بررسي ميزان توليد متوسط هر بوته آنغوزه – مطالعه مورد استان كرمان

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مقدمه:
تنوع شرايط جغرافيايي و آب و هوايي در سرزمين پهناور ايران، گوناگوني عظيمي را در شرايط اقليمي و به تبع آن جوامع گياهي اين كشور پديد آورده است. اگر چه بنا به دلايلي چون چراي مفرط دام، بهرهبرداري هاي بي رويه و قهر طبيعت كه خود ناشي از علل ياد شده است، از انبوهي جوامع وگستردگي عرصه هاي تحت پوشش گياهي كاسته شده ،ولي با اين وجود راه نجات جوامع گياهي بازمانده از خطر انهدام و اميد به احياء رويشگاه هاي زوال يافته، هنوز باقي است. ليكن دستيابي به اين دو هدف بزرگ تنها با تلاش و موقعيت سنجي برنامهريزان و متخصصين منابع طبيعي تجديد شونده در جهت ارائه طرحها و برنامههاي مدون مبني بر اصول علمي از يك سو و جلب مشاركت مردم در به اجرا درآوردن اين گونه طرحها از سوي ديگر امكانپذير خواهد بود.
شناخت ارزش هاي نهفته در منابع جنگلي و مرتعي از جمله عواملي است كه انگيزه حفاظت و احياء منابع تجديد شونده را قوت ميبخشد. وجود گونههاي متنوع گياهي با ارزشهاي صنعتي، دارويي و خوراكي كه بعضي از آنها نقش پر اهميتي را در صادرات غيرنفتي دارا ميباشند، جاذبههاي فراواني را در گستره جنگل ها و مراتع كشور پديد ميآورد. برخي از اين گونهها از دير باز مورد شناسايي اطباء و دانشمندان اعصار گذشته قرار گرفته و سابقه بهرهبرداري در ميان مردم هر سامان داشته و پارهاي از آنها به دليل ناشناخته ماندن از نظر ارزشهاي موصوف، در خورد اهميت دانسته نشده و يا به واسطه صفات كم اهميتتري مورد بهرهبرداري قرار گرفته است.
استان كرمان نيز با وسعت 2/18 ميليون هكتار به عنوان پهناور ترين استان كشور محسوب ميشود و تنوع آب و هوايي در اين استان باعث بروز شرايط اقليمي و به تبع آن جوامع گياهي متنوعي شده است. آنغوزه يكي از گياهان بسيار مهمي است كه همه ساله مقادير قابل توجهي شيره از آن استحصال و به كشورهاي خارجي صادر ميشود ولي در تهيه طرحهاي بهرهبرداري و برآورد توليد تاكنون بر روي محاسبه ميانگين توليد هر بوته عملاً هيچگونه فعاليتي انجام نشده است.

هدف تحقيق:
در سال هاي اخير با بهرهبرداري هاي غير اصولي، گياه آنغوزه در حال انقراض و نابودي است. به منظور حفظ و حراست از رويشگاههاي اين گياه تهيه طرحهاي بهرهبرداري مدون كه در آن به تمامي جنبههاي حفظ و احياء توجه شده باشد الزامي است و در اين راستا دانستن ميانگين متوسط توليد هر بوته نيز ضروري به نظر ميرسد. به منظور رسيدن به نقطههاي مشترك با انجام تحقيقات موارد ذيل تحقق مييابد:
1- بررسي ميانگين توليد هر بوته آنغوزه.
2- محاسبه توليد هر منطقه براساس شيردهي هر بوته.
3- برنامهريزي جهت برآورد توليد.
4- محاسبه دقيق ارزش ريالي توليد آنغوزه در هر منطقه
5- آموزش بهرهبرداران به بهترين روش تيغ زني

