سوخت‌‌هاي گياهي ، جايگزين يا رقيب؟

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: سوخت‌‌هاي گياهي ، جايگزين يا رقيب؟

وقتي چند سال پيش كارشناسان نسبت به توليد روزافزون سوخت‌هاي گياهي در كشورهاي مختلف و تاثير آن بر افزايش قيمت مواد غذايي در سطح جهان هشدار دادند، دست‌اندركاران صنعت خودرو به قدري غرق در شادي ناشي از دستيابي اين صنعت به دستاوردي بزرگ در عرصه مصرف سوخت بودند كه اين هشدارها را كاملاً ناديده گرفتند.‌‌

‌اما گويا خوشحالي فعالان صنعت خودروسازي چندان دوامي نداشته و اين بار همزمان با آغاز روند صعودي قيمت مواد غذايي در جهان، بار ديگر موج انتقادات به سمت استفاده از سوخت‌هاي گياهي توسط خودروسازان روانه شده است.‌‌

‌به گزارش ايسنا، زماني كه مقامات ارشد سازمان ملل متحد كشت محصولات كشاورزي براي توليد سوخت خودرو را جنايت عليه بشريت خوانده و از افزايش بهاي آذوقه و مواد غذايي در جهان به عنوان سونامي خاموش نام بردند، افكار عمومي هنوز چندان پذيرش اين موضوع را نداشت كه سوخت‌هاي گياهي هم مي‌توانند به عامل جدي خطر براي بشريت تبديل شوند.‌‌

‌با تبليغات وسيعي كه انجام شده بود، تقريباً افكار عمومي به اين نتيجه رسيد كه سوخت‌هاي گياهي مي‌توانند جايگزين مناسبي براي سوخت‌هاي فسيلي بوده و استفاده از آن‌ها در خودرو مي تواند ميزان آلايندگي هوا را نيز به شدت كاهش دهد. غافل از اين‌كه روي ديگر سكه اين بود كه بايد هزاران هكتار محصولات غذايي براي توليد سوخت‌هاي گياهي اختصاص يابد.‌‌

‌بر اساس گزارش منتشر نشده بانك جهاني كه چندي پيش توسط روزنامه فرانسوي فيگارو منعكس شد، سوخت‌هاي گياهي و زيستي باعث افزايش 75درصدي بهاي مواد غذايي در سراسر جهان شده‌اند.‌‌

‌شايد كمي تنگ‌نظري باشد كه علت گراني‌هاي اخير مواد غذايي را در جهان فقط به سوخت‌هاي زيستي و گياهي نسبت داد، اما در هر صورت اين عامل نقش به‌سزايي در گراني‌ها داشته كه نهاد معتبري مانند بانك جهاني نيز در اين مورد اظهارنظر كرده است.‌‌

‌همان زماني كه گزارش بانك جهاني منعكس شد و حتي بعد از آن، رئيس‌جمهور آمريكا در هر محفلي كه مي‌رفت براي اقناع افكار عمومي افزايش تقاضا از سوي كشورهاي چين و هند را به عنوان عامل اصلي افزايش بهاي مواد غذايي در جهان معرفي مي‌كرد.‌‌

‌جرج بوش حتي بروز خشكسالي‌ در استراليا را نيز در افزايش جهاني قيمت مواد غذايي موثر مي‌دانست، اما در عوض هيچ اشاره‌اي به توليد و مصرف روزافزون سوخت‌هاي زيستي و گياهي در كشورهاي غربي نمي‌كرد كه باعث شده بود، ذخيره جهاني غلات به پايين‌ترين سطح خود طي دهه‌هاي اخير برسد.‌‌

‌اما شايد دغدغه‌هاي محيط زيستي دليل ظاهري كشورهاي پيشرفته براي اجراي برنامه توليد سوخت‌هاي زيستي و گياهي باشد.‌‌

‌بسياري از كارشناسان، وابستگي كشورهاي صنعتي به نفت و در عين حال افزايش خيره‌كننده قيمت طلاي سياه طي سال‌هاي اخير را اصلي‌ترين بهانه كشورهاي صنعتي براي حركت به سمت توليد سوخت‌هاي زيستي و گياهي به ويژه اتانول مي‌دانند.‌‌

