شاهزاده ولز چگونه غرق شد؟

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: تا روز دهم دسامبر1941، هیچ نبردناوی تنها به وسیله حملات هوایی غرق نشده بود و صاحبنظران معتقد بودند غرق شدن نبردناوهای غول پیکر با اتکا به قدرت هوایی غیرممکن است.
در این روز بزرگترین فاجعه نیروی دریایی سلطنتی به وقوع پیوست. نبردناو شاهزاده ولز و رزمناو ریپالس توسط هواپیماهای ژاپنی و تنها به وسیله بمباران هوایی غرق شدند.
اکنون، روشن بود که حرکت ناوهای جنگی بدون ناوهای هواپیمابر و پوشش هوایی که برفراز منطقه نبرد برقرارمی کنند غیرممکن شده است.

پس زمینه

با وجود رسیدن هر دو کشتی به سنگاپور، لرد اول دریاداری -دادلی پاوند- هنوز فکر می کرد که منطقه در برابر هجوم ژاپنی ها دفاع کافی ندارد مگر اینکه نیروی دریایی سلطنتی بتواند کشتی های بزرگ بیشتری را به منطقه اعزام کند تا بتواند در برابر 9 فروند نبردناو ژاپنی عرض اندام کنند. به دلیل جنگ با آلمان، با این طرح موافقت نشد. به هر حال، وینستون چرچیل درباره بهبود وضعیت در اقیانوس اطلس شمالی خوشبین بود و راضی شده بود تا شاهزاده ولز و ریپالس برای دفاع از کلنی های بریتانیا به شرق دور اعزام شوند. به علاوه، نیروی دریایی آمریکا موافقت کرده بود که 8 فروند نبردناو از ناوگان اقیانوس آرام خود را به کمک نیروی دریایی سلطنتی بفرستد. قرار بود که هواپیمابر جدید اچ ام اس ایندومیتیبل نیز برای تامین پوشش هوایی ناوگان اعزام شود ولی ایندومیتیبل در راه خراب شد.
در روز دوم دسامبر 1941، ناوهایی که برای گروه جی درنظر گرفته شده بودند -یعنی نبردناو مدرن شاهزاده ولز، رزمناو قدیمی ریپالس و ناوشکنهای اچ ام اس الکترا، اچ ام اس اکسپرس، اچ ام اس انکانتر و اچ ام اس ژوپیتر - به بندر سنگاپور رسیدند.
در سنگاپور آنها تحت نام گروه زد دوباره سازماندهی شدند. آنها درحالیکه منتظر رسیدن دستورات بودند چند روزی را صرف تعمیرات و آماده سازی کردند. در روز اول دسامبر اعلام شد که سرتوماس فیلیپس به درجه دریاسالاری ارتقاپیداکرده و به سرفرماندهی ناوگان شرق منصوب شده است. چند روز بعد، ریپالس به همراه اچ ام اس ومپایر و اچ ام اس تندوس عازم استرالیا شد اما کشتی ها به سنگاپور فراخوانده شدند تا برای مقابله با حملات احتمالی ژاپنی ها جمع شوند، اگرچه در سنگاپور رزمناوهای سبک اچ ام اس دوربان، اچ ام اس دانای، اچ ام اس دراگون و اچ ام اس مایروتیوس و ناوشکنهای اچ ام اس استرانگ هولد ، انکانتر و ژوپیتر حضور داشتند. رزمناو سنگین اچ ام اس اکستر، رزمناو سبک هلندی جاوا و ناوشکنهای بریتانیایی اسکات و تانیت و 4 فروند ناوشکن آمریکایی در طی 3 روز به آنجا رسیدند.

آماده شدن قوای محور

در روز 11 نوامبر1940 نقشه های عملیاتی بریتانیا برای دفاع از سنگاپور به دست آلمانها افتاد و آنها پس از کشف رمز اسناد آنها را به ژاپنی ها ردکردند.
به علاوه، وینستون چرچیل اعلام کرده بود که شاهزاده ولز و ریپالس را برای مقابله با حمله احتمالی ژاپن به سنگاپور اعزام می کند. دریاسالار یاماموتو برای تقویت نیروهای ناوگان کانویا و سپاه هوایی گنزان 36 فروند بمب افکن بتی اعزام کرد که خدمه آنها بلافاصله تمرین حمله به کشتی های بزرگ را آغازکردند.
ژاپن در روز 7 دسامبر به پرل هاربر حمله کرد و همزمان به آمریکا و بریتانیا اعلام جنگ داد.

