بررسي جنبه هاي مختلف بحران غذا جنگ نمك

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: بررسي جنبه هاي مختلف بحران غذا جنگ نمك
دكتر بابك زماني*

براساس پژوهش هاي گسترده متاآناليز (متاآناليز= مرور گسترده يي كه روي مطالعات موجود به عمل مي آيد) كه به تـازگي انجام شده است، به نظر مي رسد متوسط مصرف نمك در كشورهاي پيشرفته بيش از چند برابر ميزان نياز بدن و در برخي جوامع، چندين برابر ميزان قابل تحمل بدن باشد. ميزان قابل تحمل، ميزاني است كه بيش از آن در افراد مستعد به فشارخون، باعث افزايش فشار خون و در نتيجه افزايش ميزان اترواسكلروز و بروز زودرس تر سكته هاي مغزي و سكته هاي قلبي مي شود. نه تنها تمامي اين مقادير در مطالعات جمعيت شناسي وسيع روشن شده است، بلكه ارتباط معني دار و دقيقي نيز بين ميزان افزايش نمك و ميزان افزايش فشارخون و ميزان فشارخون و سطح هوشياري در سال هاي آخر عمر يافت شده است. اين يافته در نگاه اول ممكن است موضوع تازه يي به نظر نرسد. ارتباط نمك با فشارخون و فشارخون با دمانس عروقي سال هاست كه شناخته شده است، اما در يك نگاه دقيق تر متوجه اهميت نكاتي مي شويم كه جامعه جهاني و انجمن هاي بين المللي مرتبط با سكته هاي مغزي و اترواسكلروز را به جنگ تمام عيار با «نمك» كشانده است. ميزان نمك مورد نياز بدن، تقريباً معادل نمكي است كه در غذاهاي طبيعي وجود دارد. سبزيجات، ميوه جات، حبوبات و گوشت به خودي خود، حاوي مقدار نمك مورد نياز بدن هستند و بخش اعظم آنچه كه در هنگام پخت به غذاها اضافه مي شود، بخش مازاد به شمار رفته و به جرات مي توان ادعا كرد نمكپاش چيزي نيست جز بخش غيرقابل تحملي كه در افراد مستعد، باعث افزايش فشار خون مي شود. اما در هرحال، بيشترين نقش را در ميزان نمك دريافتي، آن ميزان نمكي بازي مي كند كه در كارخانه يا در آشپزخانه به غذا افزوده مي شود. اين، همان بخش پراهميتي است كه تغييرات آن مي تواند تاثيرات چشمگيري بر ميزان فشارخون جامعه بگذارد و بي ترديد طول عمر متوسط را ارتقا و شيوع زوال عقل عروقي را كاهش دهد. واقعيت اين است كه در جوامع پيشرفته تر، هرچه بيشتر و بيشتر توليد فرآورده هاي غذايي به كارخانجات و موسسات اجتماعي سپرده مي شود و هرچه كه جوامع پيشرفته تر باشند، نقش صنعت در توليد و آماده سازي غذا بيشتر است، تا جايي كه در بسياري از جوامع اروپايي و امريكايي، آشپزخانه ها نيز تا حد زيادي صنعتي و عمومي شده اند و اين روند روز به روز رشد و گسترش بيشتري مي يابد (به دليل كمبود فزاينده وقت و ارزان تر شدن طبخ عمومي). نمونه آن گسترش روزافزون و بين المللي رستوران هاي زنجيره يي، شركت هاي توليد غذاهاي آماده طبخ و شركت هاي متنوع انتقال غذا هستند. در حال حاضر شركت هاي توليد و توزيع غذا، به فرمان سرمايه و به دنبال ذائقه عمومي، در حال توزيع مقادير اضافي يا حتي غيرقابل تحملي نمك در بين مردم هستند. از همه مهم تر اينكه تداوم اين وضع باعث استمرار دور باطلي مي شود كه ذائقه عمومي نمك بيشتري مي طلبد و شركت ها با در اختيار قرار دادن اين ميزان نمك، باعث تشديد و تقويت اين ذائقه شده و شايد كار را به نسل هاي ديگر نيز بكشانند. اما مطالعه باارزش ديگري كه آن هم به تازگي انجام شده، نشان مي دهد اين ذائقه عمومي چيزي كاملاً سيال و قابل تغيير است. بخش قابل توجهي از كساني كه حداقل به مدت سه ماه رژيم غذايي كاملاً بي نمك استفاده كرده اند، پس از اين زمان ديگر قادر به تحمل نمك در غذاي خود نبودند، بنابراين، اين سيستم متمركز به رغم مشكلات بالفعلي كه در حال حاضر به آن مبتلاست، بالقوه امكان مناسبي است براي تغيير در ذائقه عمومي و در نتيجه ارتقاي سلامت عمومي. سازمان هاي بين المللي مرتبط، در حال حاضر جنگ اعلام نشده يي را براي كاهش ميزان نمك دريافتي آغاز كرده اند، البته اين جنگي تمام عيار و از ابعاد گوناگون خواهد بود، جنبه هاي فرهنگي و تبليغاتي كه هدف آن حذف نمكپاش از سفره ها و ميزهاي رستوران هاست، بخش مهمي از اين مبارزه است. كاهش نمك آشپزخانه هم هدف ديگري است، اما مهم ترين و تعيين كننده ترين وجه اين جنگ در ارتباط با شركت هايي است كه مواد غذايي توليد مي كنند و نتيجه نهايي نيز تا حدود زيادي در گرو همين وجه مبارزه است. البته نمي توان در مورد نتيجه نهايي از هم اكنون اظهارنظر كرد، اما شواهدي اميدواركننده وجود دارد.