‌وابستگي غربي‌ها و به ويژه آمريكا به نفت كشورهاي خاورميانه كه رئيس‌جمهور آمريكا از آن به عنوان اعتياد آمريكايي‌ها به نفت ياد مي‌كند، باعث شد كه مسئولان اين كشورها برنامه‌ريزي‌هاي گسترده‌اي را براي يافتن جايگزين مناسب براي نفت اجرا كنند كه در غير اين صورت بايد منتظر عواقب وابستگي به نفت مي‌ماندند.‌‌

‌بر همين اساس كشورهاي غربي پروژه‌هاي مختلفي را تعريف كرده كه يكي از اصلي‌ترين آن‌ها توليد سوخت‌هاي زيستي و گياهي به ويژه سوخت اتانول بود كه با توجه به تحقيقات به عمل آمده، حركت در اين راه دست‌كم از نظر اقتصادي توجيه‌پذير به نظر مي‌رسيد.‌‌

‌كشورهاي مختلف به سرعت برنامه‌ريزي‌هاي خود را آغاز كرده و در همين راستا اتحاديه اروپا در نظر گرفت كه تا سال 2020 ميزان استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي را در خودروهاي موجود در كشورهاي اين اتحاديه حدود 10 درصد افزايش دهد.‌‌

‌آلمان نيز برنامه‌ريزي كرد كه ميزان استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي را در اين كشور تا سال 2020 به حدود 17درصد برساند.‌‌

‌كشورهاي فرانسه، اسپانيا و سوئد نيز كه به شدت از مباحث مربوط به ساخت واحدهاي توليد سوخت‌هاي زيستي و گياهي حمايت مي‌كنند، سرمايه‌گذاري سنگيني را براي احداث كارخانه توليد اين نوع از سوخت‌ انجام داده كه برآورد شده است، ميزان خوراك موردنياز اين كارخانه پس از راه‌اندازي آن سالانه بيش از يك ميليون تن گندم باشد.‌‌

‌كارشناسان يكي از دلايل اصلي رو آوردن كشورهاي اروپايي به سمت استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي را قطع وابستگي به انرژي روسيه عنوان مي‌كنند كه طي سال‌هاي اخير به ويژه در مناقشات سياسي به شدت به وجهه آن‌ها آسيب زده است.‌‌

‌اما در كنار همه منتقدان، برخي از كارشناسان كمي حق نيز براي شركت‌هاي خودروسازي قائل مي‌شوند.‌‌ ‌آنان معتقدند كه طي چند سال گذشته بسياري از خودروسازان براي كاهش ميزان آلايندگي محصولات خود به شدت تحت فشار افكار عمومي قرار داشته و به همين دليل استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي براي آن‌ها به منزله راه فراري از اين فشارها محسوب مي‌شود.‌‌

‌شايد به همين دليل نيز باشد كه تاكنون شركت‌هاي خودروسازي كمتر به هشدار كارشناسان درباره پيامدهاي منفي استفاده گسترده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي توجه كرده‌اند.‌‌

‌علاوه بر اين، خودروسازان از سوي دولت‌هاي خود حمايت شده و طي چند سال اخير به پيشرفت‌هاي زيادي در زمينه استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي دست يافتند.‌‌

‌كمك‌هاي مالي كنگره آمريكا به صنايع خودروسازي اين كشور در منظور خلق نوآوري مانند استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي، دليلي بر اين مدعا است. آمريكا حتي براي حمايت از توليد سوخت‌هاي زيستي و گياهي در اين كشور از دادن يارانه به توليدكنندگان و واردكنندگان و همچنين مصرف‌كنندگان اين نوع سوخت‌ها خودداري نكرده است. اين كشور اخيراً نيز به دنبال تشديد بحران در شركت‌هاي خودروسازي اين كشور قرار است، وامي معادل 25 ميليارد دلار به صنايع خودروسازي خود اعطا كند كه قرار است، قسمت عمده‌اي از اين وام در بخش‌هاي تحقيق و توسعه براي توليد خودروهاي كم‌مصرف و بهينه‌سوز مصرف شود.‌‌

