كتابشناسی شیخ حر عاملی / 21 رمضان سالروز درگذشت شیخ حر عاملی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: كتابشناسی شیخ حر عاملی / 21 رمضان سالروز درگذشت شیخ حر عاملی

بیست و یكم رمضان مصادف است با سالروز درگذشت شیخ حر عاملی، صاحب كتاب «وسائل الشیعة». این مقال مروری دارد بر تألیفات این اندیشمند اسلامی و راوی احادیث شیعی و مهمترین كتابهایی كه در سالهای اخیر درباره آرا و تألیفات وی منتشر شدهاند.

منبع خبر: www.ibna.ir
شیخ حر عاملی، معروف به «شیخ حر» منسوب به خاندان «بنیالحراسات» هشتم رجب سال 1033 هجری قمری در یكی از روستاهای جبل عامل لبنان به نام «مشغری» به دنیا آمد. او ابتدا در محضر پدر سپس در حضور جد مادریاش «شیخ عبدالسلام» فراگیری مقدمات را آغاز كرد. نسب وی به «حر بن ریاحی» شهید واقعه كربلا میرسد.

او تا چهل سالگی در كشور سوریه و منطقه جبل عامل، نزد استادان شیعی آموزش دید و بعدها به عراق و خراسان عزیمت كرد.

شیخ حر عاملی در طول اقامت خود در جبل عامل دو بار به سفر حج مشرف شد و در سال 1072 هجری قمری به زیارت حضرت امام رضا(ع) آمد و به دلیل این كه محیط این منطقه و به طور كلی ایران را مناسب ترویج دین دید، همانجا اقامت گزید. هجرت شیخ پس از چهل سال تعلیم و تعلم در وطن صورت گرفت. او در اصفهان با علامه مجلسی همنشین بود و هر دو برای هم اجازه نقل روایت صادر كردهاند. سپس به مشهد رفت و پس از مدتی «قاضی القضاة» و «شیخ الإسلام» خراسان شد.

شیخ طی توقف در مشهد شاگردان زیادی از جمله شیخ مصطفی حویزی، دو فرزند وی، سید محمد نائینی، محمد بدیعرضوی و ملا محمدصالح قزوینی را تربیت كرد.

تألیفات شیخ حر عاملی بالغ بر پنجاه و پنج كتاب و رساله است، كتابهای «ال السنیّة فی الأحادیث القدسیّه»، «هدایة الأمة»، «اثباة الهدا»، «امل الآمل»، «الفصول المهمة فی أصول الائمّه» و «الایقاظ من الهجعة بالبرهان علی الرجعة» از دیگر آثار این شیعهشناس قرن یازده هجری قمری به شمار میروند.

كتاب «وسائلالشیعه» مهمترین كتاب شیخ محسوب میشود؛ بهگونهای كه «شیخ حر» را با آن و آن را با «شیخ حر» میشناسیم. این اثر یكی از كتابهای مرجع در زمینه احادیث اهل بیت (علیهم السلام) است كه از اعتبار و اعتماد خاصی در میان كتابهای حدیثی برخوردار است.

این كتاب مشتمل بر 35850 حدیث است كه با مراجعه به كتابهای اربعه و بیش از 180 كتاب حدیث دیگر، كه قسمتی از آنها جزء كتابهای قدماء و «اصول اربعماة» بود، به سبك خاصی تألیف شده است. شیخ با تألیف این كتاب، تحولی در مجامع فقهی ایجاد كرد. وی برای جمعآوری و تدوین احادیث این كتاب، بیست سال از عمر خود را سپری كرد.

شیخ حر سه بار این كتاب را از نظر گذراند و خودش نخستین كسی بود كه بر آن تعلیقه نوشت و نام آن را «تحریر وسائل الشیعه و تحجر مسائل الشریعه» گذاشت. این كتاب ابتداء در سه مجلد سنگی بود و سپس در بیست مجلد در آمد كه مرجع استفاده همه علمای بعد از اوست.

علت اهمیت این كتاب، معتبر بودن احادیث مندرج در آن و جامعیت آن است. در این كتاب، نویسنده روش خاص خود را بكار گرفته و احادیث فقهی كه فقها در استنباط احكام شرعی به آن نیازمندند و بر آنها تكیه میزنند را جمعآوری كرده است. بیش از بیست هزار حدیث در این اثر جای دارد كه شیخ حر از مصادر و كتابهای معتبر شیعه نظیر «اصول كافی»، «من لایحضره الفقیه»، «استبصار»، «تهذیب» و كتابهای دیگر كه شمار آنها به هفتاد منبع و مأخذ میرسد، جمع آورده است.