اولاً انجمن هاي علمي كه پزشكان و دانشمندان در آن عضويت دارند و انجمن هاي حمايت از بيماران كه هيچ كدام وابسته به دولت نيستند، در حال حاضر قدرت اجتماعي (اگر نه سياسي ) قابل توجهي دارند. اين انجمن ها تا حدود زيادي در كنترل اهداف و منويات سرمايه موفق عمل كرده اند. آنها مي توانند طبيبان را براي اطلاع رساني هدايت كنند، درخواست هاي روشن و عملي پيش پاي سياستمداران بگذارند كه گاه حتي مي تواند به وضع قوانين جديد منجر شود. آنها همچنين مي توانند با جهت دهي به خريدهاي مصرف كنندگان به سرمايه جهت دهند. نمونه بارز اين مساله، مبارزه نسبتاً موفقي است كه در سال هاي اخير به رغم منافع شركت هاي سيگار، عليه مصرف سيگار انجام شد و هنوز هم در جهت محدوديت هرچه بيشتر سيگار ادامه دارد. نكته ديگر اينكه، هم اكنون نيز برخي نكات بهداشتي از جهاتي غير از نمك، در رستوران هاي زنجيره يي رعايت مي شود و از اين مهم تر اينكه اين رستوران ها خود را موظف ديده اند كه مرتباً منوهاي جديدي ارائه كنند. صرف تغيير در منوهاي غذايي، امكاني است كه تغييرپذيري بيشتر در ذائقه عمومي را آسان تر مي سازد. اگر اين رستوران ها هم مثل جوامع سنتي به منوهاي قديمي و گاهي باستاني يا حتي اساطيري خود بچسبند، امكان هر تغييري در آينده دشوارتر خواهد بود.

به نظر مي رسد دوران توصيه هاي دشوار به بيماران براي رعايت رژيم هاي غذايي دشوار گذشته باشد، حالا زماني است كه مي توان با اقداماتي نامحسوس و كلي، باعث ارتقاي سلامت جامعه شد. اين امكاني است كه تكنولوژي و زندگي مدرن فراهم آورده است. اين نيز بخشي از سير تاريخي انتقال مسووليت از فرد به جامعه محسوب مي شود، اگر بشر به جايي رسيده است كه امكان تغيير ذائقه نمك را نيز در نظر آورده، امكان تغيير در بسياري از عاداتي كه تا اين اندازه عميق نيستند، اما حداقل به همين اندازه مخربند هم مسلماً وجود دارد. آيا ممكن است جنگ با عادات مخرب به تمامي، جاي تمام جنگ هاي ديگر مثل جنگ انسان با انسان را بگيرد؟

در ادامه اين بحث به جنبه هاي مختلفي از بحراني كه در كشور ما وجود دارد و مي توان آن را بحران غذا - البته نوع غذا نه كمبود غذا - ناميد، اشاره خواهم كرد.

* متخصص مغز و اعصاب
دوشنبه 15 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 128]