‌اتحاديه اروپا نيز از اين قاعده مستثنا نبوده و پشتيباني‌هاي فراواني را از فعاليت‌هاي خودروسازان اين اتحاديه در زمينه توليد و استفاده از سوخت‌هاي زيستي گياهي به عمل آورده است.‌‌

‌در بين كشورهاي عضو اتحاديه اروپا، آلمان بيشترين توليد و در عين حال مصرف سوخت‌هاي زيستي و گياهي را به خود اختصاص داده است.‌‌

‌انگلستان نيز با وجودي كه جايگاه چندان مناسبي در زمينه توليد سوخت‌هاي زيستي و گياهي ندارد، اما از نظر مصرف اين نوع از سوخت‌ بين 10 كشور نخست اتحاديه اروپا جاي گرفته است.‌‌

‌اما نكته جالب اينجاست كه پيشروترين كشور جهان در توليد و استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي به ويژه سوخت اتانول برخلاف تصورات عمومي يك كشور صنعتي پيشرفته و يا دو كشور به شدت در حال رشد چين و هند نيست.‌‌

‌برزيل، كشوري در منطقه آمريكاي لاتين با داشتن هزاران هكتار مزارع كشت ذرت، نيشكر و غلات سابقه‌اي 30 ساله در صنعت اتانول دارد و هم‌اكنون از نظر ميزان توليد سالانه اين سوخت پس از ايالات متحده آمريكا در رتبه دوم جهان قرار گرفته است.

با توجه به اين‌كه برزيل جزو بزرگترين صادركنندگان غلات و نيشكر در جهان به شمار مي‌رود، روي آوردن اين كشور به توليد سوخت‌هاي زيستي و گياهي نگراني‌هاي زيادي را در سطح جهان به وجود آورده است.‌‌

‌برخي معتقدند كه شايد مقامات اين كشور قصد داشته باشند، از اين پس صادرات غلات خود را متوقف كرده و مازاد توليد خود را به سوخت اتانول تبديل كنند كه در اين صورت‌

تحول عظيمي در سطح بازار جهاني غلات به وجود خواهد آمد. هرچند تاكنون هيچ ‌يك از مسئولان دولتي برزيل در اين زمينه اظهارنظر نكرده‌اند.‌‌

‌البته رئيس‌جمهور برزيل در واكنش به انتقادات مطرح شده در خصوص كاشت ذرت در مزارع اين كشور براي توليد سوخت اتانول، به صورت تلويحي تاكيد كرد كه نگراني‌هاي موجود در اين زمينه كاملا بي‌مورد بوده و برزيل مازاد توليد غلات خود را براي تامين سوخت گياهي به ويژه اتانول مصرف خواهد كرد.‌‌

‌برزيل كه سال‌ها وابستگي شديدي به واردات بنزين براي تامين نياز خود داشت، بعد از وقوع بحران نفت در سال 1973، با سرمايه‌گذاري گسترده در زمينه توليد سوخت اتانول اين وابستگي را در سال 2006 به كلي قطع كرده و در تامين نفت موردنياز خود به خودكفايي كامل رسيد.‌‌

‌بر اساس آخرين اعلام انجمن خودروسازان برزيل، از هر 10 خودرو در اين كشور، 7 خودرو سوخت خود را از اتانول تامين مي‌كند.‌‌

‌تاكنون نيز سوخت‌هاي قابل بازيافت جايگزين 40 درصد از تقاضاي سوخت‌هاي فسيلي در برزيل شده‌ و پيش‌بيني مي‌شود، طي پنج سال آينده سوخت‌هاي زيستي و گياهي تا 60 درصد نياز ‌

خودروها و كاميون‌هاي موجود در برزيل را تامين كنند. ‌

كارشناسان همچنين پيش‌بيني مي‌كنند كه تا سال 2030 تمامي خودروهايي كه به بازار برزيل عرضه خواهند شد، داراي موتورهاي چندگانه‌سوز باشند كه اين به معني گسترش هرچه بيشتر استفاده از سوخت اتانول در برزيل است. ‌

جالب اينجاست كه برزيل نسبت به فراهم كردن زيرساخت‌هاي لازم براي استفاده خودروهاي اين كشور از سوخت اتانول بي‌توجه نبوده و تقريبا تمام جايگاه‌هاي سوخت‌گيري موجود در اين كشور، داراي پمپ‌هاي عرضه سوخت اتانول نيز هستند. ‌