شیخ حر این كتاب را با احادیثی در مقدمه عبادات افتتاح كرده است. تقسیمبندی این اثر به سبك كتابهای فقهی از بحث طهارت تا مبحث بیان دیهها بررسی میشود.

«شیخ حر عاملی» در تدوین كتابهای روایی و حدیث از روشهای برجسته و علمی خاصی استفاده میكرد. «دستهبندی احادیث همراه با تدوین آن در موضوعات مختلف فقه، اصول فقه، عقاید قرآن، رجال، اخلاق و طب»، «استفاده از نسخههای متعدد و عبارات متفاوت احادیث» و «جمعآوری احادیثی كه در وادی پراكندگی پنهان مانده است» از جمله روشهای تألیفی این راوی حدیث اند.

جمعآوری احادیثی كه از قول خداوند متعالند به صورت كتابی با نام « السنیه» از برجسته ترین آثار شیخ است كه در قسمتی از مقدمه آن آمده است: «البته اینها در میان علماء به احادیث قدسی معروف هستند، هر چند من پیشتر ندیده بودم كه آنها را در یك كتاب جمع و نشر كرده باشند از همین رو علاقهمند شدم به این كه، نخستین كسی باشم كه آنها را در یك كتاب جمع كرده است.»

«تحقیق درباره احادیث مشكل و پیچیده و آسان كردن فهم آنها» و «اثبات موضوعات مختلف دینی و بررسی و نقد شبهات آنان با استفاده از احادیث كتابهایی چون "الاثنی عشریه فی الرد علی الصوفیه"، "كشف التعمیه فی حكم التسمیه" و ... در اثبات متواتر بودن قرآن» از دیگر ویژگیهای تألیفی این اندیشمند اسلامی شناخته میشود.

این استاد فقه شیعی به بررسی مشكلات جوامع حدیثی شیعه نیز میپرداخت، در این زمینه كه در مقدمه كتاب «وسائل الشیعه» نوشته است: «كسی كه كتب حدیثی را مطالعه كند، درمییابد كه احادیث نقل شده در آن جوامع حدیثی، چنین اشكالاتی دارد؛ طولانی بودن كتابها، تشتت اخبار و روایات، صعوبت تحصیل، اختلاف در روایات، زیادی در تكرار حدیث، كم بودن احادیث در باب مسائل شرعیه و...»

شیخ حر دفتر نگارش خود را با «كلام خدا» دعاهاى «امام سجاد علیه السلام» آغاز میكرد و از پى آن دهها كتاب ارزشمند را به جامعه شیعى تحویل داد. نكتهاى كه در بیشتر آثار شیخ حر دیده مىشود، تقسیم بندى فصلها و بخشهاى آنهاست كه به عدد معصومین(ع) یا ائمه اطهار(ع) به دوازده یا چهارده قسمت فصل بندى و تقسیم كرده است . این امر نشان از عشق و علاقه او حتى به عددى است كه یادآور وجود آن بزرگواران است.

شیخ حر عاملی بیست و یكم رمضان 1104 هجری قمری در هفتاد و یك سالگی چشم از جهان فرو بست و پیكرش در ایوان حجرهای از حجرههای صحن شریف امام رضا(ع)، جنب مدرسه «میرزا جعفر» به خاك سپرده شد.

كتابهای فراوانی در سالهای اخیر درباره آثار، اندیشهها و اقدامات این اندیشمند اسلامی تألیف و منتشر شدهاند كه برخی از این آثار عبارتند از:

الغدیر، رحله التاریخ و المستقبل/ شیخ قاسم محمدمصری عاملی، احمد مصری (مترجم) / دار الغدیر / 1383

الكشكول/ محمدبن حسین شیخ بهایی، بهاءالدین محمد عاملی/ مكتبه الحیدریه / 1385

چهل حدیث آداب معاشرت؛ برگرفته از وسایل الشیعه شیخ حر عاملی(ره)/ حجت نیكخواه/ تكسوار حجاز / 1387

اعتقادات شیخ بهایی متن عربی؛ رساله الاعتقادات شیخ بهاءالدین محمد عاملی (953 - 1030ه.ق) همراه سه ترجمه و شرح فارسی آن/ محمدبن حسین شیخ بهایی، جویا جهانبخش (به اهتمام) / اساطیر / 1387

طلوع كوكب در شهر حلب؛ مناظره پدر شیخ بهایی با یكی از علماء اهل سنت / حسین بن عبدالصمد عاملی، محمدرضا كریمی(مترجم) / دلیل ما / 1387
چهل حدیث آداب معاشرت؛ برگرفته شده از وسایل الشیعه شیخ حر عاملی(ره) / حجت نیكخواه / تكسوار حجاز/ 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 120]