روش های تفکیک و تخلیص ترکیبات آلی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: نگاه کلی
شیمیدان آلی باتجربه به ندرت واكنش هایی را می یابد كه فقط محصول (یا محصولات)مورد نظرش را تولید كند.علت این عمل آن است كه در مخلوط واكنش همراه با محصول مورد نظر مقادیر مختلفی از مواد اولیه تغییر نیافته و حلال ومحصول واكنشهای جانبی كه همزمان با واكنش اصلی انجام می شوند وجود دارد.

شیمیدان نیروی زیادی را صرف می كند تا محصول مورد نظر را از چنین ناخالصی هایی جدا كند.هدف از این تحقیق ارائه روشهای مهمی است كه شیمیدان امروزی جهت تفكیك و تخلیص تركیبات آلی به كار برد.

تقطیر
روشهای مختلفی برای جداسازی مواد اجزای سازنده یک محلول وجود دارد که یکی از این روشها فرایند تقطیر میباشد در روش تقطیر جداکردن اجزاء یک مخلوط ، از روی اختلاف نقطه جوش آنها انجام میگیردتقطیر ، در واقع ، جداسازی فیزیکی برشهای نفتی است که اساس آن ، اختلاف در نقطه جوش هیدروکربنهای مختلف است. هر چه هیدروکربن سنگینتر باشد، نقطه جوش آن زیاد است و هر چه هیدروکربن سبکتر باشد، زودتر خارج میشود.. تقطیر در عمل به دو روش زیر انجام میگیرد.
روش اول شامل تولید بخار از طریق جوشاندن یک مخلوط مایع ، سپس میعان بخار ، بدون اینکه هیچ مایعی مجددا به محفظه تقطیر بازگردد. در نتیجه هیچ مایع برگشتی وجود ندارد. در روش دوم قسمتی از بخار مایع شده به دستگاه تقطیر باز میگردد و به صورتی که این مایع برگشتی در مجاورت بخاری که به طرف مبرد میرود قرار میگیرد. هر کدام از این روشها میتوانند پیوسته یا ناپیوسته باشند.

تقطیر، معمولترین روشی است که برای تخلیص مایعات به کار می رود. دراین عمل مایع را به کمک حرارت تبخیر می کنند و بخار مربوطه را در ظرف جداگانه ای متراکم می کنند و محصول تقطیر را بدست می آورند. چنانچه ناخالصیهای موجود در مایع اولیه فرار نباشند، در باقی مانده تقطیر به جا می مانند و تقطیر ساده جسم را خالص میکند. در صورتی که ناخالصیها فرار باشند، تقطیر جزء به جزء مورد احتیاج خواهد بود.

چنانچه ناخالصی های موجود در مایع اولیه فرار نباشد در باقیمانده تقطیر به جا می ماند و تقطیر ساده نمونه را خالص می كند.در صورتیكه فرار باشند تقطیر جز به جز مورد نیاز خواهد بود.اگر فقط یك ماده فرار بوده و اختلاف نقطه ی جوش این ماده با ناخالصی های موجود در آن زیاد باشد (حدود 30درجه) می توان برای جدا كردن این ماده از ناخالصی ها از تقطیر ساده استفاده نمود.از تقطیر ساده معمولا د جداسازی مخلوط مایعاتی استفاده می شود كه نقطه یجوشی در محدوده 40تا150درجه دارندزیرا در دمای بالاتر از 150درجه بسیاری از تركیبات آلی تجزیه می شوندودر دمای جوش كمتر از 40درجه مقدار زیادی از مایع در ضمن تقطیرهدر می رود.