آغاز نبرد

در اوایل صبح روز هشتم دسامبر -به وقت سنگاپور- هواپیماهای ژاپنی به سنگاپور یورش بردند. شاهزاده ولز و ریپالس با ضدهوایی های خود به مقابله برخواستند اما نتوانستند هیچ هواپیمایی را ساقط کنند. کشتی ها نیز -در تبادل آتش با هواپیماها- آسیبی ندیدند. در همان روز ژاپنی ها به مالایا حمله کردند و نیروهای بریتانیایی پیاده شده در آنجا را به سختی تحت فشار قراردادند.
در همین زمان خبر رسید که در اثر حمله ژاپن به پرل هاربر، 8 فروند نبردناو آمریکایی نابود شده یا غیرعملیاتی شده اند. مطابق نقشه های قبل از جنگ قرار بود که این ناوگان برای تقویت ناوگان بریتانیا به سنگاپور اعزام شوند، اما اکنون -با فاجعه ای که روی داده بود- این امر غیرممکن شده بود. فیلیپس به ژنرال مک آرتور و دریاسالار توماس هارت اطمینان داده بود که ناوگان او می توانند جلوی تهاجم ژاپنی ها را سدکنند.
به هرحال، با تهدیداتی که ژاپنی ها در برابر مالایا نشان دادند، فیلیپس تحت فشارقرارگرفت تا کشتی هایش را در نقش یک نیروی تهاجمی بکارگیرد و او ناچار شد تا ناوگان دریایی اش را به سرعت جمع آوری کند تا ناوگان ژاپن را در جنوب دریای چین رهگیری کرده و نابود سازد. چرچیل و کابینه اش علاقه داشتند تا گروه زد را -مانند نبردناو بیسمارک آلمانی- به صورت یک نیروی بزن در رو("fast fleeting menace" or "rogue elephants") درآورند، اما آنها هیچ نقشه قبلی برای اینگونه عملیات در اختیار نداشتند.

حرکت گروه

گروه زد، شامل شاهزاده ولز، ریپالس، الکترا، اکسپرس، ومپایر و تندوس در ساعت 17:10 روز 8 دسامبر از سنگاپور به راه افتادند. دوربان و استرانگ هولد نیز در دسترس بودند اما دریاسالار فیلیپس تصمیم گرفت که آنها را در سنگاپور باقی گذارد چرا که سرعت آنها کمتر از دیگر ناوهای گروه بود. به علاوه، دانای، دراگون، مایرونیوس، انکانتر و ژوپیتر نیز در سنگاپور ماندند. آنها درحال تعمیر بوده و هنوز آماده حرکت نبودند. فرمانده ناوگان می دانست که واحدهای محلی نیروی هوایی سلطنتی نمی توانند پوشش هوایی آنها را تامین کنند چون این واحدها به تعداد محدودی جنگنده فرسوده مجهز بودند و فرودگاه هایشان در معرض تهدید حمله زمینی ژاپنی ها بود. به هرحال فیلیپس به راه افتاد، چرا که گمان نمی کرد نیروهای ژاپن بتوانند در چنین فاصله دوری از خاک اصلی ژاپن عملیات قدرتمندی انجام دهند. همچنین او فکر می کرد که حملات هوایی نمی توانند به کشتی هایش آسیبی جدی وارد کنند. تا آن زمان هیچ کشتی بزرگ سرفرماندهی در دریا توسط حملات هوایی غرق نشده بود. سنگین ترین کشتی که تا آن زمان توسط حملات هوایی غرق شده بود یک فروند رزمناو سنگین بود.
در ساعت 7:13 روز 9دسامبر، گروه زد از سمت شرق جزایر آنامبا عبورکرد و به مسیر 330 درجه چرخید و کمی بعد وارد مسیر 345 درجه شد. گروه زد در ساعت14:00 توسط زیردریایی ژاپنی آی65 رهگیری شد. این زیردریایی ناوگان بریتانیا را به مدت 5 ساعت سایه وار تعقیب کرد و موقعیت آن را به وسیله بیسیم گزارش داد. ناوگان بریتانیا هیچ گاه متوجه نشد که یک زیردریایی دشمن آنها را تعقیب می کند. پس از گزارش زیردریایی، دریابان اوزاوا -فرمانده نیروهای مهاجم- به بیشتر کشتی هایش دستور داد تا کشتیهای حمل و نقل خالی شده را تا خلیج کام ران در هندوچین اسکورت کنند. در حدود ساعت 17:30-تنها نیم ساعت قبل از غروب خورشید- گروه زد توسط یک هواپیمای دریانشین جیک -که از منجنیق رزمناوهای اسکورت پرواز کرده بود- شناسایی شد. این هواپیما تعقیب ناوگان بریتانیا را تا غروب خورشید ادامه داد. در حدود ساعت 18:30، تندوس به علت کمبود سوخت از ناوگان جداشد تا به سنگاپور بازگردد.

