مفاهيم: ترانه‌چيست؟ ترانه‌سرا كيست؟

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: مفاهيم: ترانه‌چيست؟ ترانه‌سرا كيست؟
ديدگاه- همشهري آنلاين- رحيم معيني كرمانشاهي*:
همزمان با موافقت خانه موسيقي با تاسيس كانون ترانه سرايان، رحيم معيني كرمانشاهي، ترانه‌سرا و شاعر معاصر از ترانه‌سرايي و ويژگي‌هاي آن مي‌گويد.

۱ـ ترانه سرا در مسير حركت صحيح اين فن در درجه اول، بايد شاعر به معناي وسيع كلمه باشد. با اصول جمله بندي، تركيبات و نوآوري ها، اشارات و كنايات شعري و تمثيل هاي زيركانه براي رسانيدن پيام شاعرانه، آشنا باشد.

براي بيان آهنگ بايد با طبعي پربار، قادر به استخدام كلمات ظريف بوده تا با قدرت خلاقه شعر و بازگو كردن مفاهيم موسيقي به كج راهي كشيده نشود.

۲ـ احوال آهنگ‌ها را در مقامات مختلف باهوش شاعرانه بشناسد و براي هر حالتي از آهنگ، مفاهيم مناسب در قالب كلمات بيان كند.

۳ـ تداوم مطلب را از ابتداي آهنگ تا انتها رعايت كند، تا گوش شنونده در شنيدن فرازها آشفته نشود.

۴ـ تلفيق بسيار دقيق حالات گوناگون آهنگ ها با معاني كلمات در حالات كلامي مانند: سئوال، گريز، حاشا، پرخاش، گلايه، نارضايتي، تمنا، شيفتگي و امثال اين احوال، در جوهر كلمات ضرورت كامل و حتمي دارند. نبايد به دلخواه و تنها از روي تطبيق با سيلاب، هر كلمه را روي هر فراز آهنگ گذاشت كه كاري عبث و بيهوده است.

۵ـ دو پاره نشدن كلمات در دو سيلاب موسيقي، از اهم فن ترانه سرايي است.

۶ـ انتخاب موضوع از شروط ريشه اي در ترانه سرايي است. آهنگ از سازمان به هم پيوسته اي شكل گرفته كه اساتيد موسيقي ايراني به آن توجهي خاص دارند. سزاوار نيست ترانه سرا اين سازمان را به هم ريزد و با كلمات و جملات نامتجانس، خط فكري آهنگ را مشوش كند. اين كار مشكل ترين مرحله ترانه سازي است. ترانه سرا بايد بداند كه در ساختن هر اثر، با كيفيت تداوم يافته آهنگ شريك است. «آهنگ ـ ترانه»، اثري شخصي و جداگانه نيست. اثري مشترك است.

دليل زنده ماندن يك ترانه در سال هاي متمادي توجه به اين نكات است. در پايان، بايد جمله اي را كه سال ها پيش در يك سخنراني به گوش اهل فن رسانيدم، در اينجا بازگو كنم: هر شاعري ترانه سرا نيست ولي هر ترانه سرا، لزوما بايد شاعر باشد. در ايران برعكس كشورهاي غربي، آهنگ ابتدا براساس قواعد موسيقي ساخته مي شود و روي آهنگ ساخته شده، شاعر مكلف به سرودن شعر است. آهنگ ساز هنرمند، ابتدا ملودي را خلق مي كند و سپس با ذوق خويش آن را در چارچوب مايه، گام و يا گوشه دلخواهش قرار مي دهد. براي همين آهنگ سازي روي شعر آماده، معمول نيست و اگر چندين آهنگ نيز بدين صورت ساخته شده باشد، ميزان هاي مخصوصي دارند كه غالبا از وزن و آهنگ كلام شعر الهام گرفته و يكنواختي آهنگ را فرياد مي زنند.

معمولا اساتيد محترم موسيقي به يك چنين آثاري، «آهنگ سازي» نمي گويند. بر اين اساس است كه تكليف شاعر روي آهنگ از قبل ساخته شده، سنگين مي شود كه هر شاعري به آن متعهد نيست. اگر فن ترانه سرايي به همان مسير آزاد سخنوري در طبع شاعران جريان داشت هيچ شاعري را نمي شناختيم كه حاضر نباشد اثرش، با صداي مطلوب خوانندگان نامي، بلندگوها و رسانه هاي صوتي و تصويري به گوش مردم برسد.

دست كم گرفتن هنر ترانه سرايي و تمسخر نابخردانه آن معمولا از سوي كساني صورت مي گيرد كه عاشق و دلباخته نام و نشان از رهگذر هستند و چون دست كوتاهي براي چيدن اين ميوه دارند اصل ميوه را مردود مي شمارند. شاعران در انتخاب موضوع و حركت كلام براي پيدايش يك اثر براساس ذوق و قريحه خويش (به شرطي كه ذاتا شاعر باشند) آزادند، ولي در ترانه چنين آزادي وجود ندارد. محدوديتي همه جانبه حكمفرماست. محدوديت در چارچوب آهنگ ساخته شده محدوديت در بازگويي حالات آهنگ، محدوديت در به كارگيري كلمات هماهنگ بر حالات سكون و يا كشش آهنگ،محدوديت در توجه به صداي خواننده در چگونگي اداي كلمات و محدوديت در زمان پخش اثر كه در چه فصلي از سال و يا چه دوراني از روزگار است.

در مورد اخير شاهدي دارم. ترانه اي با نام «قسمت من ساخته شد » شروع آن چنين بود. «گرچه آسايش ندارم، از كسي خواهش ندارم، موج درياي وجودم، يك دم آرامش ندارم و الي آخر.»و از همين سطر اول مورد اعتراض آن زمان راديو قرار گرفت بدين بهانه كه گفتن اين مطالب اعتراض به وضع موجود است، شديدا عصباني شدم و كار به مقامات بالا كشيد. پس از قهر و آشتي زياد و رسيدگي به اين موضوع كه قصد من از عنوان چنين مطالبي چيست مقرر شد خودم شروع ترانه را بدين صورت عوض كنم. «سر به صحراها زدم من، بر جهاني پا زدم من» كه باز هم مورد قبول واقع نشد.

اين يك نمونه از محدوديت عجيب در امر ترانه سرايي بود. اين محدوديت ها اضافه بر شرايط لازم براي سرودن ترانه است. با توجه به اين احوال است كه بايد قبول كرد مشكل ترين نوع شعر فارسي ترانه است. شاعري هر اندازه چيره دست تا اين شرايط را ملحوظ نظر نسازد قادر به سرودن يك ترانه برمبناي خوب آن نيست تا چه رسد به عالي.

من شاعر را مي شناسم كه در كار شعر مقام روشني دارد ولي در سرودن ترانه با تمام كوشش كمترين توفيقي به دست نياورده است. زيرا شرايط گفته شده در كارشان نبوده است.

منبع استفاده شده براي اين مدخل
چهارشنبه 24 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 644]