معيارهاي اعتياد به چاي و قهوه

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: شايد شما تا به حال اطلاعات زيادي راجع به اعتياد و وابستگي به مواد مخدر، سيگار، قرصهاي شاديآور و غيره كسب كرده باشيد، اما جاي خالي مادهاي بسيار شايع كه تقريباً همه ي ما حداقل يك مرتبه آن را مصرف كردهايم، به چشم مي خورد. اكثر قريب به اتفاق مردم ساكن در كشورهاي غربي اين ماده را روزانه چند مرتبه مصرف مي كنند و امروز در كشور عزيزمان، ايران نيز استفاده از آن رو به افزايش است.

اين ماده كافئين نام دارد. كافئين معمولا به صورت قهوه يا چاي مصرف مي شود و رايج ترين ماده ي روان گردان در ممالك غربي است. در برخي نقاط جهان، مصرف كافئين كاملاً با رسوم فرهنگي روزمره ادغام شده است، مانند: وقت قهوه در آمريكا يا زمان چاي در انگلستان. از آنجا كه مصرف كافئين تا اين حد فراگير است و مقبوليت وسيعي هم دارد، ممكن است، اختلالات مربوط به مصرف كافئين ناديده گرفته شود. كافئين در انواعي از نوشابهها، غذاها و داروهاي گوناگون نسخه شده و نشده، وجود دارد.

كافئين چيست؟
اين ماده يك محرك رواني است. نيمه عمر كافئين در بدن انسان 3 تا 10 ساعت است و زمان رسيدن به اوج غلظت، 30 تا 60 دقيقه است. كافئين به آساني به مغز مي رسد و باعث فعال شدن گيرندههايي در مغز مي شود. نتيجه ي نهايي اين فعاليت، افزايش برخي مواد شيميايي در مغز است.

يك فنجان قهوه به طور معمول 100 تا 150 ميلي گرم كافئين دارد. چاي حدود يك سوم اين مقدار، كافئين دارد. بسياري از داروهاي بدون نسخه حاوي يك سوم تا نصف كافئين موجود در يك فنجان قهوه هستند. برخي داروهاي ضد ميگرن و محركهاي بدون نسخه حتي بيش از يك فنجان قهوه كافئين دارند. در كاكائو، شكلات و نوشابههاي گازدار نيز مقادير قابل توجهي كافئين موجود است و مقدار آن در حدي است كه مي تواند به ايجاد برخي نشانههاي مسموميت كافئين در بچههاي كوچك منجر شود.

در مجموع برخي از منابع معمول كافئين عبارتند از: قهوه ي تازه دم، قهوه ي فوري، چاي (دمكرده يا كيسهاي)، كاكائو، شكلات، نوشابههاي گازدار مثل كوكا و برخي داروها.

سوء مصرف كافئين
كافئين تمام صفات مواد رايج داراي سوء مصرف را دارد.

اول اينكه كافئين به خصوص در مقادير پايين مي تواند، به عنوان يك تقويت كننده ي مثبت عمل كند. تنها 100 ميلي گرم از اين ماده در انسان مي تواند، حالت سرخوشي خفيف ايجاد كند، ولي بايد به ياد داشته باشيم كه با افزايش ميزان مصرف، ديگر كافئين به عنوان يك تقويت كننده ي مثبت عمل نمي كند و برعكس، موجب افزايش اضطراب و ملال خفيف مي شود.

دوم اينكه، هم مطالعات انساني و هم مطالعات حيواني، بروز تحمل جسمي را نسبت به برخي از اثرات كافئين و نيز بروز نشانههاي ترك را نشان دادهاند.

ترك كافئين
ظهور علايم ترك، نشان دهنده ي تحمل و وابستگي فيزيولوژيك است كه در نتيجه ي مصرف مستمر كافئين ايجاد مي شود. در 50 تا 75 درصد افراد مصرف كننده ي كافئين، نشانههاي ترك بروز مي كند. قطع ناگهاني مصرف و يا حتي كاهش در ميزان مصرف، به بروز سردرد به همراه اين علايم منجر مي شود: بيمار از خستگي و خواب آلودگي به شدت شكايت مي كند، دردهاي پراكنده ي عضلاني را تجربه مي كند، مضطرب مي شود، نشانههاي خفيفي از افسردگي در او آشكار مي شود. تهوع و استفراغ نيز ديده مي شود و بيمار ميل شديدي به مصرف كافئين دارد.

