دو دو ، پرنده ای که منقرض شد!

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: معرفی پرنده ای به نام دو دو

دودو نام پرندهای بیپرواز و منقرض شده است.
زیستگاه این پرنده جزیره موریس در اقیانوس هند بودهاست. این پرنده در سال ۱۶۸۱ منقرض شدهاست..
این پرنده ناتوان از پرواز و بومی جزیره موریس در اقیانوس هند بود. دودو که وابسته به فاخته و کبوتریان بود، در حدود یک متر ارتفاع و وزنی نزدیک به ۲۰ کیلوگرم داشت. از میوهها تغذیه و بر روی زمین آشیانهسازی میکرد.
دودو از میانه سده ۱۷ منقرض شدهاست. معمولاً همچون یک نمونه از گونههای در خطر انقراض بهکار گرفته شدهاست؛ چرا که انقراضش در تاریخ ثبت شده و فعالیتهای بشر، مستقیماً در نابودی آن سهیم بودهاست.
بعضی از ضربالمثلهای انگلیسی از داستان انقراض دودو سرچشمه میگیرد

ریشهشناسی
ریشهشناسی لغت دودو آشکار نیست. به هر حال نظرهایی نقدپذیر و تصویب نشده وجود دارد. برخی آن را برگرفته از واژهٔ هلندی دودور به معنی تنبل میدانند. ممکن است به واژهٔ هلندی دیگری که به معنای گریب کوچک است در پیوند باشد، ارتباط ممکن است به دلیل شباهت پرهای انتهایی پشت یا به دلیل آنکه هر دو پرنده پنگوئنی راه میرفتهاند. به هر روی هلندیها همچنین پرنده جزیره موریس را والقوگل به معنای تهوعآور و نامطلوب بر اساس مزهاش نامیدهاند.
این نام آخر (والقوگل) برای نخستین بار در مجلّه معاون دریاسالار ویبراند وان ویسک، کسی از جزیره در سال ۱۵۹۸ دیدن و آنرا جزیره موریس نامید، آمدهاست.
دودو یا دوارس در مجله ناخدا ویلم وان وستسانن چهار سال بعد ثبت شدهاست ؛ امّا مشخص نیست آیا او اولین کسی است که این نام رابکار برده یا نه، زیرا پیش از هلندیها، پرتغالیها جزیره را در ۱۵۰۷ دیده بودند، اما به صورت دایمی آنجا اقامت نکردهبودند.
واژه دودو ممکن است با یک واژه زننده پرتغالی به معنای احمق در پیوند باشد. در ۱۶۰۶ کرنلس متلیف دی جُنگ یک گفتار مهم در مورد دودو بعضی دیگر از پرندگان، گیاهان و حیوانات جزیره نوشت.
دودو همچنین به نام دیوجوجه نیز توسط اقامت کنندگان اولیه شناخته شده بود.
بر اساس واژهنامهٔ اینکارتا و واژهنامهٔ چمبرز اتیمالژی، دودو از واژهٔ پرتغالی دوئدو به معنای احمق یا دیوانهاست. پرتغالیها به راستی نخستین اروپاییانی بودند که اقیانوس هند را درنوردیدند و در ۱۵۰۷ به موریس رسیدند. به هر روی واژه کنونی پرتغالی دودو دارای ریشهٔ انگلیسی است. واژهٔ پرتغالی دوئدو خودش یک وامواژه از انگلیسی میانهاست.
امکان دیگر آنکه واژه دودو یک آوا-واژهاست نزدیک به صدای خود پرنده، یک صدای دو نتی فاختهگون مانند دو-دو.

ریختشناسی و ناتوانی از پرواز
در اکتبر ۲۰۰۵ یک گروه بینالمللی از محققان، بخشی از مار آکس سانجز مهمترین ناحیه شامل بقایای دودو را حفاری کردند. بقایای زیادی یافت شد، شامل استخوانهای پرنده در مراحل مختلف بلوغ، و چندین استخوان که مسلماً متعلق به اسکلت یک پرنده بود و در جای طبیعیشان مانده بودند. این یافتهها در دسامبر ۲۰۰۵ در نچرالیس در لیدن عمومی شدند.
پیش از این تعداد کمی نمونه پیوسته از دودو شناخته شده بود، بیشتر نمونهها شامل استخوانهای منفرد و خرد شده بود. موزه تاریخ طبیعی دوبلین و موزه تاریخ طبیعی دانشگاه آکسفورد و دیگران یک نمونه از سرهمبندی این بقایا دارند. یک تخم دودو در موزه لندن شرقی در آفریقای جنوبی در معرض نمایش است. تا همین اواخر، مهمترین بقایای دستنخورده، که هماکنون در موزه تاریخ طبیعی آکسفورد در معرض نمایش است، بخشی از اسکلت پای پرنده و سر که شامل تنها بافت نرم شناخته شدهٔ نمونه هاست، بود.

