دلهره هاي آخرين شب

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

خانواده- عبدالعظيم شكاريبادي:
استرس آميز تلقي شدن يك جامعه، به ماهيت حادثه و نيز چارهها، دفاعها و مكانيسمهاي مقابلهاي شخص بستگي دارد نه صرفا حادثه.در واقع ميتوان گفت در مسئله استرس ما با3 مقوله روبه رو هستيم، اول منبع استرس، دوم واكنش فرد و سوم نحوه مقابله. يكي از واكنشهاي آدمي در مقابل استرس، اضطراب است.
اضطراب يكي از شايعترين پديده هاي احساسي است كه آدمي همواره در تمامي اعصار در طيف گستردهاي به شكل مبهم و پيچيده با آن دست به گريبان بوده است.
سازمان بهداشت جهاني اضطراب را چنين تعريف ميكند: «مجموعهاي از تظاهرات عضوي و رواني كه نتوان به فرد مشخصي نسبت داد و علائم آن به صورت حمله يا حالت مداومي ادامه يابد.» اضطراب امتحان يكي از اضطرابهاي موقعيتي است كه با عملكرد و پيشرفت تحصيلي دانشآموز و دانشجو در مراكز آموزشي رابطه تنگاتنگ دارد. در اين مطلب سعي شده به تعريف اضطراب، عللهاي مربوط به اضطراب در امتحان، درمان و روشهاي پيشگيري ازآن پرداخته شود.
اضطراب يك حالت احساسي يا هيجاني است كه از خصوصيات برجسته آن، توليد يك حالت بيقراري و دلواپسي است كه با اتفاقات زمان و شرايط مكان تناسب ندارد. لذا اگر اضطراب عكسالعمل نسبت به شرايط زمان ومكان باشد نه تنها بيماري نبوده بلكه ممكن است سازنده باشد. مثلا دلهره موقع امتحانات درسي و يا اضطراب دير رسيدن به فرودگاه و يا ايستگاه قطار نمونههايي از اضطراب سالم هستند.
هر نوع نيرويي كه ثبات رواني يا جسمي را از ميدان خويش به خارج سوق دهد و در فرد ايجاد فشار كند، اضطراب ناميده ميشود. يا ميتوان گفت اضطراب وقتي روي ميدهد كه تهديدي نسبت به فرد وجود داشته باشد. البته بايد ميان اضطراب و ترس تفاوت قائل شويم. معمولا ترس بستگي به محرك شناخته شدهاي دارد در حالي كه اضطراب محركهاي ناشناخته و غيرمشخص خواهد داشت. در مورد ترس، محرك تحريككننده قابل ملاحظه و مشاهده است ولي اضطراب ناشناخته است.
كليه عوامل موثر در ايجاد اضطراب امتحان را ميتوان در يك طبقهبندي كلي به3 دسته عوامل فردي، شخصيتي- عوامل آموزشگاهي ، جامعهاي و عوامل خانوادگي تقسيم كرد.
اضطراب فردي – شخصيتي
در مورد عوامل فردي – شخصيتي موثر در ايجاد اضطراب امتحان به عوامل زير ميتوان اشاره كرد:
1) هوش؛ هوش ،توانايي ذهني و شناختي است كه نقش عمدهاي در كليه رفتارها، فعاليتها، انديشهها، عواطف و هيجانهاي آدمي ايفا ميكند. مطالعات مختلف نشان ميدهد كه بين هوش و اضطراب امتحان رابطه معناداري وجود دارد. كودكان با سطوح هوشي مختلف از نظر تجربه اضطراب امتحان متفاوت هستند. كودكان داراي بهره هوشي متوسط در مقايسه با كودكاني داراي بهره هوشي بالا و پايين، از اضطراب ناتوانكنندهتري رنج ميبرند.
2) ارزيابي شناختي؛ اصولا تصوير ذهني و ارزيابي شناختي هر فرد با موفقيت و شناخت او رابطه دارد. به نظر ميرسد كه افراد خوشبين در زندگي و تحصيلات خود موفقيت بيشتري كسب ميكنند. هنگامي كه شخص امتحان ميدهد داشتن احساس و تفكر مثبت و خوشبينانه ميتواند موجب موفقيت او شود. در واقع اين اضطراب نيست كه به طور مستقيم به كاهش عملكرد و نمره پايين فرد در يك آزمون منجر ميشود. افكار نامربوطي كه اضطراب به دنبال خويش ميآورد عامل اصلي اين مسئله است.
3) عدم آمادگي؛ گاهي اضطراب امتحان به خاطر نداشتن آمادگي كافي امتحان دهنده است، به گونهاي كه هر اندازه ميزان آمادگي پايينتر باشد اضطراب شديدتر خواهد بود. در واقع فرد براي اينكه بتواند مطلبي را ياد بگيرد، بايد آمادگي كافي داشته باشد. همين آمادگي براي امتحان نيز ضروري است. اگر دانشآموزان احساس كنند كه آمادگي بسيار كمي براي امتحان دارند عملكرد ضعيفي را از خود نشان خواهند داد.
