ديپلماسي بشار اسد براي سوريه تقلا براي به بازي گرفته شدن

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: ديپلماسي بشار اسد براي سوريه تقلا براي به بازي گرفته شدن
اريش فولات
ترجمه و تلخيص؛ محمدعلي فيروزآبادي

بي ترديد نمي توان از اين چشم پزشك 43 ساله كه به امر پدرش وارد عرصه سياست شد يك اوباما يا يك كاسترو ساخت. بشار اسد در عرصه هاي عمومي سياسي به دوردست ها چشم مي دوزد و گويي اصلاً نمي خواهد با سياست كلان كاري داشته باشد و انگار همچنان در روياي مطبش در لندن و كنگره هاي چشم پزشكي است. با اين حال اگر كسي رئيس جمهور سوريه را دست كم بگيرد و او را چهره يي در حاشيه عرصه سياست جهاني بداند، دچار اشتباهي فاحش شده است، زيرا سوريه بر آن است تا بار ديگر به نيرويي تاثيرگذار در خاورميانه تبديل شود.

عرصه سياست جهاني در انتظار مناسبات ويژه دمشق با همسايگانش عراق، اسرائيل و تركيه است و اين همه بستگي به نظر بشار اسد دارد. اسد هر زمان كه بن بستي فرا مي رسد و هر زمان كه در محافل كوچك با قدرتمندان به گفت وگو مي نشيند، از آن پوسته خشك بيرون مي آيد و نشان مي دهد بر همه چيز اشراف دارد و تبديل به يك استراتژيست زيرك مي شود.

اسد در چند سال گذشته چهار بار در دمشق با «كريم آقاخان چهارم» ملاقات داشته است. آقاخان رهبر معنوي بيست ميليون شيعه اسماعيلي در آسياي مركزي و خاورميانه و شبه قاره هند و شرق آفريقا به حساب مي آيد. آقاخان نه تنها به خاطر ميلياردها دلار ثروت بلكه به دليل ارتباطات شخصي اش با رهبران سياسي و اقتصادي شرق و غرب جهان به عنوان مشاوري مهم مطرح است. علاوه بر آن اسد در ماه جولاي به دعوت ساركوزي براي شركت در اجلاس سران اتحاديه مديترانه يي و همين طور به عنوان «ميهمان افتخاري» جشن هاي ملي فرانسه به پاريس رفت و حتي با آنگلا مركل هم گفت وگوهايي داشت. اوايل آگوست نيز به تهران رفت و در مورد مساله اتمي ايران با رهبران آن كشور مذاكره كرد. در اواخر آگوست هم به مسكو رفت و ضمن حمايت از حمله روسيه به گرجستان با مدودوف رئيس جمهور روسيه در مورد استقرار يك پايگاه نظامي دريايي روسي در سوريه و همين طور در مورد ارسال مدرن ترين سيستم دفاعي روسي به اين كشور گفت وگو كرد. به گفته برخي منابع امنيتي،سوريه در حال بررسي استقرار موشك هاي بالستيك «ايسكاندر» است و اين طرح در واقع واكنشي مستقيم از سوي روسيه به استقرار سامانه دفاع موشكي امريكا در لهستان و جمهوري چك به شمار مي آيد.

جالب آنكه اسرائيلي ها هم با همه نگراني هايشان در اين مورد، مذاكرات خود با سوريه را كه با ميانجيگري تركيه در حال انجام است و به گفته منابع داخلي منجر به پيشرفت هاي چشمگيري شده است، قطع نكرده اند. در اين ميان تنها امريكا و به عبارت بهتر دولت «بوش - چني» است كه هنوز هم سوريه را جزء محور شرارت قلمداد مي كند و هنوز هم تحريم تجاري سوريه را كه از سال 2003 برقرار كرده لغو نكرده است. اما باراك اوباما يعني همان كانديداي دموكرات رياست جمهوري وعده داد در صورت پيروزي بدون هيچ پيش شرطي با سوريه مذاكره خواهد كرد. بدين ترتيب پرزيدنت اسد بازگشت خود به صحنه بين المللي را جشن مي گيرد اما نبايد فراموش كرد كه تا كمتر از يك سال پيش رئيس جمهور سوريه از نظر بسياري از همين كشورهاي غربي به عنوان فردي مطرود تحقير مي شد.