دودو ها چه نوع پرندگاني بودند؟

500 سال پيش دريانوردان پرتغالي جزيره اي را در جنوب شرقي افريقا يافتند که پيش از اين پاي هيچ انساني به آن باز نشده بود .
دريانوردان در اولين گشت و گذار خود در اين جزيره که بعداً ماريتيوس (Mauritius) نام گرفت بزرگترين ساکن جزيره را ملاقات کردند ؛ پرنده اي بزرگ با ظاهري بسيار عجيب و البته مضحک! . همين ملاقات کافي بود تا نام دودو براي اين جانور انتخاب شود ( دودو در زمان پرتغالي به معني احمق است ! ) .

منقار قلاب مانند دودو ، توده چربي در قسمت تحتاني جانوري به همراه پرهاي فر خورده و پف کرده بود ، همگي تصويري از پرنده اي چاق و خپل را ارائه مي کند که به راحتي ميتوانسته شکار انسانهاي گرسنه شود . سالهاي پس از آن که علاوه بر پرتغالي ها ، هلندي ها نيز در اين جزيره سکني گزيدند.
دودوها در فصلهاي مرطوب و پرباران به صورت گسترده اي از ميوه گياهان تغذيه مي کردند و چربي زيادي در بافتها خود به ويژه توده چربي قسمت انتهايي بدن ذخيره مي کردند تا بتوانند، فصلهاي خشک را که غذا به سختي يافت مي شود، پشت سر بگذارند، وزن پرنده در طي دوره پر باران به 25 کيلوگرم نيز مي رسيده است
برخلاف ظاهر فربه دودو(Raphus cucullatus) ، پاهاي قوي جانور اين امکان را به او ميداده تا بتواند با سرعت زيادي بدود علاوه بر آن منقار قوي و قلاب مانند جانور که براي تغذيه از دانه و ميوه گياهان تکامل يافته بود به عنوان ابزاري مناسب براي مقابله با انسانها و جانوران به کار گرفته مي شده پس اين تصور که دودو پرنده اي ابله و شکاري راحت است، تصور نادرستي بوده . ظاهر پرنده نيز نتيجه اکولوژي جزيره و عدم وجود صيادان است که در طي ميليونها سال تکامل ، ظاهري خپل و بي نياز از پرواز را ايجاد کرده است .

در يکي از دست نوشته ها که از دريانوردان آن دوره به جا مانده است به موضوع جالبي اشاره شده که علت انقراض اين جانور را اسرارآميز تر مي کند ! در اين دست نوشته خاطره دريانوردان از شکار يک دودو و گوشت بسيار چرب و تلخ آن ذکر شده است که نشان مي دهد دودو غداي مناسبي براي انسان نبوده است

شکل ظاهري جانور باعث شد تا جانور شناسان در ابتدا دودو را در رده پرندگان دريايي مانند آلباتروس و پليکانها قرار دهند اما آناليز توالي DNA موجود در بقاياي استخوان اين جانور مشخص کرد که دودو ها رابطه بسيار نزديکي با کبوترها دارند و همين باعث شد آنها را در رده کبوترشکلان (Columbiformes) طبقه بندي کنند .
در يکي از دست نوشته ها که از دريانوردان آن دوره به جا مانده است به موضوع جالبي اشاره شده که علت انقراض اين جانور را اسرارآميز تر مي کند ! در اين دست نوشته خاطره دريانوردان از شکار يک دودو و گوشت بسيار چرب و تلخ آن ذکر شده است که نشان مي دهد دودو غداي مناسبي براي انسان نبوده است .

با توجه به اين موضوع که گوشت دودو قابل خوردن نبوده چه عاملي باعث شده تا اين جانور يک متري در طي 200 سال منقرض شود ؟
عقيده بر اين است که انسانها همراه خود جانوران خانگي و موشها را به جزيره آوردند ؛ با توجه به اينکه دودوها لانه خود را بروي زمين مي ساختند موشها به راحتي مي توانستند از تخم اين پرنده تغذيه کنند علاوه بر آن حيوانات خانگي به مصرف مواد غذايي دودها مي پرداختند و رقابتي را ايجاد مي کردند.

خود انسان نيز با تخريب جنگل و ساخت مسکن زيستگاه اين پرنده را تخريب کرده و عرصه را براي زيستن صاحبخانه اصلي تنگ کرده است .

تمامي اين عوامل باعث شد دودها به قسمتهايي از جزيره که انسان هنوز در آن سکونت نداشت مهاجرت کنند اما با ورود انسان به اين مناطق آخرين گروه از اين پرندگان نيز در اين نبرد يکسويه تسليم شدند و جزيره را به ميهمانان ناخوانده آن واگذار کردند .

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 631]