در تقطیر مخلوطی ازدو یا چند جسم فشاربخار كل تابعی از فشار بخار هر یك از اجزا و كسر مولی آنه می باشد. بر اساس قانون رائول فشار بخار جزیی یك تركیب فرار در یك محلول ایده آل با حاصلضرب فشار بخار در كسر مولی آن برابر است.بنابراین در بخار موجود بر سطح دو یا چند جزمحلول فرار ذرات كلیه اجزا شركت كننده در محلول یافت می شود.رابطهی بین فشار بخار كل(Pt)با فشار جزیی (Pi)و كسر مولی اجزا(Xi)به صورت زیر است:
Pt=PaXa+PbXb+PcXc+……

نكته:اگر در محلولی شامل دو ماده شیمیایی فرار یك جز دارای فشار بخار بیشتری از جز دیگر باشد بخار حاصل از آن در مقایسه با مایع دارای درصد بیشتری از جسم فرارتر خواهد بود.
ظروف معمولی در خلل و شكاف های جدار خود دارای بسته ها ی هوای محبوس می باشند.با ریختن مایع در ظرف محفظه بسته ها از بخار پر می شود.وقتی كه دمای مایع افزایش می یابد بخار آنقدر به حالت متراكم باقی می ماند تا اینكه از فشار بخار روی مایع بیشتر شود.در این حالت بخار به دام افتاده افزایش حجم پیدا می كند و به صورت حباب هایی به سطح مایع رسیده و خارج می گردد. حالت به هم خوردگی حاصل از حباب ها (جوش)حباب های هوای بیشتری را به داخل مایع كشانده و فرایند با تشكیل بخار ادامه می یابد.

با حرارت دادن مایعات درظروف شیشه ای كه دارای سطوحی نسبتا صاف و یكنواخت می باشند حالت جوش ایجاد نمی شود و اگر درجه حرارت به اندازه كافی افزایش یابد به حالت انفجاری تبخیر می گردند.برای اجتناب از خطرات مربوط به جوشش ناگهانی (به صورت ضربه ای)منبعی برای دمیدن حباب ها به درون مایع قبل از حرارت دادن و عمل جوش لازم است. در شرایط معمولی (فشارجو)این منبع سنگ جوش می باشد.سنگ جوش دانه هایی حاوی خلل ریز در خود بوده كه در آن مولكولهای هوا حبس شده اند.با قرار گرفتن این دانه ها در حلول حباب ها از سطح آنها تشكیل شده واز جوشیدن انفجاری و تاخیر در جوش جلوگیری می نماید.
در ادامه به معرفی انواع روشهای تقطیر و توضیح اجمالی در ارتباط با آنها پرداخته ایم:
انواع تقطیر :

تقطیر ساده
به عنوان مثال هنگامیكه ناخالصی غیر فراری مانند شكر به مایع خالصی اضافه می شود فشار بخار مایع تنزل می یابد.علت این عمل آن است كه وجود جز غیر فرار به مقدار زیادی غلظت جز اصلی فرار را پایین می آورد یعنی دیگر تمام مولكولهایی كه در سطح مایع موجودند مولكولهای جسم فرار نیستند و بدین ترتیب قابلیت تبخیر مایع كم می شود.نمودار ارائه شده در زیر اثر جز غیر فرار را در فشار بخار مخلوط نشان می دهد:
تقطیر ساده را می توان به دوصورت تعریف كرد:
1-تقطیر ساده غیر مداوم
2-تقطیر ساده مداوم

• تقطیر ساده غیر مداوم : در این روش تقطیر ، مخلوط حرارت داده میشود تا بحال جوش درآید بخارهایی که تشکیل میشود غنی از جزء سبک مخلوط میباشد پس از عبور از کندانسورها (میعان کننده ها) تبدیل به مایع شده ، از سیستم تقطیر خارج میگردد. به تدریج که غلظت جزء سنگین مخلوط در مایع باقی مانده زیاد میشود، نقطه جوش آن بتدریج بالا میرود. به این ترتیب ، هر لحظه از عمل تقطیر ، ترکیب فاز بخار حاصل و مایع باقی مانده تغییر میکند.

• تقطیر ساده مداوم : در این روش ، مخلوط اولیه (خوراک دستگاه) بطور مداوم با مقدار ثابت در واحد زمان ، در گرم کننده گرم میشود تا مقداری از آن بصورت بخار درآید، و به محض ورود در ستون تقطیر ، جزء سبک مخلوط بخار از جزء سنگین جدا می شود و از بالای ستون تقطیر خارج میگردد و بعد از عبور از کندانسورها ، به صورت مایع در میآید جزء سنگین نیز از ته ستون تقطیر خارج میشود. قابل ذکر است که همیشه جزء سبک مقداری جزء سنگین و جزء سنگین نیز دارای مقداری از جزء سبک است.

