سخنان گوهربار حضرت علی(ع)

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: شکر نعمت

از آنجایی که خداوند مالک مطلق و حقیقی انسان است و تمام شئون زندگی از سوی خداست، همواره باید سپاسگزار نعم بی‏کران الهی باشیم و وظیفه بندگی خویش و عبودیت را در برابر خالق یکتا به جا آوریم. گرچه نعمت‏های خداوند آن قدر فراوان‏اند که هیچ کس قادر به گزاردن شکر نیست.

شکر نعمت، نعمتت افزون کند
کفر نعمت از کفت بیرون کند

ولی وظیفه انسان در مقابل این موهبتهای خدایی شکر و سپاسگزاری است. از این گذشته شکر نعمت باعث دوام و ازدیاد آن می‏گردد.
مولای متقیان علی(ع) می‏فرمایند: اگر خداوند به شما نعمتی داد سپاسگزاری کنید.

صبر و بردباری

در مکتب اسلام به مسئله بردباری در مصیبت‏ها سفارش فراوان شده است. خداوند برای آزمودن انسان‏ها آنها را در موقعیت‏های متفاوت قرار می‏دهد. گاهی انسان را به مصیبتی گرفتار می‏سازد و چنانچه در مقابل آن مصیبت، بردباری نشان دهد، پاداش مصیبت مضاعف می‏شود. لازمه ایمان به خداوند صبر و شکیبایی در هنگام سختی‏هاست. هر قدر اعتقاد و ایمان انسان به وجود خداوند بیشتر باشد، قوّت قلب و صبر و بردباری انسان بیشتر خواهد بود. امام علی(ع) در این مورد می‏فرمایند: اگر خدا شما را به مصیبتی گرفتار کرد، صبر پیشه کنید.

بذل و بخشش

بذل و بخشش از ایمان و اعتقاد راسخ به خداوند ریشه می‏گیرد و باعث فراوانی رزق و روزی می‏شود. وقتی انسان توجه‏اش از دنیا و مادیات به سوی خدا منعطف شود و در راه خدا بخشی از دارایی خود را انفاق کند، در عوض این احسان خداوند کریم‏مان او را مضاعف و با برکت می‏سازد. زندگی امام علی(ع) نمونه ایثار و بخشش در راه خداوند است. هیچ کس در بذل مال و ثروت در راه خدا مانند علی(ع) نبوده و نیست. این امام بزرگ در این مورد می‏فرمایند: اموال خود را در راه خداوند بذل کنید؛ چرا که خدا به سرعت عوض آن را به شما خواهد داد.

صبر آزاد مردان

انسان‏های آزاده که خود را از بعد تعلقات دنیوی رهانیده‏اند، از دست دادن چیزی از مال و مقام و غیر آن، باعث تزلزل ایمان و ناشکیبایی و بی‏تابی‏شان نمی‏شود. اگر انسان در هنگام مصیبت جزع و بی‏تابی کند، جز آنکه روح خویش را آزرده است، از اجر و ثواب صبر بی‏نصیب خواهد شد و چیزی عایدش نمی‏شود. بعد از مدتی خود به خود تسلّی می‏یابد و در حقیقت با بی‏خبری و فراموشی خود را تسکین می‏دهد. امیرالمؤمنین(ع) می‏فرمایند: اگر صبر کنی از آزادمردانی، وگرنه همچون جاهلان و بی‏خبران خود را به فراموشی زده‏ای.

نتیجه صبر

دنیا محل گذر است. هرآنچه در مزرعه این دنیا می‏کاریم در دار باقی آخرت درو می‏کنیم. انسان برای گذر از این دنیا باید موانع و آزمایش‏های زیادی را پشت سر بگذارد تا معلوم شود که جایگاه او در بهشت برین است یا در دوزخ. انسان اگر در هنگام بروز مصائب صبر کند، اخلاص و ایمان خود را به ظهور می‏رساند و یقینا بهشت و همجواری با صالحان را برگزیده است. همچنان که بی‏تابی و بی‏صبری، از ضعف ایمان و اعتقاد به خداوند سرچشمه می‏گیرد و عاقبت آن نیز عذاب دوزخ است. امیر کلام حضرت علی(ع) در سخن گوهربار و حکمت‏آمیزی می‏فرمایند: اگر صبر کنی، جایگاه نیکوکاران را درخواهی یافت و اگر بی‏تابی کنی، همین بی‏تابی تو را در عذاب دوزخ درخواهد انداخت.