بازگشت به سنگاپور

آن شب، یکی از هواپیماهای گشتی ژاپن، رزمناو چوکایی را با نبردناو شاهزاده ولز اشتباه گرفت و یک منور بر فراز ناوگان ژاپن پرتاب کرد. پس از این واقعه، ناوگان ژاپن -شامل 6 فروند رزمناو و چند فروند ناوشکن- مسیر خود را به سمت شمال شرقی تغییر داد. این منور همچنین توسط ناوگان بریتانیا دیده شد. آنها نیز از ترس شناسایی شدن به سمت جنوب شرقی چرخیدند. در این زمان، دو ناوگان در حدود 5 مایل از یکدیگر فاصله داشتند اما یکدیگر را ندیده بودند و ناوگان ژاپن در رادار شاهزاده ولز پدیدارنشده بود. در ساعت 22:55، دریاسالار فیلیپس عملیات را لغوکرد و دستور مراجعت ناوگان به سنگاپور را صادرکرد. او فکر می کرد که ناوگانش عنصر غافلگیری را از دست داده است و ادامه عملیات ضرورتی نخواهد داشت.
درراه بازگشت، آنها توسط زیردریایی ژاپنی آی58 کشف شدند. زیردریایی محل آنها را گزارش کرد و همچنین گزارش کرد که 5 اژدر به سمت ناوگان بریتانیا شلیک کرده است اما هیچ کدام به کشتی های بریتانیایی اصابت نکرده اند. پس از آن زیردریایی به مدت 3 ساعت کشتی های دشمن را گم کرد. بریتانیایی ها اژدرها را ندیدند و هیچگاه نفهمیدند که به آنها حمله شده است.