نكته: در تقطیر یك ماده خالص چنانچه مایع زیاده از حد گرم نشوددرجه حرارتی كه در گرماسنج دیده می شود یعنی درجه حرارت دهانه ی خروجی با درجه حرارت مایع جوشان در ظرف تقطیر یعنی درجه حرارت ظرف یكسان است.درجه حرارت دهانه خروجی كه به این ترتیب به نقطه جوش مایع مربوط می شود در طول تقطیر ثابت می ماند.

هرگاه در مایعی تقطیر می شود ناخالصی غیر فراری موجود باشد درجه حرارت دهانه خروجی همان درجه حرارت مایع خالص است زیرا ماده ای كه بر روی حباب گرماسنج متراكم می شود به ناخالصی آلوده نیست.ولی درجه حرارت ظرف به علت كاهش فشا بخار محلول بالا می ررود. در جریان تقطیر درجه حرارت ظرف نیز افزایش می یابد.
زیرا كه غلظت ناخالصی با تقطیر جز فرار به تدریج زیاد می شود و فشار بخار مایع بیشتر پایین می اید.با وجود این درجه حرارت دهانه خروجی مانند مایع خالص ثابت می ماند.رابطه كمی موجود بین فشار بخاروتركیب مخلوط همگن مایع(محلول)به قانون رائول معروف است وبه صورت معادله زیربیان می شود:
جز مولی R به جزیی اطلاق می شود كه تمام مولكولهای موجود در آن مولكولهای Rباشند.برای به دست آوردن این جز مولی تعداد مولهای Rدر مخلوط را بر مجموع تعداد مولهای اجزا سازنده تقسیم می كنند.معادله در زیر آمده است:
باید دانست كه در بالای محلول ایده آلی كه محتوی R است فشار بخار جز R فقط به جزمولی Rبستگی داردوبه هیچ وجه به فشار بخار اجزای دیگر مربوط نیست.چنانچه كلیه اجزا به غیر از Rغیر فرار باشند فشار بخار كلی مخلوط برابر با فشار جز Rاست زیرا می توان فشار بخار تركیبات غیر فرار را صفر فرض كرد.در نتیجه محصول تقطیر چنین مخلوطی همیشه Rخالص است.ولی اگر دو یا چند جز فرار باشند در این صورت فشار بخار كل برابر با مجموع فشار بخارهای جزیی هر یك از اجزای فرار خواهد شد.(قانون دالتون-در اینجا R و S وT فقط به اجزای فرار مربوط می شود) :
چنین مخلوط مایعی كه در بالا توضیح داده شد تفاوت زیادی دارد زیرا در اینجا ممكن است محصول تقطیر هر یك از اجزای فراررا در بر داشته باشد.تفكیك دراین حالت احتیاج به تقطیر جز به جز دارد.چگونگی انجام تقطیر جز به جز در ادامه آمده است.
• تقطیر تبخیر آنی (ناگهانی): وقتی محلول چند جزئی مانند نفت خام را حرارت میدهیم، اجزای تشکیل دهنده آن بترتیب که سبکتر هستند، زودتر بخار میشود. برعکس وقتی بخواهیم این بخارها را سرد و دوباره تبدیل به مایع کنیم، هر کدام که سبکتر باشد دیرتر مایع میگردد.
با توجه به این خاصیت ، میتوانیم نفت خام را به روش دیگری که به آن "تقطیر آنی" گویند، تقطیر نماییم. در این روش ، نفت خام را چنان حرارت میدهیم که ناگهان همه اجزای آن تبدیل به بخار گردد و سپس آنها را سرد میکنیم تا مایع شود. در اینجا ، بخارها به ترتیب سنگینی ، مایع میشوند یعنی هرچه سنگینتر باشند، زودتر مایع میگردند و بدین گونه ، اجزای نفت خام را با ترتیب مایع شدن از هم جدا میکنیم.