خشم

انسان خشمگین برای تشفّی خاطر خود، از ابراز هرگونه خشونت دریغ نمی‏کند و در مقام انتقامجویی همه اصول و موازین را زیر پا می‏گذارد. حق دیگران را ضایع می‏سازد و به انواع ظلم‏ها دست می‏یازد و اینها همه برای تسکین و ارضای نفس است. در حالی که روایات متون دینی گویای این حقیقت‏اند که خداوند دوست دارد بنده‏اش حلیم و بردبار باشد و خشم خویش را برای رضای خدا فرو برد. بی‏شک در این میان برگ برنده از آن کسی است که خداوند را از خویش خشنود و خود را مستحق پاداش و ثواب نیکوکاران ساخته است. امیرالمؤمنین(ع) در این باره می‏فرمایند: اگر در خشم انتقامجویی و تسلای نفس هست، در حلم و بردباری پاداش نیک نیکوکاران نهفته است.

جزع و بی‏تابی

گرداننده و نظم آفرین دنیا خداوند است و همه امور تحت اراده اوست. بنابراین اگر مال یا فرزندی از دست انسان برود یا نعمتی به دست وی نرسد سزاوار نیست که ناشکیبایی نماید. از این گذشته چه مالی از دست برود و چه نعمتی یا چیزی به دست نرسد، هر دو از دسترس انسان بیرون است. بنابراین جزع و بی‏تابی برای آنچه از دست رفته، مانند جزع و بی‏تابی است برای آنچه نرسیده است. اگر برای هر چیز که از دستمان برود بی‏تابی کنیم، پس برای آن چیزهایی که به ما نرسیده است، نیز ناشکیبایی کنیم. در این صورت سرتاسر زندگی آکنده از حسرت و بی‏صبری می‏شود و این معنا و مفهوم آن حدیث گران‏بهای امام علی(ع) است که می‏فرمایند: «اگر برای هر چیزی که از دست می‏رود، بی‏تابی می‏کنی، پس برای آنچه به دستت نرسیده نیز بی‏تابی کنی».

انجام واجبات

انسان همواره در طلب رزق و روزی، حرص و ولع می‏ورزد، در حالی که روزی انسان‏ها از طرف خداوند قادر متعال تضمین شده است. حال که این قدر به آنچه تضمین شده است حرص می‏ورزیم. چرا بر آنچه که بر ما واجب و توشه سفر آخرتمان است، حریص نباشیم. عاقلانه‏تر آن است که انسان در انجام دادن آنچه خداوند بر او واجب ساخته و نیز اعمال شایسته سعی و تلاش کند؛ چرا که اگر انسان در این زمینه سستی کند، هرگز واجبات خود را انجام نمی‏دهد و زیان‏کار و پشیمان می‏شود. امیرالمؤمنین علی(ع) فرموده‏اند: اگر بر روزی تضمین شده حرص می‏ورزی، چه بهتر که برای انجام دادن واجبات حریص باشی.

درخواست از خداوند

هر اندازه ایمان و اخلاص انسان بیشتر باشد حالت انقطاع و توکل به خدا در او بیشتر می‏شود. خداوند از رگ گردن به انسان نزدیک‏تر است. او خالق همه چیز است و از همه بهتر به سود و زیان مخلوقات خویش آگاه است. موحد واقعی چنان است که هرچه بخواهد تنها از خدا می‏طلبد و تنها ولی نعمت‏اش خدای تعالی است و به راستی با وجود دریای بی‏کران رحمت الهی، خواستن از مخلوقات دیگر کاری گزاف و بیهوده است. امام علی(ع) در حدیثی می‏فرمایند: اگر بتوانی چنان کنی که میان تو و میان خداوند، ولی نعمت دیگری نباشد این کار را بکن.

علم همراه با عمل

هرکس از علم و دانسته‏های خویش کمال استفاده را ببرد و به دانش خود عمل کند، سعادتمند می‏شود؛ زیرا هرچه علم انسان بیشتر باشد عمل او بیشتر می‏شود و هر چه عملش بیشتر باشد، توشه آخرت‏اش افزون‏تر می‏شود. یافته‏ها و دانسته‏های انسان اگر از مرحله ذهن و زبان و مفهوم تجاوز کند و به مرحله عمل برسد باعث نجات انسان می‏شود. اسلام علمی را که با عمل توأم نباشد، جز مایه وبال صاحبش نمی‏شناسد. امام علی(ع) درباره علم توأم با عمل می‏فرمایند: اگر دوست داری که نیکبخت‏ترین مردم باشی، به آنچه می‏دانی، عمل کن.

پیوند دوستی

ارتباطات قلبی از حساسیت و ظرافت خاصی برخوردار است. دو طرف باید با مراقبت‏های لازم، از روی علم و آگاهی، دوستی‏ها را از آفات حفظ کنند و اگر کدورتی بین‏شان پیش بیاید، خاطره‏ای که از صفا و صمیمیت قبلی در دلشان به جا مانده، سبب پیوند دوباره آنها شود. گاهی بین دوستان کدورتی پیش می‏آید ولی همیشه راه‏ها و زمان‏هایی برای پیوند دوباره و فراموش کردن تلخی‏های گذشته هست. پایه‏های رفاقت را باید محکم ساخت تا هنگام قهر و کدورت جایی برای ندامت و بازگشت و به یادآوردن احسان و نیکی باشد. مولای متقیان و معلم بزرگ انسان‏ها امام علی(ع) می‏فرمایند: اگر خواستی از برادرت ببری، بخشی از رفاقت خویش را بر جای نِه که اگر خواست روزی باز گردد بتواند.