حمله هوایی ژاپنی ها

صبح فردا -10 دسامبر- گزارش شد که نیروهای ژاپنی در کوانتان پیاده شده اند. کوانتان شهر کوچکی در شرق مالایا و در نیمه راه بین سنگاپور و کوتابارو بود و گروه زد در آن مسیر حرکت می کرد. در ساعت 5:15، هدف در افق پدیدار شد. گروه زد فکر کرد که آنها ناوگان مهاجم ژاپن هستند و به سمت آنها چرخیدند. آنها به نتیجه رسیدند که آنچه دیده اند یک کشتی ماهیگیری است. در ساعت 6:30 ریپالس گزارش داد که یک هواپیما را در تعقیب ناوگان خودی دیده است. در ساعت 7:18، شاهزاده ولز یک هواپیمای گشتی سوپرمارین والروس را از منجنیق خود به هوا فرستاد. هواپیما تا کوانتان پرواز کرد اما چیزی ندید و پس از گزارش به شاهزاده ولز به سمت سنگاپور پروازکرد. اکسپرس برای شناسایی منطقه فرستاده شد ولی اکسپرس هم چیزی پیدانکرد. در ساعت 10:05، تندوس گزارش داد که در 140 مایلی جنوب شرقی گروه زد توسط هواپیماهای ژاپنی مورد حمله قرارگرفته است. حمله توسط 9 فروند بمب افکن متوسط دوموتوره نل از سپاه هوایی گنزان -متعلق به ناوگان 22 هوادریا- انجام شد. پایگاه این هواپیماها سایگون بود و هر یک به یک بمب 500کیلوگرمی ضدزره مسلح شده بودند. اما درحقیقت، آنها ناوشکن را با نبردناو اشتباه گرفته بودند و تمام بمبهایشان را به هدردادند. در ساعت 10:15، پس از اینکه گروه زد نتوانست ناوگان مهاجم ژاپن را پیدا کند و به سمت جنوب بازگشت، هواپیماهای ژاپنی بیشتری ناوگان بریتانیا را رهگیری کردند.
در ساعت 11:13، ناوها به وسیله 3 موج هواپیماهای ژاپنی مورد حمله قرارگرفت. اولین موج 17 فروند هواپیمای نل -مسلح به بمبهای 500کیوگرمی- و 8 فروند هواپیمای نل -مسلح به بمبهای 225 کیلوگرمی- از سپاه هوایی میهورو بودند که بمباران از ارتفاع بالا را آزمایش کردند. آنها فقط توانستند یک بمب بر روی ریپالس بیاندازند که آتش سوزی کوچکی به راه انداخت. سپس در حدود ساعت 11:40، اولین گروه هواپیماهای اژدرافکن سر رسیدند. این گروه شامل 16 فروند نل از سپاه هوایی گنزان بودند. یک اژدر به شاهزاده ولز اصابت کرد و غرق شدن شاهزاده ولز آغازشد. سکان کشتی از هدایت خارج شد و برق بعضی از برجکها قطع شد. حملات دیگر از ارتفاع بالا -توسط بمب افکنهای که ریپالس را نشانه گیری کرده بودند- به خطا رفتند. موج دوم حمله به وسیله 8 فروند هواپیمای اژدرافکن از سپاه هوایی میهورو انجام شد که ریپالس را از دو طرف مورد هجوم قراردادند اما کشتی به اژدرها جاخالی داد و به مسیرش بازگشت. موج سوم حمله به وسیله 26 فروند هواپیمای اژدرافکن بتی از سپاه هوایی کانویا -متعلق به ناوگان 21هوادریا در سایگون- و از چند جهت انجام شد. در اثر این حمله 4 فروند اژدر به ریپالس اصابت کردند. ناخدا دستور داد تا خدمه بر روی عرشه جمع شوند. پس از 6 دقیقه ناو به سمت چپ غلطید و در نهایت در ساعت 12:23 واژگون شد.
مهارت ناخدای ریپالس -ویلیام تنانت - باعث شد تا ناو عظیم الجثه از برابر 19 اژدرشلیک شده جاخالی دهد. به هرحال، ریپالس مانند خواهرش -اچ ام اس ریناون - دارای بدنه ضداژدر نبود و پس از اصابت اژدر به سرعت غرق شد.
شاهزاده ولز حداقل به وسیله 6اژدر مورد اصابت قرارگرفت. مخصوصا یکی از آنها -که متعلق به موج دوم حمله بود- خسارتی مهلک پدید آورد. این اژدر از قسمت پاشنه و سمت چپ کشتی به نزدیک پروانه سمت چپ ناو اصابت کرد. موج انفجار، محور پروانه را از جای خود خارج کرد و باعث شد تا پروانه در همان حالی که با سرعت می چرخید دیواره کشتی را پاره کند. آب راه خود را به داخل کشتی گشود و بیشتر قسمت پاشنه کشتی را فراگرفت. این ضربه 3 نتیجه داشت. اول، کشتی 10 درجه به سمت چپ غلطید، برجکهای توپهای 5.25 اینچی ازکار افتادند و این بدین معنی بود که سمت چپ کشتی توان درگیری با هواپیماهای مهاجم را از دست داده است. دوم، قطع برق کمکی کشتی سبب شد که ارتباط حیاتی بین واحدهای داخل کشتی، تهویه و چرخ دنده ها و پمپهای هیدرولیک برجکهای توپهای 5.25اینچی و 2پاوندی از کاربیافتند. کج شدن کشتی باعث شده بود تا خدمه برجکهای اس1 و اس2 نتوانند توپها را به صورت دستی هدفگیری کنند. خدمه برای راه اندازی توپهای 2پاوندی نیز مشکل داشتند. سوم، کشتی می توانست تنها با تکیه بر پروانه سمت راست خود به سرعت 15 گره برسد و با توجه به از دست دادن نیروی الکتریکی غیرقابل هدایت شده بود. هنوز کشتی می توانست با توپهای برجکهای اس1 و اس2 به بمب افکنها در ارتفاع بالا حمله کند. بمبها به عرشه اصابت کردند اما نتوانستند در زره عرشه نفوذ کنند. اکسپرس در کنار شاهزاده ولز پهلوگرفت تا مجروحان را سوارکند. در این زمان دستور تخلیه کشتی داده شد و کشتی در ساعت 13:18 واژگون شده و غرق شد.
ژاپنی ها 11 اژدر از 49 اژدری که پرتاب کرده بودند به هدف زدند و 3 فروند هواپیما -1فروند نل و 2 فروند بتی- را نیز از دست دادند. (تعداد حقیقی تلفات ژاپنی ها 6 فروند هواپیما است. به غیر از 3 فروند هواپیمای ساقط شده 1فروند درهنگام فرودآمدن به زمین برخورد کرد و 2 فروند هواپیمای گشتی دیگر به پایگاهشان بازنگشتند.)هواپیماهای بروستربوفالوهای اسکادران 453 استرالیا زمانی به فراز منطقه رسیدند که شاهزاده ولز غرق شده بود.