نشانههاي ترك كافئين 12 تا 24 ساعت پس از آخرين دوز شروع مي شود و طي 24 ساعت تا 48 ساعت به اوج خود رسيده و سپس ظرف يك هفته برطرف مي شود.گاهي پزشكان بنا به دلايل خاصي، بر اجتناب از مصرف كافئين توصيه اكيد مي كنند، به طور مثال، افرادي كه نشانههاي اضطرابي دارند و يا مبتلا به اختلالات خواب به صورت بي خوابي هستند، از اين جملهاند.

كافئين در افراد سالم با خطرات قلبي همراه نيست ولي به كساني كه بيماري قلبي دارند، غالباً توصيه مي شود به دليل رابطه ي احتمالي كافئين و اختلالات ريتم قلبي، مصرف اين ماده را محدود سازند. كافئين ارتباط روشني با افزايش ترشح اسيد معده دارد و معمولاً به افراد مبتلا به زخم معده توصيه مي شود كه از مصرف هرگونه محصولات حاوي كافئين خودداري كنند.

هرچند درباره ي تاثير كافئين در بروز نقايص مادرزادي اختلاف نظر وجود دارد، اما خانمهاي باردار يا شيرده احتمالاً بايد از محصولات حاوي كافئين پرهيز كنند.

روش ترك كافئين
نخستين مرحله ي كاهش يا حذف كافئين اين است كه فرد ميزان مصرف روزانه ي خود را مشخص كند. بهترين روش انجام اين كار، اين است كه از او بخواهيم، دفترچهاي براي ثبت مواد غذايي مصرفي خود تهيه كند. سپس تمامي منابع حاوي كافئين در رژيم غذايي و ازجمله اشكال گوناگون كافئين (مثل نوشابهها يا داروهاي حاوي كافئين) را شناسايي و با دقت، ميزان مصرف آنها را ثبت كند. پس از چند روز ثبت ميزان مصرف، پزشك با بيمار ملاقات مي كند و با مرور اطلاعات، ميانگين مصرف روزانه ي كافئين را برحسب ميلي گرم مشخص مي كند. آنگاه طي تصميمي مشترك براي كاهش مصرف كافئيني، هر چند روز يك بار، ميزان مصرف 10 درصد كاهش مي يابد. از آنجا كه كافئين اصولاً به صورت نوشيدني مصرف مي شود، بيمار مي تواند به تدريج نوشابههاي غيركافئين را جايگزين نوشيدنيهاي كافئيندار كند.

به ياد داشته باشيم كه بايد از قطع ناگهاني مصرف كافئين خودداري كرد، زيرا در چنين حالتي، احتمال بروز نشانههاي ترك وجود دارد. گاه براي تخفيف نشانههاي ترك نياز به مصرف داروهاي ضد درد مثل آسپرين و غيره است. اين داروها به صورت كوتاه مدت و تنها براي رفع علايم ناشي از ترك مصرف كافئين به كار مي روند. به اين ترتيب، ترك كافئين، راهي ساده و بي دردسر است و با توجه به اثراتي كه در بهبود سلامتي دارد، در مواردي كه به توصيه ي پزشك نياز به قطع مصرف اين ماده است و يا در افرادي كه ميزان مصرفشان بسيار بالا است، به راحتي به كار گرفته مي شود.

مسمويت با كافئين
به دنبال مصرف كافئين به ميزان بيشتر از 250 ميلي گرم (مثلا بيش از دو يا سه فنجان قهوه ي دم كرده) علائمي بروز مي كند. ازجمله نشانههاي شايع مربوط به مسموميت با كافئين، مي توان به اين موارد اشاره كرد: اضطراب و سرآسيمه بودن، بي قراري، هيجان بيش از حد و غيرمعمول، تحريك پذيري و عصبانيت، گرفتگيهاي عضلاني، صورت برافروخته، اختلالات گوارشي مثل تهوع و ناراحتي معده ، تعريق مفرط ، پرادراري، احساس مورمورشدن در انگشتان دست و پا، افزايش تعداد ضربان قلب يا بروز اختلال در ريتم قلب، از اين شاخه به آن شاخه پريدن در تفكر و تكلم و بي خوابي.

اگر ميزان مصرف خيلي بالا باشد، تكلم بي ربط ، وزوز گوش ، توهمات خفيف بينايي (جرقههاي نوراني) و تفكر مغشوش نيز ديده مي شود. در نهايت ممكن است مسموميت با كافئين به بروز تشنج منتشر و نارسايي تنفسي و بالاخره مرگ منجر شود.

دكتر ژامك مدرسي- روانپزشك

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 494]