ترک لذتهای نفسانی

خداوند عذاب و عقاب و واجبات و محرمات را به صلاح مردم و از روی حکمت و عدل الهی قرار داده است. اگر کسی هوای نفس خویش را مهار نسازد و هرآنچه دوست می‏دارد، بدون در نظر گرفتن اصول و قوانین، برای ارضای نفس خویش انجام دهد، در این دنیا زیان‏های زیادی متحمل می‏شود. ولی چنانچه عنان شهوات و امیال خویش را با کمک عقل و ایمان به دست گیرد، به اعتدال لازم می‏رسد و از ضرر و زیان هواهای دنیوی ایمن خواهد بود.
امام علی(ع) در این باره می‏فرماید: اگر برای ناراحت گشودن نفس خویش، آن را از خواسته‏ها و هوس‏ها باز نداری، هواهای نفسانی زیان‏های زیادی به تو می‏رساند.

رضا و خشنودی

یکی از سزاوارترین مشخصه‏های انسان مؤمن، رضا و خشنودی است. آن کس که راضی به تقدیر و مشیت الهی باشد، بر آنچه در این دنیا از دست می‏دهد اندوهگین نمی‏شود و در برابر مصائب صبر و بردباری پیشه می‏کند و از خلق خدا بی‏نیاز خواهد بود. خشنودی از قضا و قدر الهی، بالاترین درجه ایمان مؤمن است. امیرالمؤمنین علی(ع) می‏فرمایند: اگر می‏خواهی که ایانت محکم باشد، به تقدیر الهی خشنود باش، چه به زیانت باشد و چه به سودت و به هیچ کس، جز خدای سبحان امید نداشته باش.

خویشتن‏داری

مؤمن باید در جهت کسب بردباری و تثبیت این صفت در خمیر خود تلاش کند و خود را شبیه انسان‏های بردبار و صبور و خویشتن‏دار کند تا اندک اندک این ویژگی را در وجودش پدید آورد. امام اول شیعیان می‏فرمایند: اگر بردبار نیستی، خود را همچون بردباران و به صورت آنان درآور؛ زیرا آن که خود را به مردمی شبیه سازد، به زودی در زمره آنان درآید.

سکوت و سلامت نفس

در صحبت کردن زیاد، عیوب فراوانی وجود دارد. هیچ کس نیست که فراوان سخن بگوید و کلامش عاری از عیب و ایراد نباشد. هر مقدار انسان سخن را کوتاه کند و خاموش باشد، اندیشه‏اش بیشتر و لغزش‏هایش کم‏تر می‏شود. تفکر باعث تزکیه نفس و روشنایی ضمیر می‏گردد. از سوی دیگر هر قدر انسان کمتر سخن بگوید، خلق خدا از زبانش بیشتر آرامش خواهند داشت. امام علی(ع) پیشوا و مقتدای مسلمانان، می‏فرمایند: اگر سلامت نفس و پوشاندن عیب‏هایت را دوست داری، پس کلامت را کاهش داده و بر سکوتت بیفزا تا اینکه بیشتر تفکر کنی و مردم از دست تو در امان بمانند.

صبر بزرگواران

صبر و بردباری در هنگام مصائب از ضروریات دین است. این فضیلت نیکو باعث شرف و بزرگواری انسان می‏شود. انسان اگر در آغاز پیش آمدهای ناگوار صبر و بردباری به خرج داد، روش آزادگان و مردان بزرگ را برگزیده است. ولی اگر جزع و بی‏تابی کرد، سرانجام مانند نادانان تسلیم خواهد شد. حضرت امیرالمؤمنین(ع) می‏فرمایند: اگر صبر کنی، صبر رفتار بزرگواران است وگرنه خود را همچون چهارپایان بر غفلت بزن.

دیده عبرت بین

انسان وارسته‏ای که خود را از قید و بندهای دنیای پست رهانیده، و نفس خود را در مکتب ناب اسلامی تربیت کرده است، با نگریستن به اطراف و پیرامون خویش و اندیشه کردن در امور دنیا، پند و عبرت می‏گیرد و همواره از مسیری که دیگران رفته‏اند تجربه می‏اندوزد. همین انسان‏های خود ساخته اگر از چیزی روی بگردانند حتما آن چیز شایسته آن نبوده است که وقت گران‏بهای خود را صرف آن کنند. به هوس‏های زودگذر دنیوی نباید توجه کرد و از آنچه در این دنیا می‏گذرد، باید عبرت گرفت همان گونه که حضرت علی(ع) در مدح و ستایش جمعی فرموده‏اند: اگر به چیزی بنگرند، عبرت گیرند و اگر روی برگردانند، کارشان بیهوده نباشد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 551]