نويسنده: آزيتا لقايي گشايش اولين مجلس شوراي ملي ايران 15 مهر 1285ش

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: آزيتا لقايي گشايش اولين مجلس شوراي ملي ايران 15 مهر 1285ش
خبرگزاري فارس: 15 مهر مدعوين در اتاق برليان عمارت گلستان جمع شدند. مظفرالدين شاه در مجلس حضور يافت و نظام الملك خطابه شاه را قرائت كرد.پس از پايان خطابه موزيك نظام نواخته شد و بعد از پايان جلسه سلام، نمايندگان به مدرسه نظام كه براي تشكيل مجلس شورا در نظر گرفته شده بود رفتند.

فرمان مشروطيت در 14 مرداد 1285ش/ 14 جمادي الثاني 1324/ 5 اوت 1906م صادر شد. براساس آن مردم رخصت يافتند مجلسي مركب از نمايندگان منتخبشان را براي مشاوره در امور مهم مملكتي و نظارت بر كار وزرا تشكيل دهند. به موجب همين دست خط مظفرالدين شاه متعهد شد كه «نظامنامه و ترتيبات اين مجلس و لوازم تشكيل آن را مرتب و مهيا» كند.
پس از بازگشت روحانيون مهاجر از قم به تهران و انجام ديد و بازديدهاي معمول در 27 مرداد 1285/ 20 جمادي الثاني 1324ق/ 18 اوت 1906م مجلسي با حضور سه چهار هزار نفر از روحانيون، تجار، وزرا، شاهزادگان و عموم مردم در مدرسه نظاميه تشكيل شد. مشيرالدوله صدراعظم در سخنراني‌اش درباره علت گردهمايي آن روز گفت :
«چون لايحه قواعد انتخابات و لايحه نظامنامه اين مجلس شوراي ملي بايد با كمال دقت موافق دستخط مبارك همايوني ترتيب داده شود و البته مي دانيد كه انجام اين كار مستلزم وقت و فرصت معيني است لهذا براي اينكه بندگان اعليحضرت اقدس شاهنشاهي خلدالله ملكه، دليلي واضح و حجتي كافي در تصميم راي مبارك خودشان براي تشكيل و ترتيب مجلس شوراي ملي به قاطبه اهالي ايران داده باشند مقرر فرمودند كه عجالتا محل موقتي اين مجلس محترم، معين و در آنجا با حضور آقايان علما و وزراء و اعيان و اشراف و تجار و اصناف، صرف شيريني و شربت شود. حاج شيخ مهدي سلطان المتكلمين هم از طرف ملت لايحه اي قرائت كرد كه ضمن تشكر از شاه و صدراعظم اعلام كرد كه «عجالتا با اين معدود وكلاء كه منتخبين از پايتخت مي باشند شروع به مقصود نموده انتظار مي بريم كه به فرصت وكلائي كه بايد از تمام بلاد منتخب شوند به ترتيب مخصوص انتخاب شده در دارالخلافه حاضر شوند و هر چه زودتر اين مجلس كه مجلس شوراي ملي باشد موافق نظامنامه، تكميل نواقص خود را نموده در استحكام مباني سلطنت و استقرار حقوق ملت، نتابج مستحسنه را به عون الهي ظاهر سازد.»

بعد از نطق او مردم به صرف شربت و پرداختند سپس مجلس را ترك كردند. به اين ترتيب مجلس موقتي تشكيل شد كه نمايندگان آن از طريق آراء مردم انتخاب نشده بودند. اين مجلس موقتي تا تشكيل مجلس منتخب هفته اي دو روز تشكيل جلسه داد و از طرف آن دوازده نفر كه مرتضي‌قلي خان صنيع‌الدوله، مخبرالسلطنه، حاج امين‌الضرب، محقق‌الدوله، صديق حضرت، حاج معين بوشهري و آقا ميرزا محسن از جمله آنها بودند، مأمور نوشتن نظامنامه انتخابات مجلس شدند. پس از تهيه نظامنامه و تأييد آن توسط مظفرالدين شاه انتخابات تهران در 25 شهريور 1285ش/ 27 رجب 1324ق/ 16 سپتامبر 1906م آغاز شد.
همچنين قرار شد فقط با حضور نمايندگان تهران مجلس شوراي ملي را افتتاح كنند و منتظر نتيجه انتخابات شهرستانها نمانند. هيئت ناظر بر انتخابات تهران عبارت بودند از مخبرالسلطنه رئيس، مشير ديوان منشي باشي از طرف صدراعظم، اعظم‌السلطنه و خازن‌الملك از طرف حكومت تهران، اسدالله ميرزا و ثقه‌السلطنه از طرف شاهزادگان، امجدالسلطان از طرف قاجاريه، آقا سيد حاج آقا و ميرزا طاهر تنكابني و سيد محمدتقي هراتي و شيخ سيف‌الدين از طرف علما و طلاب، حاج سيف محمد صراف از طرف تجار، حاج محمدابراهيم و آقا شيخ حسين سقط فروش از طرف اصناف. انتخابات تهران برگزار شد و تقريباً اكثر نمايندگان تا 11 مهر 1285ش/ 14 شعبان 1324ق/ 2 اكتبر 1906م انتخاب شدند.
در مورد نحوه انتخاب نمايندگان گفتگو بسيار است.
ناظم الاسلام كرماني در تاريخ بيداري ايرانيان مدعي است كه «اين مجلس بر وفق نظامنامه نمي باشد و دست تقلب و تدليس در كار داخل شده» و معتقد است كه متمولين با رشوه نتيجه انتخابات را تعيين كرده اند نمونه هايي هم براي اثبات ادعايش ذكر مي كند. مرحله بعد تعيين روز تشكيل مجلس بود. ابتدا تصميم داشتند افتتاح مجلس در نيمه شعبان باشد اما منصرف شدند. يحيي دولت آبادي در اين باره مي نويسد:
«قرار است روز پانزدهم شعبان كه عيد مولود صاحب الزمان است روز افتتاح رسمي مجلس شورا باشد ولي به دو ملاحظه تأخير مي شود؛ يكي به ملاحظه تمام شدن انتخابات و ديگر آنكه روز افتتاح مجلس عيد مخصوص باشد و با عيد مذهبي تداخل نشود.»
از اين رو روز جمعه 13 مهر 1285/ 16 شعبان 1324/ 5 اكتبر 1906م دعوتنامه رسمي از طرف مشيرالدوله صدراعظم براي عموم علما، وزراء، شاهزادگان، اعيان و سفراي خارجه ارسال شد و از آنها براي افتتاح مجلس شورا در روز يكشنبه 15 مهر 1285ش/ 18 شعبان 1324ق/ 7 اكتبر 1906م دعوت به عمل آمد. در روز موعود سه ساعت مانده به غروب مدعوين در اتاق برليان عمارت گلستان جمع شدند. مظفرالدين شاه در مجلس حضور يافت و نظام الملك خطابه شاه را قرائت كرد. پس از پايان خطابه موزيك نظام نواخته شد و بعد از پايان جلسه سلام، نمايندگان به مدرسه نظام كه براي تشكيل مجلس شورا در نظر گرفته شده بود رفتند ولي به دليل ضيق وقت جلسه را به عصر روز دوشنبه 16 مهر 1285ش/ 19 شعبان 1324ق/ 8 اكتبر 1906م موكول كردند. در آن جلسه صنيع‌الدوله به رياست مجلس برگزيده شد و براي نخستين بار مجلس شوراي ملي در ايران كار رسمي اش را آغاز كرد.
......................................................................
منبع: موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران
دوشنبه 15 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 287]