شناسايي گياه آنغوزه:
آنغوزه گياهي است كه از خانواده چتريان umbellifereae با نام علمي ferula assa foetisa كه به فرانسوي به آن Asa foetida و به انگليسي به آن stingingassa گفته ميشود و بر اثر تيغ زدن شيرابه از آن استحصال ميشود كه به نام خود گياه يعني آنغوزه معروف است. در استان كرمان دو نوع آنغوزه به نامهاي آنغوزه شيرين كه در حوالي سيريز (مرز استان كرمان و يزد)، كوهبنان زرند و نوق رفسنجان و آنغوزه تلخ كه در حوالي كرمان (كوهپايه و شرق چترود)، پابدانا، بيدخون زرند، جنوب سيرجان، شمال و غرب شهربابك پراكنش وگستردگي دارد. پراكنش آنغوزه تلخ در استان كرمان به مراتب بيشتر از آنغوزه شيرين ميباشد. آنغوزه گياهي است چند ساله كه قطر ريشه گياه بر حسب سن گياه متفاوت و تا 7 تا 10 سانتيمتر نيز ميرسد و تا عمق 30 تا 40 سانتيمتر در خاك فرو ميرود. ريشهها به صورت افقي و به موازات سطح خاك قرار دارند به دليل گستردگي ريشه گياه در حفاظت خاك نقش مهمي را ايفا مينمايد.
ريشه از دو لايه ضخيم و نازك تشكيل شده است و پوسته بيروني به رنگ قهوهاي متمايل به تيره ميباشد كه پس از خشك شدن به صورت يك لايه نازك به راحتي جدا ميشود. پوست دروني ضخيم و به رنگ سفيد ميباشد. بافت ريشه حالت چوب پنبهاي دارد و در اثر برخورد با اجسام سخت به راحتي تغيير شكل ميدهد. منطقه يقه گياه پوشيده از اليافي است كه باقيمانده خشك شده برگهاي سنوات قبل ميباشد. با توجه به ميزان بارندگي و ساير شرايط محيطي هر چند سال يكبار به بذردهي ميرسد و بعد از بذر دهي بوتههاي آنغوزه براي هميشه خشك ميشوند. چون در گياه بالغ تمامي شيره پرورده براي ساختن بذر به مصرف ميرسد گل آذين به صورت چتر مركب ميباشد و گلها هرمافروديت و به رنگ زرد ميباشد. البته گلهاي نر و ماده نيز در گياه وجود دارد. ارتفاع ساقه گل دهنده به دو متر ميرسد. بذرها به شكل راكت ميباشد و بسيار سبك هستند. رنگ پوست ساقه گل دهنده زرد و متمايل به سبز ميباشد. برگها به صورت روزن و در روي زمين گسترده ميباشند. برگها سبز تيره داراي بريدگي هاي عميق هستند. برگهاي جوان بسيار شكننده بوده و به راحتي زخم ميشوند و شيره از داخل زخم تراوش ميكند. شيره آنغوزه به دو نوع اشكي و تودهاي ميباشد. نوع اشكي از ساقه گياه و به مقدار كم در حالت طبيعي خارج و به درشتي يك نخود تا يك گردو ميباشد و بسيار مرغوب است. نوع تودهاي بر اثر تيغ زدن فوقاني ريشه به دست ميآيد و داراي طعم گس و گزنده است و نامرغوبتر از نوع اول است شيره آنغوزه حاوي 62 درصد رزين، 125 درصد صمغ، 3 تا 7 درصد اسانس، 28/1 درصد اسيد فروليك و به مقدار بسيار جزئي وانيلين ميباشد.
آنغوزه داراي خواص درماني بسيار است و حتي در دامپزشكي نيز مورد استفاده قرار ميگيرد. طبق رأاي حكماي طب سنتي، از نظر طبيعت خيلي خيلي گرم و نسبتاً خشك است و در درمان بيماري هايي چون تشنج، فلج، رعشه، سستي اعضاء بسيار مفيد است. همچنين از شاخ و برگ خشك شده آنغوزه در زمستان براي تغذيه دام استفاده ميشود.

عمليات پژوهشي طرح:
در سالهاي اخير به دليل افزايش جمعيت، بهرهبرداري رو به افزايش است و بهرهبرداران همواره سعي ميكنند كه بيشترين توليد را به دست آورند. به دنبال اين روند در سال هاي اخير بهرهبرداري از گياه فوق فقط منوط به تهيه طرحهاي بهرهبرداري مدون گرديده است. در تهيه طرحهاي بهرهبرداري معمولاً طراحان به آمار و ارقام متفاوتي استناد ميكنند كه عموماً پايه و اساس درستي ندارند. لذا به منظور وحدت رويه در طراحي طرحهاي بهرهبرداري بايستي به ميزان توليد متوسطي جهت هر بوته دست يافت كه هدف از تحقيقات حاضر دستيابي به اين مهم ميباشد. بدين منظور در دو منطقه از استان از نظر شرايط اكولوژيكي، توپوگرافي، پوشش گياهي و .... شبيه به هم هستند (تيكدر كرمان و بيدخون زرند) 6 قطعه (در هر منطقه سه قطعه) به صورت پلات هاي صد مترمربعي (10×10) به طور تصادفي در نظر گرفته شد و ضمن محصور نمودن اين قطعات نسبت به شمارش بوتههاي قابل بهرهبرداري اقدام و سپس با تيغ زدن هر بوته در طي دوره بهرهبرداري كه يكصد روز طول ميكشد نسبت به توزين شيره به دست آمده از هر گياه پرداخته و ضمن مقايسه توليد هر پلات با پلات ديگر ميزان متوسط هر بوته در پلات هاي شش گانه را محاسبه و در نهايت نسبت به تعيين متوسط توليد هر بوته در كل پلات ها اقدام گرديد. در جدول زير نتايج حاصل از آمار برداري در پلاتهاي شش گانه ذكر گرديده است.

ميزان آنغوزه استحصالي (گرم) تعداد بوتههاي تيغ زده شده شماره پلات 561 13 1 437 10 2 690 16 3 646 16 4 572 14 5 709 18 6 3615 87 جمع كل
نتيجهگيري:
چنانچه از جدول فوق هويداست در اين تحقيقات جمعاً در شش پلات 87 بوته قابل بهرهبرداري بودهاند كه جمعاً ميزان 3615 گرم آنغوزه استحصال شده است. با تجزيه و تحليل نتايج بدست آمده با استفاده از روشهاي آماري نهايتاً اين نتيجه حاصل شد كه ميزان متوسط شيرهدهي هر بوته آنغوزه برابر 7/39 گرم ميباشد كه ميتواند در طراحي طرحهاي بهرهبرداري توسط كارشناسان و افرادي كه طرحهاي بهرهبرداري آنغوزه تهيه ميكنند مد نظر قرار گيرد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 602]