• تقطیر در خلا : با توجه به اینکه نقطه جوش مواد سنگین نفتی نسبتا بالاست و نیاز به دما و انرژی بیشتری دارد، و از طرف دیگر ، مقاومت این مواد در مقابل حرارت بالا کمتر میباشد و زودتر تجزیه میگردند، لذا برای جداکردن آنها از خلا نسبی استفاده میشود. در این صورت مواد دمای پایینتر از نقطه جوش معمولی خود به جوش میآیند.
در نتیجه ، تقطیر در خلا ، دو فایده دارد: اول این که به انرژی و دمای کمتر نیاز است، دوم اینکه مولکولها تجزیه نمیشوند. امروزه در بیشتر موارد در عمل تقطیر ، از خلا استفاده میشود. یعنی این که: هم تقطیر جزء به جزء و هم تقطیر آنی را در خلا انجام میدهند.

• تقطیر به کمک بخار آب : یکی دیگر از طرق تقطیر آن است که بخار آب را در دستگاه تقطیر وارد میکنند در این صورت بی آنکه خلاءای ایجاد گردد، اجزای نفت خام در درجه حرارت کمتری تبخیر میشوند. این مورد معمولا در زمانی انجام میشود که در نقطه جوش آب ، فشار بخار اجزای جدا شونده بالا باشد تا به همراه بخار آب از مخلوط جدا گردند.

غالبابه كمك تقطیر با بخار آب می توان تركیبات آلی فراری را كه باآب مخلوط نمی شوند یا تقریبا با آن غیر قابل اختلاط هستند تفكیك و تخلیص كرد.در این روش مخلوط آب وجسم آلی با هم تقطیر می شوند.عمل تقطیر یكمخلوط غیر قابل امتزاج در صورتی كه یكی از اجزا آب باشد تقطیر با بخار آب نامیده می شود.

با توجه به اصولی كه در تقطیر با بخار آب وجود داردمی توان محاسن ومحدودیت های این روش را به بهترین وجه تشریح كرد.در مخلوطی از مواد فرار و غیر قابل اختلاط فشار جزیی pi هر جز در یك درجه حرارت معین برابر با فشار بخار pi تركیب خالص در همان درجه حرارت استو به جز مولی تركیب در مخلوط بستگی نداردیعنی هر یك از اجزای سازنده مخلوط به طور مستقل از اجزای دیگر تبخیر می شوند.

این حالت با مخلوط مایعات قابل اختلاط اختلاف زیادی دارد زیرا كه در این مایعات فشار جزیی هر جز سازنده به جز مولی آن در محلول مربوط است. (قانون رائول) در مخلوط تركیبات فرار وغیر قابل اختلاط بر طبق قانون دالتون فشار كلی Pt محلول (مخلوط) گازها با مجموع فشارهای جزیی گازهای تشكیل دهنده می شودو به این ترتیب فشار بخار كلی این مخلوط از معادله زیر به دست می آید:
از این عبارت چنین ر می آید كه همواره در هر درجه حرارتی فشار بخار كل مخلوط حتی از فشار بخار فرارترین جز در آن درجه حرارت بیشتر است زیرا كه فشار بخار اجزای دیگر مخلوط هم دخالت می كنند.بنابراین باید درجه جوش مخلوط تركیبهای غیر قابل اختلاط كمتر از جزیی باشد كه كمترین نقطه جوش را دارد.درجه حرارت تقطیر با بخار آب نسبتا پایین (100 درجه یا كمتراز آن)است و این تقطیر به خصوص در تخلیص موادی به كار می رود كه نسبت به حرارت حساسیت دارندودر حرارت های بالا تجزیه می شوند.
هم چنین این روش برای جدا كردن تركیب از مخلوط از مخلوط واكنشی كه محتوی مقدار زیادی از مواد (قیرمانند) باشد مفید است.این مواد غیر فرار و بی مصرف در اغلب واكنشهای آلی تشكیل می شوند.تركیب درصد محصولی كه در تقطیر با بخار آب به دست می آید به وزن مولكولی تركیبات مورد تقطیر و هم چنین به فشار بخار آنها در درجه حرارت تقطیر مخلوط بستگی دارد.مخلوطی از دو جز غیر قابل اختلاط AوBرا در نظر بگیرید.چنانچه بخارهای AوBمانند گازهای ایده آل عمل می كنند با استفاده از قانون گازهای ایه آل می توان دو عبارت زیر را به دست آورد:
از تقسیم معادله اول به دوم چنین به دست می آید:
چون فاكتور RT در صورت و مخرج كسر مساوی است و حجم اشغالی گاز برای هر دو یكسان است (VA=VB) عبارت بالا چنین می شود:
فرایند تقطیر با بخار آب در آزمایشگاه و صنعت به طور وسیعی مورد استفاده قرار می گیرد .به عنوان مثال برای جداسازی الفاپی نن-آنیلین-نیتروبنزنوبسیاری از اسانس های طبیعی وروغن های معطر به كار می رود.به طور خلاصه تقطیر با بخار آب روشی را فراهم می كند كه به كمك آن می توان تركیبات آلی مایع و جامدی را كه فرار هستند ودر آب حل نمی شوند (یا تقریبا در آن نا محلولند) در شرایط نسبتا ملایم از تركیبات غیر فرار جدا كرد.مسلما این روش برای موادی كه در اثر تماس زیاد با آب گرم تجزیه می شوند یا با اب واكنشی می دهند یا در 100درجه فشار بخارشان 5میلی متر یا كمتر باشد مناسب نیست.

