فيلسوفان و محققان ديگري نيز بودهاند كه رضايت و شادي را صرفاً داشتن يك زندگي اخلاقي و مذهبي دانستهاند.(مايكل، آيزنك، صص 19-11)
نگاه اسلام به شادي و نشاط
اسلام بهعنوان ديني كه بهتمامي نيازهاي روحي و جسمي انسان توجه دارد، داشتن نشاط و روحيه شاد را لازمه يك زندگي موفق ميداند. در آموزههاي ديني، نكات ارزشمندي درخصوص ايجاد شادي و نشاط آمده است. شادي ميتواند براي خود فرد و گاهي نيز ديگران سازنده باشد. مفهوم شادي مجموعاً حدود 25 بار با الفاظ مختلف در قرآن كريم آمده است. ازجمله مباحثي كه در متون ديني به آن اشاره شده است، گرهگشايي از مشكلات مردم و «ادخال سرور» و ايجاد شادماني در آنهاست. در اين منابع از كساني كه موجبات دلخوشي و شادكامي مردم را فراهم ميآورند، ستايش شده و آنها سزاوار نعمتها و پاداشهاي خداوند در آخرت، خوانده شدهاند.
در رواياتي كه از پيشوايان ديني نقل شده است، شادي در برنامه زندگي انسان، جايگاه ويژهاي دارد. امامرضا(ع) ميفرمايد: «اوقات روز شما 4 ساعت باشد؛ ساعتي براي خلوت با خدا، ساعتي براي تأمين معاش، ساعتي براي معاشرت با برادران مورد اعتماد و كساني كه شما را به عيبهايتان واقف ميسازند و... و ساعتي را هم به تفريحات و لذايذ خود اختصاص دهيد و از مسرت و شادي ساعات تفريح، انجام وظايف وقتهاي ديگر را تأمين كنيد.» (يعني از ساعات تفريح نيرو بگيريد و از اين نيرو براي انجام وظايف استفاده كنيد.) (بحارالانوار، ص 321)
ازجمله عوامل شاديآفرين در زندگي، تفريح و تفرج است. تفريحات سالم براي انسان شادي و لذت سالم را به ارمغان ميآورند. انسان با گردش در طبيعت، ديدن مناظر زيبا، گلهاي رنگارنگ، درختان سرسبز، آبشارهاي زيبا، شكوفههاي شاداب، كوهها و هزاران منظره زيباي طبيعي كه از نعمتهاي خداوند هستند، بهوجد ميآيد.
يكي ديگر از عوامل نشاط كه اسلام مردم را به آن ترغيب ميكند، سير و سياحت است. خداوند در قرآن كريم، انسانها را دعوت ميكند كه در زمين به سير و سفر بپردازند تا هم از سرنوشت و سرگذشت پيشينيان عبرت بگيرند و هم از زيباييهاي آفرينش بهره ببرند. سفر و ديدن مناظر زيبا، در نشاط روحي و سلامت جسماني و از بين رفتن كسالت بهشدت مؤثر است. رسول گرامي اسلام ميفرمايد: «مسافرت كنيد تا سالم بمانيد.» (وسائلالشيعه، ص 60)
ورزش و بازي نيز ازجمله ابزارهاي شاديآفرين محسوب ميشوند. ورزش از كارهاي نشاطآوري است كه رهبران ديني به آن عنايت داشتهاند. البته بعضي از ورزشها كه روحيه دلاوري را تقويت ميكند و فنون رزمي را به انسان ميآموزد، بيشتر مورد توجه قرار گرفته است. رسول گرامي اسلام ميفرمايد: «حق فرزند بر پدرش اين است كه به او نوشتن، شنا كردن و تيراندازي را بياموزد و جز از راه حلال، روزي او را تأمين نكند.» (ابن مسكويه رازي، ص 36)
حضوري براي شادكامي
حضور در مجالس شادي و جشن نيز موجب خرسندي و نشاط انسان ميشود. به همينلحاظ بر برپايي مجالس شادي در مناسبتهاي مختلف مانند اعياد بزرگ مذهبي و سالروز ولادت پيشوايان دين تأكيد شده است. البته حضور در مجالس شادي، مشروط به اين است كه توأم با فسق و فجور نباشد. اسلام شادي آميخته با فساد و ظلم را تجويز نميكند و براي مسلمانان، سبكسري و بيهودگي را به بهانه شادي روا نميدارد. بهنظر كارشناسان، در پرتو كمك و احسان به ديگران و انجام بسياري از فرايض ديني، انسان به نوعي شادي واقعي دست مييابد.
از جمله راههاي بهدست آوردن شادي و پايدار شدن آن در انسان، توجه به رهنمودهاي دين در كم كردن وابستگي به دنياست. دل بستن به دنيا و غرق شدن در ماديات و زيورهاي دنيوي، انسان را بيشتر حريص و غافل ميكند. انسان حريص هرچه بيشتر تلاش كند، كمتر راضي و خشنود ميشود و همين موجب افزايش غم و اندوه در وي ميشود. به اين ترتيب، كسي كه از وابستگي خود به ظواهر دنيا بكاهد و افق ديد او بلندتر باشد، با مشكلات كوچك، به زانو درنميآيد و در مواجهه با سختيها، از روحيه بهتري برخوردار است.
در اين راستا، نيايش و دعا، به انسان نشاط دروني ميبخشد و روح را باطراوت و نيرومند ميسازد. خواندن شعر يا سرود، جشن ازدواج، هديهدادن، پوشيدن لباسهاي روشن، استفاده از بوي خوش، زينت كردن، ديدار با دوستان و صله رحم و از همه مهمتر كار و تلاش، از ديگر حوزههاي شاديآفرين از نظر اسلام محسوب ميشوند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 257]