هم‌اكنون آمريكا و برزيل روي هم رفته حدود 90 درصد از توليد جهاني سوخت اتانول را در اختيار دارند. در اين بين برزيل تنها در سال 2006، بيش از 3 / 16 ميليارد ليتر اتانول توليد كرد كه اين ميزان معادل با حدود 42 درصد از كل توليد جهاني سوخت اتانول بود. ‌

همچنين حدود 6 / 3 ميليون هكتار از زمين‌هاي كشاورزي در برزيل به توليد اتانول اختصاص يافته كه اين ميزان حدود يك درصد از كل زمين‌هاي قابل كشت را در اين كشور آمريكاي لاتين شامل مي‌شود. از هر هكتار زمين زراعي در برزيل نيز حدود هفت هزار و 500 ليتر اتانول به‌دست مي‌آيد.

از سوي ديگر طي چند سال اخير بزرگترين كشور آمريكاي جنوبي توليد صنعتي اتانول را نيز آغاز كرده و در مجتمع‌هاي صنعتي عظيم به كشت اين سوخت اقدام مي‌كند. ‌

اعطاي وام‌هاي كم‌بهره به منظور ساخت دستگاه تقطير اتانول، تضمين خريد اتانول توليدي كشاورزان از سوي دولت، رقابت‌پذير بودن قيمت اتانول در مقايسه با بنزين و اعطاي مشوق‌هاي مالياتي گسترده در زمينه توليد و مصرف سوخت اتانول از جمله دلايل پيشرفت سريع صنعت اتانول در برزيل عنوان شده است. ‌

برزيل در حال حاضر داراي بيش از 340 مجتمع توليد اتانول بوده و اتانول توليدي در اين كشور عمدتا از نيشكر به‌دست مي‌آيد. ‌

پيشرفت برزيلي‌ها در توليد سوخت اتانول طي دهه‌هاي اخير به گونه‌اي بوده است كه كارشناسان اذعان مي‌كنند، آمريكا در زمينه صنعت اتانول براي خداحافظي با وابستگي به نفت كاملا از سياست‌هاي برزيل دنباله‌روي مي‌كند. ‌

در سال 2005 زماني كه جرج بوش طي يك سخنراني از اعتياد آمريكا به نفت به شدت انتقاد و تصريح كرد كه تا سال 2025 بايد استفاده از منابع انرژي تجديدپذير جايگزين حدود 75 درصد از نفت وارداتي اين كشور شود، اغلب كارشناسان به عزم جدي آمريكايي‌ها براي گسترش استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي در اين كشور پي بردند. ‌

رئيس‌جمهور آمريكا حتي بعدا در ديدار با رئيس‌جمهور برزيل به منظور اتحاد ميان كشورهاي توليدكننده سوخت اتانول و ساماندهي توليد اين سوخت در جهان، تشكيل اوپك اتانولي را به وي پيشنهاد داد. ‌

در همين راستا طي چند سال اخير، خودروسازان آمريكايي مانند فوردموتور، كرايسلر و جنرال‌موتورز بخشي از فروش محصولات خود را به خودروهاي فلكس اختصاص داده‌اند. اين نوع خودروها قابليت استفاده از تركيب اتانول و بنزين را به عنوان سوخت دارند. ‌

در واقع مقامات آمريكايي نيز مانند همتايان اروپايي خود با برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده قصد دارند، سهم اتانول را در سوخت‌هاي موتوري اين كشور از چند درصد نه چندان قابل ملاحظه فعلي، به حدود 25 درصد تا سال 2025 برسانند. ‌

در آمريكا كه برخلاف برزيل سوخت اتانول عمدتا از غلات و به ويژه ذرت بدست مي‌آيد، هم‌اكنون بيش از 1500 جايگاه توزيع اتانول وجود دارد كه ضعف اصلي اين جايگاه‌ها اين است كه عمدتا در كنار مناطق استخراج اتانول از ذرت قرار گرفته و هنوز پراكندگي لازم را در تمام ايالت‌هاي آمريكا ندارند. ‌