4) توجه و تمركز؛ برخي از صاحبنظران معتقدند كه بازددهي و عملكرد انشآموزان داراي اضطراب امتحان بالا به ميزان زيادي به كيفيت توجه و تمركز آنان در خلال امتحان مربوط ميشود. فرد مضطرب به علت توجه به تشويش و نگراني خود در هنگام امتحان به محتواي اصلي امتحان توجه كمتري ميكند و اين مسئله به عملكرد پايين وي منجر ميشود.
آموزشگاه و جامعه
1) انتظارات معلمان؛ انتظارات متناسب و واقع گرايانه معلم از دانشآموز در پيشرفت تحصيلي او نقش مهمي دارد. معلمان بايد از دانشآموزان انتظار داشته باشند كه بيش از پيش عملكرد خود را بهبود بخشند، اما هرگونه انتظار نابه جا ميتواند به فشار رواني و در نتيجه اضطراب دانشآموزان منجر شود.
همچنين ممكن است انتظارات و توقعاتي را در معلم به وجود آورد كه اگر خارج از توان دانشآموزان باشد باعث بروز اضطراب در وي شود.
2) رقابت؛يكي از عوامل مهم اضطراب امتحان رقابت نادرستي است كه بين دانشآموزان وجود دارد و خواسته و ناخواسته، آگاهانه و ناآگاهانه توسط معلمان، خانوادهها و جامعه نيز بعضا مورد تشويق قرار ميگيرد. رقابتي كه در آن مشاركت و مساعي و همكاري نباشد هرگز شيوه پسنديدهاي نيست.
3) سيستم آموزشي حاكم بر مدارس؛ با افزايش پايههاي تحصيلي، ميزان شيوع اضطراب امتحان به جاي آنكه به دليل افزايش تجربه دانشآموز در امتحان، كاهش يابد، افزايش مييابد.
دانشآموزان در ابتدا از امتحان اضطراب شديدي ندارند، اما اين شيوه برخورد معلمان، مربيان و والدين و ارزش بيش از حد قائل شدن براي امتحان و تاثير سرنوشتسازي كه برخي امتحانات بر زندگي دارند باعث شده كه عامل اساسي در ايجاد شكلگيري و افزايش اضطراب در امتحان به وجود آيد.
خانواده
در دسته سوم عوامل موثر در اضطراب امتحان يعني عوامل خانوادگي ميتوان به شيوه تربيتي والدين، انتظارات آنها، جو عاطفي حاكم بر خانواده، ويژگيهاي شخصيتي والدين و طبقه اجتماعي- اقتصادي اشاره كرد. روشهاي تربيتي آمرانه و مستبدانه، با ايجاد اضطراب عمومي در فرزندان به صورت كلي و اضطراب امتحان به صورت اختصاصي همراه است.
گاهي مقايسههاي بيمورد و نابه جايي كه والدين در مورد فرزندان خويش با ديگران ميكنند و از اين طريق دائم احساس حقارت و ضعف را در آنها پرورش ميدهند يكي از علتهاي عمده اضطراب در دانشآموزان است.
پيشگيري از اضطراب امتحان
مجموعه عوامل محيطي به خصوص نظام آموزشي حاكم بر مدارس،نگرش و رفتارهاي والدين و طرز تلقي و اهميتي كه جامعه به تحصيلات و مدرك ميدهد از عوامل اساسي بروز و تشديد اضطراب امتحان به شمار ميروند، لذا اضطراب امتحان به ميزان زيادي قابل پيشگيري است.
برخي از روشهاي پيشگيري عبارتند از:
1) ارزيابي واقع بينانه و بدون اغراق از امتحان؛ اگر دانشآموزان امتحان را امري عادي تلقي كنند و موقعيت را آنطور كه هست بپذيرند كمتر دچار اضطراب امتحان ميشوند.
2) قرار ندادن اضطراب امتحان در مدار توجه؛ دانشآموز سعي كند اضطرابي كه از امتحان را دارد از ذهن خود دور نمايد.
3) رفتارهاي سازنده مثل مشورت و تمرين؛ پاسخها و رفتارهاي سازنده از قبيل مطالعه بيشتر، مشورت با ديگران، تمرين سؤالات امتحانات قبلي با سؤالات احتمالي امتحان فعلي ميتواند مفيد باشد.
4)ايجاد شايستگي براي غلبه بر اضطراب امتحان از طريق حساسيت زدايي منظم؛برطرف كردن محركهاي نامطلوب كه در امتحان مزاحم دانشآموزان هستند؛ مثل برچسبهاي نادرست و حرفهاي نا خوشايندي كه ميشنوند و ما پيش از اين شنيده ايم!

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 361]