• تقطیر آزئوتروپی : از این روش تقطیر معمولا در مواردی که نقطه جوش اجزاء مخلوط بهم نزدیک باشند استفاده میشود، جداسازی مخلوط اولیه ، با افزایش یک حلال خاص که با یکی از اجزای کلیدی ، آزئوتوپ تشکیل میدهد امکانپذیر است. آزئوتروپ محصول تقطیر یا ته مانده را از ستون تشکیل میدهد و بعد حلال و جزء کلیدی را از هم جدا میکند. اغلب ، ماده افزوده شده آزئوتروپی با نقطه جوش پایین تشکیل میدهد که به آن شکننده آزئوتروپ میگویند. آزئوتروپ اغلب شامل اجزای خوراک است، اما نسبت اجزای کلیدی به سایر اجزای خوراک خیلی متفاوت بوده و بیشتر است.

مثالی از تقطیر آزئوتروپی استفاده از بنزن برای جداسازی کامل اتانول از آب است، که آزئوتروپی با نقطه جوش پایین با 6/95% وزنی الکل را تشکیل میدهد. مخلوط آب- الکل با 95% وزنی الکل به ستون تقطیر آزئوتروپی افزوده میشود و جریان جریان غنی از بنزن از قسمت فوقانی وارد میشود. محصول ته مانده الکل تقریبا خالص است وبخار بالایی یک آزئوتروپی سهگانه است. این بخار مایع شده، به دو فاز تقسیم میشود. لایه آلی برگشت داده شده، لایه آلی به ستون بازیافت بنزن فرستاده میشود. همه بنزن و مقدار الکل در بخار بالایی گرفته شده، به ستون اول روانه میشوند. جریان انتهایی در ستون سوم تقطیر میشود تا آب خالص و مقداری آزئوتروپ دوگانه از آن بدست آید.

• تقطیر استخراجی : جداسازی اجزای با نقطه جوش تقریبا یکسان از طریق تقطیر ساده مشکل است حتی اگر مخلوط ایده آل باشد و به دلیل تشکیل آزئوتروپ ، جداسازی کامل آنها غیر ممکن است برای چنین سیستم هایی با افزایش یک جزء سوم به مخلوط که باعث تغییر فراریت نسبی ترکیبات اولیه میشود، جداسازی ممکن میشود. جزء افزوده شده باید مایعی با نقطه جوش بالا باشد، قابلیت حل شدن در هر دو جزء کلیدی را داشته باشد و از لحاظ شیمیایی به یکی از آنها شبیه باشد.
جزء کلیدی که به حلال بیشتر شبیه است ضریب فعالیت پایین تری از جزء دیگر محلول دارد، در نتیجه جداسازی بهبود می یابد این فرآیند ، تقطیر استخراجی نام دارد.
مثالی از تقطیر استخراجی، استفاده از فور فورال در جداسازی بوتادیان و بوتن است، فورفورال که حلالی به شدت قطبی است، فعالیت بوتادی ان را بیش تر از بوتن و بوتان کم میکند و غلظت بوتادی ان وفورفورال وارد قسمت فوقانی ستون تقطیر استخراجی شود، با انجام تقطیر بوتادی ان از فورفورال جدا میشود.