اسرائيل در سپتامبر 2007 با زيرپاگذاشتن قواعد بين المللي به بمباران يك نيروگاه اتمي در عمق خاك سوريه اقدام كرد. به ادعاي اسرائيل اين نيروگاه مركزي جهت تهيه مواد لازم براي ساخت سلاح هاي اتمي بوده است؛ ادعايي كه تا به امروز مدركي براي اثبات آن وجود ندارد. اما جالب آنكه سوريه از هر گونه واكنش تند و تهديد به انتقام عليه اسرائيل خودداري كرد.

هنگامي كه چند ماه پيش «فرانك والتر اشتاين ماير» وزير خارجه آلمان در واشنگتن پيشنهاد مذاكره با اسد را مطرح كرد نه تنها مايه رنجش حاكمان كاخ سفيد بلكه موجبات ناراحتي صدراعظم آلمان را نيز فراهم ساخت. در آن زمان هنوز هم از نظر غرب اين اتهام به سوريه وارد بود كه حمله كنندگان انتحاري از طريق مرزهاي اين كشور براي حمله به نيروهاي امريكايي وارد عراق مي شوند و البته اسد هم بارها در پاسخ گفته بود حتي امريكا هم نمي تواند به صورت صددرصدي به مسدود كردن مرزهايش با مكزيك اقدام كند. اما اتهام سنگين تر دمشق مربوط به ترور «رفيق حريري» سياستمدار برجسته لبناني مي شد. از نظر غرب سوريه در آن اقدام تروريستي فوريه 2005 دست داشته است.

اگر چه تحقيقات «دتلو مهليس» و جانشينش در مورد نقش سوريه در اين اقدام تروريستي در نهايت به سرانجام مشخصي نرسيد اما اسد هم در اين ميان بيكار ننشست. تا آن زمان همواره لبنان به عنوان حياط خلوت سوريه مطرح بود؛ حياط خلوتي كه سرويس هاي اطلاعاتي دمشق در آن فعال مايشاء بودند اما ناگهان رئيس جمهور سوريه رفتار ديگري در پيش گرفت و به بيروت پيشنهاد كرد دو كشور به تبادل سفير اقدام كنند. اين مساله درست زماني اتفاق افتاد كه مشخص شده بود جنبش قدرتمند حزب الله به هيچ عنوان خيال خلع سلاح خود را ندارد و علاوه بر آن نمايندگان اين جنبش در دولت لبنان اقدام به كناره گيري كرده بودند. آيا بشار اسد امروزه قدرتي متعادل در خاورميانه است و از رئيس جمهوري تندرو تبديل به يك صلح طلب شده است؟ آيا اين دولتمرد تا به امروز اقتدارطلب، كه با موفقيت هايش در سياست خارجي تقويت شده است مي تواند كشورش را تبديل به الگوي دموكراسي خاورميانه يي كند؟ يا اين چرخشي ظاهري است و اسد همچنان دشمن خطرناك غرب به حساب مي آيد؟

«ياسين الحاج صالح» پزشك 47 ساله يي است كه به گفته خودش نيمي از دوران پس از بلوغ را در زندان سپري كرده است؛ «دقيقاً 16 سال و 14 روز را پشت ميله ها گذراندم. شايد ديگر زنداني نشوم اما در سوريه هيچ چيز مشخص نيست.»

صالح چپگرايي بود كه در دوران جواني با آن سخنراني هاي كمونيستي آتشين خود قصد به چالش كشيدن سيستم سوريه را داشت اما در سال 1980 به دستور حافظ اسد دستگير شد و 11 سال بدون اتهام مشخصي در زندان به سر برد اما هرگز از ايده آل هايش دست نكشيد. بالاخره به 15 سال زندان محكوم و يك سال ديگر هم به دليل «توهين به رهبري سوريه» به مجازاتش افزوده شد و به گفته خودش «در زندان معروف تدمور و به عبارتي گوانتاناموي سوريه» به سر برد.

