بررسی معماری مسجد سپهسالار(مدرسه شهید مطهری)+عکس

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: مسجد سپهسالار گنبد ويژهاي دارد؛ تعداد منارههاي بيش از اندازه متداول آن كه حدود 10 مناره است و گنبد دو گوش آن نشان از سبك معماري مساجد تركيه دارد.

مسجد و مدرسه سپهسالار (شهيد مطهري) نخستين و بزرگ ترين مسجد و مدرسه عالي در تهران است كه از نزديك ترين تلفيقها ميان معماري ايراني و معماري مساجد استانبول است.
مسجد سپهسالار گنبد ويژهاي دارد؛ تعداد منارههاي بيش از اندازه متداول آن كه حدود 10 مناره است و گنبد دو گوش خوابيدهاش نشان از سبك معماري مساجد تركيه دارد.
كارشناسان معماري معتقدند كه اين بنا با بهرهگيري از كاشيكاريها و مجموعه هنرهاي معماري دوره قاجار طراحي و ساخته شده است.
«سيد عليرضا قهاري»، رييس هيات مديره انجمن مفاخر معماري ايران، يكي از اين كارشناسان است و مي گويد: «به طور كلي طرح اين بنا ملهم از مسجد جامع اصفهان، مسجد اباصوفيه استانبول و مدرسه چهارباغ اصفهان است.»
وي مي گويد: «وقتي درباره معماري اصيل و سنتي سخن مي گوييم، منظورمان 30_40 سال پيش است، چون از 30 سال قبل به اين طرف، با ورود تمدن، تكنولوژي و معماري جديد، بسياري از سازه ها و بناها دستخوش تغييرات شده است.»
هر بنايي داراي ارزش و اعتبار و بيان كننده سليقه معمار بنا است. بناهاي تاريخي هر كشور بخشي از شناسنامه فرهنگ و كارنامه مردمي است كه در آن زندگي مي كرده اند. از اين رو توجه به تاريخچه بناها و شاهكارهاي هنر معماري، مهم است.

مسجد و مدرسه سپهسالار؛ تلفيقي از هنر و مذهب
بانيان اين بناي بزرگ و نيز سازندگان ساختمان مجلس شوراي ملي، «حاج ميرزا حسين خان سپهسالار قزويني»، صدراعظم دوره ناصرالدين شاه قاجار و برادرش «مشيرالدوله» بودند. كه ساخت اين بنا در دو سال پاياني عمر ميرزا حسين خان سپهسالار آغاز شد و هزينه آن نيز از محل عوايد شخصي وي تامين مي شد. ولي تكميل مجموعه پس از مرگ وي توسط برادرش يحييخان مشيرالدوله صورت گرفت.
قهاري در همين باره مي گويد: «ميرزا حسينخان سپهسالار سالها سفير ايران مقيم در استانبول بود. براي همين زماني كه به ايران بازگشت با نگاهي به مساجد تركيه شروع به ساخت اين مسجد كرد.»
وي مي گويد: «شايد اين نزديكترين تلفيق ميان معماري ايراني و معماري مساجد استانبول باشد.»
همچنين قهاري از «حاج ابوالحسن معمار» و «استاد جعفرخان معمارباشي كاشاني» به عنوان معماران اصلي مسجد و مدرسه ياد كرد.
مسجد سپهسالار گنبد ويژهاي دارد؛ تعداد منارههاي بيش از اندازه متداول آن كه حدود 10 مناره است و گند دو گوش خوابيدهاش نشان از سبك معماري مساجد تركيه دارد. اما با بهرهگيري از كاشي كاريها و مجموعه هنرهاي معماري دوره قاجار نه تنها يكي از زيباترين مساجد بلكه يك مدرسه نيز هست.
قهاري ضمن تاكيد بر اين مطلب كه طرح اين بنا ملهم از مسجد جامع اصفهان، مسجد اباصوفيه استانبول و مدرسه چهارباغ اصفهان است، مي گويد: «نمازخانه مسجد كه به چهل ستون معروف است (اما 44 ستون دارد)، در شرق صحن قرار دارد؛ صحني كه داراي چهار باغچه، چهار خيابان و حوض بزرگي در ميانه است كه از آب جاري قنات تهران (كه براي مدرسه، مسجد و عمارت بهارستان ميآمد) سيراب ميشد.»
وي مي افزايد: «چهار ايوان مرتفع روبهروي هم قرار دارند كه كوتاهترين آنها رو به قبله است و گنبدي دارد كه با گنبد مساجد قديميتر از خود تفاوت ميكند و معماري جديدي را ارايه ميدهد. چهار مناره بلند كه پايههاي هر يك تا كمر از سنگ است و به شيوه ظريفي حجاري شده، به همراه دو مناره ديگر در دو طرف جلوخان، در مجموعه شش مناره مسجد را تشكيل ميدهند؛ از چهار مناره اولي، دو مناره به دو پهلوي ايوان متصل است و دو مناره ديگر روبهروي ايوان قرار دارد. تمامي منارهها از آجر ساخته شده و پوششي با كاشيكاري بسيار زيبا دارند.»

مسجد و مدرسه سپهسالار؛ در گذر زمان
در حال حاضر در بخش بالاي كتابخانه مسجد، يك نمايشگاه دايمي از آثار قديمي مانند مجموعه آثار «ميرزا طاهر تنكابني»، «مجموعه كتابهاي سيدمحمدصادق طباطبايي» و بسياري ديگر از مجموعههاي تاريخي و باارزش وجود دارد.
قسمتي از ديوار مدرسه سپهسالار كه متعلق به دبيرستان علمي قديم بود در حال مرمت و بازسازي است. بخشهايي به بافت اين مدرسه الحاق شده كه به لحاظ معماري كارهاي غلطي است. محل استقرار فرهنگستان اول زبان و ادب ي نيز در اين مسجد بود، كه در آن مكان امروز كتابخانه مسجد سپهسالار واقع شده است. از اين رو خاطرات فرهنگستان اول را در اين كتابخانه كه در حال حاضر بازسازي شده، ميتوان يافت.