• تقطیر جزء به جزء : اجزای سازنده محلول شامل دو یاچند فرار را که از قانون رائول پیروی میکنند، میتوان با فرایند تقطیر جزء به جزء از هم جدا کرد. طبق قانون رائول ، فشار بخار محلول برابر با مجموع اجزای سازنده آن است و سهم هر جزء برابر با حاصلضرب کسر مولی آن جزء به جزء در فشار بخار آن در حالت خاص است.
در تقطیر محلولی از B و A ، غلظت A در بخاری که خارج شده و مایع میشود، بیش از غلظت آن در مایع باقی مانده است. با ادامه عمل تقطیر ، ترکیب درصد اجزا در بخار و مایع دائما تغییر میکند و این در هر نقطه عمومیت دارد. با جمع آوری مایعی که از سردشدن بخار حاصل میشود و از تقطیر مجدد آن و با تکراری پی در پی این عمل ، سرانجام میتوان اجزای سازنده مخلوط اصلی را به صورتی واقعا خالص بدست آورد.

از نظر سهولت در اینجا فقط محلولهای ایده آل دو تایی را كه محتوی دو جز فرار RوSباشند در نظر می گیریم.محلول ایده ال به محلولی اطلاق می شود كه در آن اثرات بین مولكولهای متجانس مشابه با اثرات بین مولكولهای غیر متجانس باشد.گرچه فقط محلولهای ایده ال به طور كامل از قانون رائول پیروی می كنند ولی بسیاری از محلولهای آلی به محلولهلی ایده آل نزدیك هستند.

تقطیر جزبه جز محلول های غیر ایده ال
گرچه بیشتر مخلوط های یكنواخت مایع به صورت محلولهای ایده ال عمل می كنندولی نمونه های بسیاری وجود دارد كه نحوه عمل آنها ایده آل نیست.در این محلولها مولكولهای غیر متجانس در مجاورت یكدیگر به طور یكسان عمل نمی كنند انحراف حاصل از قانون رائول به دو روش انجام میگیرد:

بعضی از محلولها فشار بخار بیشتری از فشار بخار پیش بینی شده ظاهر می سازندوگفته می شود كه انحراف مثبت دارند. بعضی دیگر فشار بخار كمتری از فشار پیش بینی شده آشكار می كنندومی گویند كه انحراف منفی نشان می دهند.

در انحراف مثبت نیروی جاذبه بین مولكولهای مختلف دو جز سازنده ضعیف تر از نیروی جاذبه بین مولكولهای مشابه یك جز است و در نتیجه در حدود تركیب درصد معینی فشار بخار مشترك دو جز بزرگتر از فشار بخار جز خالصی می شود كه فرارتر است.بنابراین مخلوط هایی كه تركیب درصد آنها در این حدود باشد درجه جوش كمتری از هر یك از دو جز خالص دارند.
مخلوطی كه در این حدود حداقل درجه جوشش را دارد باید به صورت جز سوم در نظر گرفته شود.این مخلوط نقطه جوش ثابتی دارد زیرا تركیب درصد بخاری كه در تعادل با مایع است با تركیب درصد خود مایع برابر است.چنین مخلوطی را آزئوتروپ یا مخلوط آزئوتروپ با جوشش مینی مم می نامند.از تقطیر جز به جز این مخلوط ها هر دو جز به حالت خالص به دست نمی آید بلكه جزیی كه تركیب درصد آن از تركیب درصد آزئوتروپ بیشتر باشد تولید می شود.