اما پس از آزادي توانست تحصيلات پزشكي اش را به پايان برساند و زندگي جديدي را شروع كند. صالح نيز مانند بسياري ديگر به آن «بهار دمشق» باور داشت، يعني همان وعده هايي كه بشار اسد پس از رسيدن به قدرت در مورد «پلوراليسم بيشتر» داده بود؛ «چقدر ما ساده بوديم.» به گفته صالح يك سال پس از روي كار آمدن بشار بار ديگر بازداشت مخالفان و فعالان سياسي شروع شد. صالح هم تقريباً هر ماه به دليل مقاله يي انتقادي كه در يكي از روزنامه هاي لبنان منتشر كرده است به اداره اطلاعات و امنيت فراخوانده مي شود.

به گفته صالح اگر چه وضعيت زندان ها در دوران بشار نسبت به قبل خيلي بهتر شده است و چهره شهرهايي چون دمشق با داير كردن كافه هاي اينترنتي و مغازه هايي به سبك غربي جديد شده و صنعت توريسم هم در اين سال ها رونق گرفته است اما از نظر اين كمونيست سابق و سوسيال دموكرات امروز «اين تغييرات سطحي هستند».صالح خواهان تغييرات اساسي است و هر گونه تغيير ديگري را نوعي «سازش ناقص» مي داند. «محمد اس» به اصطلاح روزنامه نگار اينترنتي است كه در بندر كوچك «طارطوس» واقع در ساحل مديترانه زندگي مي كند. اين روزنامه نگار جوان از چندي پيش موضوع پيچيده يي را تحت بررسي قرار داده است يعني تحقيق در مورد آخرين قتل سياسي در سوريه. در فوريه امسال «عماد مغنيه» در يكي از خيابان هاي دمشق بر اثر انفجار يك اتومبيل حامل بمب كشته شد. از سال ها پيش اين شايعه وجود داشت كه مغنيه يا همان فرمانده ارشد حزب الله با نام جعلي و چهره يي كه با جراحي تغيير داده شده و البته تحت تدابير شديد امنيتي در سوريه زندگي مي كند. نام مغنيه در صدر ليست ترور سازمان جاسوسي موساد قرار داشت و اين ترور در نهايت حرفه يي گري انجام شد.

در اوايل آگوست نيز ژنرال سوري «محمد سليمان» در نزديكي ساحل طارطوس توسط كماندويي كه از راه دريا به آن محل آمده بود به رگبار گلوله بسته شد و از پاي درآمد. سليمان رئيس برنامه تسليحاتي مخفي سوريه محسوب مي شد و نماينده بشار اسد در اين امور بود. محمد اس عقيده دارد بي ترديد اين ترورها توسط اسرائيلي ها انجام گرفته اما ادعا مي كند اطلاعات در مورد محل اقامت اين هر دو قرباني مهم از سوي محافل دولتي سوريه درز كرده است. محمد اس مي گويد؛ «البته هيچ مدركي دال بر دخالت شخص اسد در اين موارد وجود ندارد اما آنچه مشخص است اينكه پرزيدنت بشار اسد درصدد فاصله گرفتن و جدايي از افراد راديكال پيرامون خود است و شايد به همين دليل بود كه شوهرخواهرش يعني آصف شوكت را از رياست سازمان اطلاعات و امنيت عزل و سپس دستور توقيف خانگي او را صادر كرد.» به ادعاي محمد اس، بشار اسد در روزهاي گذشته در جمع معتمدان خود اعلام كرده است «خالدمشعل» رهبر باسابقه حماس سوريه را ترك و تشكيلات خود را از دمشق به خارطوم (سودان) منتقل خواهد كرد. ديپلمات هاي غربي خبر عزل شوكت از مقام خود را تاييد مي كنند اما جابه جايي تشكيلات مشعل هنوز در هاله يي از ابهام قرار دارد ولي محمد اس از يك طرح بزرگ خبر مي دهد. به عقيده او اسد خواسته هاي غرب را تامين كرده و در مقابل از ميلياردها دلار وام و مناسبات تنگاتنگ با اتحاديه اروپا برخوردار مي شود اما اسد هنوز تصميم نگرفته است اين مساله را چگونه اعلام كند. اما نقش و نظر آقاخان در مورد اين شايعات چيست؟