پس از عملیات

ناوشکن الکترا و ومپایر برای نجات خدمه ریپالس حرکت کردند درحالیکه اسکپرس خدمه شاهزاده ولز را قبلا از آب گرفته بود. 513 نفر از خدمه ریپالس و 327 نفر از پرسنل شاهزاده ولز کشته شدند. حتی پس از نجات تعدادی از خدمه ریپالس در محلهای عملیاتی عرشه الکترا قرارگرفتند تا ملوانهای الکترا آزاد شوند و بتوانند بهتر به نجات یافتگان رسیدگی کنند. در مجموع 1000نفر از خدمه ریپالس نجات یافتند که 571نفر از آنها سهم الکترا بود. ومپایر 9افسر، 213 درجه دار و 1نفر خبرنگار جنگی ریپالس و 2 ملوان شاهزاده ولز را نجات داد. دریاسالار فیلیپس و ناخدا جان لیچ-ناخدای شاهزاده ولز- در میان کشته شدگان بودند. ناخدا تنانت توسط ومپایر نجات یافت.
اکسپرس در حال بازگشت به سنگاپور از استرانگ هولد و 4 فروند ناوشکن آمریکایی -که به سمت شمال می آمدند- عبورکرد. اکسپرس علامت داد که عملیات به انتها رسیده است اما ناوها به راهشان ادامه دادند و منطقه ای که دو ناو غول پیکر غرق شده بودند جستجو کردند تا شاید کسی را نجات دهند اما کسی را نیافتند.

تاثیرات نبرد

وینستون چرچیل بعدها گفت:" من در تمام طول جنگ چنین شوکی دریافت نکردم." سنگاپور اساسا بدون دفاع دریایی مانده بود و همچنین این فاجعه، بزرگترین تلفات نیروی دریای سلطنتی در یک درگیری بود.
اکنون -پس از حمله به پرل هاربر و غرق شدن شاهزاده ولز- حتی 1 فروند از 10 فروند نبردناو متفقین در منطقه اقیانوس آرام عملیاتی نمانده بود.
این دو کشتی اولین مورد از کشتیهای بزرگی بودند که تنها به وسیله قدرت هوایی غرق شدند. در این درگیری، ثابت شد که حتی ناوهای مدرن نیز در برابر توان بالقوه هواپیماها -بدون داشتن پوشش هوایی- به شدت آسیب پذیر هستند. این حادثه باعث شد تا متفقین به نیاز خود به ناوهای هواپیمابر برای حفاظت ناوگانشان از حملات هوایی پی ببرند. ناوهای هواپیمابر جدید برای بقیه دوران جنگ و پس از آن به صورت جنگ افزار مسلط دریاها درآمدند.سپاه هوایی گنزان در اوایل سال 1942 کوشش کرد تا چنین حمله ای را به ناوهواپیمابر یو اس اس لکزینگتون انجام دهد اما 17 فروند هواپیمای خود را در مواجه با هواپیماهای مدافع ناوآمریکایی و توپهای ضدهوایی آن از دست دادند.
بعدها نبردناو آلمانی تیرپیتز و نبردناو ژاپنی یاماتو -در حالیکه پوشش هوایی نداشتند- به سرنوشت شاهزاده ولز گرفتار آمدند و به وسیله حملات سنگین هوایی غرق شدند. عصر نبردناوهای غول پیکر در حال به پایان رسیدن بود و ظهور موشکهای دقیق -مانند اگزوست و هارپون- در صحنه نبردهای دریایی در تابوت نبردناوها را میخکوب کرد.
پس از جنگ لاشه هر دو کشتی در اعماق آب پیدا شد. ریپالس در عمق 56 متری و شاهزاده ولز درعمق 68 متری آب آرمیده اند. تقریبا هر دو در وضعیت واژگون قراردارند. نیروی دریایی سلطنتی هنوز خود را مالک لاشه ها می داند. از ترس دزدیده شدن به وسیله غواصها، زنگ شاهزاده ولز در سال 2002 توسط گاوین های وود و جرج مک کلور -و با اجازه وزارت دفاع-بر روی آب آورده شد و اکنون در موزه ای در لیورپول نمایش داده می شود.

منبع مجله جنگ افزار
نویسنده رضاکیانی موحد

عکس هوایی از حمله هوایی آغازین -11:13- شاهزاده ولز در بالا و ریپالس در پایین تصویر دیده می شوند. یک بمب به عرشه ریپالس اصابت کرده و دود سیاهی بوجود آورده است.