در انحراف منفی از قانون رائول نیروی جاذبه بین مولكولهای مختلف دو جز قویتر از نیروی جاذبه بین مولكولهای مشابه یك جز است ودر نتیجه تركیب درصد معینی فشار بخار مشترك دو جز كمتر از فشار بخار جز خالص می شودكه فرارتر است.بنابراین مخلوط هایی كه تركیب درصد آنها در این حدود باشد حتی نسبت به جز خالصی كه نقطه جوش بیشتری دارد در درجه حرارت بالاتری می جوشند.در اینجا تركیب درصد به خصوصی وجود دارد كه به آزئو تروپ با جوشش ماكسیمم مربوط می شود.تقطیر جز به جز محلولهایی كه تركیب درصدی غیر از تركیب درصد آزئوتروپ دارندباعث خروج جزیی مخلوط می شودكه تركیب درصد آن از آزئوتروپ بیشتر باشد.

ستونهای تقطیرجز به جز:
این ستونها انواع متعددی داردولی در تمام آنها خصلت های مشابهی وجود دارد.این ستونها مسیر عمودی را به وجود می آورند كه باید بخار در انتقال از ظرف تقطیر به مبرد از آن بگذرد.این مسیر به مقدار قابل ملاحظه ای از مسیر دستگاه تقطیر ساده طویل تر است.هنگام انتقال بخار از ظرف تقطیر به بالای ستون مقداری از بخار متراكم می شود.چنان چه قسمت پایین این ستون نسبت به قسمت بالای آن در درجه حرارت بیشتری نگه داری شود مایع متراكم شده و در حالی كه به پایین ستون می ریزد دوباره به طور جزیی تبخیر می شود .
بخار متراكم نشده همراه بخاری كه از تبخیر مجدد مایع متراكم شدهحاصل می شود در داخل ستون بالاتر می رود واز یك سری تراكم وتبخیر می گذرد.این اعمال باعث تقطیر مجدد مایع می شود و به طوریكه در هر یك از مراحل فاز بخاری كه به وجود می آید نسبت به جز فرارتر غنی تر می شود.ماده متراكم شده ای كه به پایین ستون می ریزددر مقایسه با بخاری كه با آن در تماس است در هر یك از مراحل نسبت جزیی كه فراریت كمتری دارد غنی تر می شود.

در شرایط ایده ال بین فازهای مایع و بخار در سراسر ستون تعادل برقرار می شود و فاز بخار بالایی تقری با به طور كامل از جز فرارتر تشكیل می شود و فاز مایع پایینی نسبت به جزیی كه فراریت كمتری دارد غنی تر می شود.

مهم ترین شرایطی كه برای ایجاد این حالت لازم است عبارتند از :

1- تماس كامل و مداوم بین فازهای بخار و مایع در ستون
2-حفظ افت مناسبی از درجه حرارت در طول ستون
3-طول كافی ستون
4-اختلاف كافی در نقاط جوش اجزای مخلوط مایع.

چنان چه دو شرط اول كاملا مراعات شود می توان با یك ستون طویل تركیباتی كه اختلاف كمی در نقطه ی جوش دارند به طور رضایت بخش از هم جدا كرد .زیرا طول ستون مورد لزوم و اختلاف نقاط جوش اجزا با هم نسبت عكس دارند.معمول ترین راه ایجاد تماس لازم در بین فازهای مایع آن است كه ستون با مقدارری ماده بی اثر مانند شیشه یا سرامیك یا تكه های فلزی به اشكال مختلف كه سطح تماس وسیعی را فراهم می كندپر شود. یكی از راه های بسیار موثر ایجاد این تماس بین مایع و بخار آن است كه نوار چرخانی از فلز یا تفلون كه با سرعت زیاذی در داخل ستون بچرخد به كار رود.

این عمل نسبت به ستون های پر شده ای كه قدرت مشابهی دارند این مزیت را دارد كه ماده كمی را در داخل ستون نگاه می دارد(منظور از این نگه داری مقدار مایع و بخاری است كه برای حفظ شرایط تعادل در داخل ستون لازم است.)

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1130]