اين رهبر فرقه اسماعيليه در روزهاي اخير سفري

شش روزه و سراسري به سوريه داشت. او در شهر سليمانيه يعني همان مقر اصلي هوادارانش در مقابل يكصدهزار نفر سخنراني كرد و قراردادهايي در مورد تاسيس نهادهاي آموزشي، چندين بيمارستان و بنيادي براي اعطاي وام هاي كوچك به امضا رساند اما مهم تر از همه اينكه آقاخان در اين سفر دو ملاقات با رئيس جمهور سوريه داشت؛ رئيس جمهوري كه از شش سال پيش با آقاخان رفاقت دارد. رهبر فرقه اسماعيليه مي گويد؛ «اسد هم به عنوان يك فرد و هم به عنوان يك سياستمدار شخص پخته يي است. غرب نبايد او را برنجاند و بايد به مردم سوريه به عنوان يك ملت اهل فرهنگ احترام بگذارد.» آقاخان در پاسخ به اين پرسش كه چرا سوريه در مورد اصلاحات در سياست داخلي تا اين اندازه ترديد نشان مي دهد، مي گويد؛ «اسد مي خواهد به هر قيمت ممكن از ايجاد بي ثباتي و هرج و مرج در داخل پرهيز كند. او در گسترده تر كردن فضاي عمل در عرصه سياست خارجي موفق عمل كرده است.» آقاخان به عنوان يك انقلابي معتدل و نرم عقيده دارد سوريه آماده مصالحه و برقراري روابط ديپلماتيك با دشمن هميشگي اش اسرائيل است اما در عين حال مي گويد؛ «فكر نمي كنم اين مساله در دو سال آينده اتفاق بيفتد اما در آينده يي دورتر شاهد آن خواهيم بود. از نظر آقاخان سوريه در مسير درستي قرار گرفته است.»

اما آيا سوريه موفق به دموكراتيزاسيون در عرصه داخل و تداوم موفقيت ها در عرصه سياست خارجي مي شود؟ زماني «هنري كيسينجر» وزير خارجه اسبق ايالات متحده امريكا در اين مورد فرمول عجيبي ارائه داده بود؛ «بدون مصر جنگي در خاورميانه وجود نخواهد داشت و بدون سوريه صلحي برقرار نمي شود.»

در اوايل سپتامبر نيز اتفاق ديگري افتاد و موفقيت هاي بشار اسد در سياست خارجي را بيش از پيش نشان داد. اين اتفاق بازديد ساركوزي از سوريه در پاسخ به سفر بشار اسد به پاريس بود. سفر ساركوزي به سوريه اولين سفر يك سياستمدار بلندپايه از دمشق طي پنج سال گذشته به حساب مي آيد. روز بعد جلسه يي چهارجانبه با حضور اسد، رجب طيب اردوغان نخست وزير تركيه، اميرقطر و ساركوزي برگزار شد. پس از آن جلسه بود كه اسد از آن به عنوان «گفت وگوهايي بي نهايت ثمربخش» ياد كرد و به عقيده كارشناسان غربي اين اظهارنظر رئيس جمهور سوريه نشانه يي است از نزديكي بيشتر وي به غرب و تمايل به مذاكرات مستقيم با اسرائيل.

با اين حال هنوز چيزي مشخص نيست و هر زمان امكان بازگشت به نقطه اول همچنان وجود دارد.

منبع؛ اشپيگل
سه شنبه 16 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 89]