كشورهاي در حال توسعه شايد بعضا در زمينه توليد خودروهاي اتانولي جايگاه مناسبي در جهان داشته باشند، اما دست‌كم هنوز فاصله زيادي با كشورهاي غربي و برزيل در زمينه استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي دارند. ‌

چين كه در بسياري از عرصه‌هاي صنعتي و اقتصادي در جهان سرآمد است، در زمينه به كارگيري سوخت‌هاي زيستي و گياهي هنوز به پيشرفت قابل ملاحظه‌اي نرسيده و تنها در چند شهر اين كشور از سوخت اتانول به صورت پايلوت استفاده مي‌شود. ‌

اين كشور قصد دارد، به منظور ايجاد بازاري مناسب براي مازاد غلات توليدي خود و در عين حال كاهش وابستگي به نفت استفاده از سوخت اتانول را در اين كشور توسعه دهد. ‌

مقامات چيني معتقدند كه گسترش استفاده از سوخت اتانول در اين كشور به تثبيت قيمت غلات نيز كمك كرده و به اين ترتيب سطح درآمد كشاورزان چيني افزايش يافته و آلودگي هواي ناشي از مصرف سوخت‌هاي فسيلي نيز كاهش مي‌يابد. ‌

هرچند چين سال گذشته براي مواجه نشدن با كمبود غلات، استفاده از آن‌را در توليد اتانول ممنوع كرد. پس از آن كارخانه‌هاي توليدكننده سوخت‌هاي زيستي ناچار شدند، از سيب‌زميني‌هاي شيرين، ذرت خوشه‌اي و ساقه‌هاي ني براي توليد سوخت‌هاي زيستي استفاده كنند. ‌

چين قصد دارد تا سال 2010 سهم 15 درصدي را براي به كارگيري اين سوخت در حمل‌ونقل خود ايجاد كند. ‌

در هند نيز كه اتانول عمدتا از نيشكر بدست مي‌آيد، دستيابي به سهم 5 درصدي از استفاده از سوخت اتانول در حمل‌ونقل هدف‌گذاري شده است. ‌

در اين بين كشورهايي مانند پاكستان، تركيه و عربستان سعودي نيز طي سال‌هاي اخير تلاش‌هايي را براي توليد اتانول انجام شده، هرچند هنوز سهم سوخت اتانول از حمل‌ونقل عمومي اين كشورها بسيار پايين است. ‌

اما سياست‌هاي به اصطلاح سبز در حالي از سوي دولت‌هاي مختلف دنبال مي‌شود كه كارشناسان نگرانند، تلاش گسترده براي توليد سوخت‌هاي زيستي و گياهي بازارهاي غذايي را در جهان بر هم زده و غلات به جاي اين‌كه وارد چرخه صنايع تبديلي شده و به غذاي مردم تبديل شوند، به كارخانه‌هاي توليد اتانول رفته و در باك خودروها ريخته شوند. ‌

با اين وضع كشاورزان تشويق مي‌شوند تا زمين‌هاي كشاورزي خود را به توليد اتانول اختصاص دهند كه ممكن است، حتي ميزان درآمد آن‌ها را نيز نسبت به زماني كه غلات براي توليد غذا كشت مي‌شد، افزايش دهد. ‌

به اين ترتيب كشاورزاني كه در زماني غذاي موردنياز همنوعان خود را تامين مي‌كردند، عملا در خدمت ميليون‌ها دستگاه خودرو قرار خواهند گرفت كه اشتهاي سيري‌ناپذيري هم دارند. ‌

كارشناسان به همين دليل فرآيند توليد سوخت‌هاي زيستي را به فرآيند هضم غذا در دستگاه گوارش انسان تشبيه كرده و از صنعت سوخت‌هاي زيستي و گياهي به رقيبي خطرناك و بي‌رحم براي انسان‌هاي گرسنه ياد مي‌كنند. ‌

يكي ديگر از خسارت‌هايي كه استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي به ويژه اتانول به بخش كشاورزي وارد كرده، مربوط به صنعت طيور است. ‌

بر اساس تحقيقات علمي انجام شده، تهيه اتانول از ذرت، شكر و برنج بهتر از راه‌هاي ديگر تشخيص داده شده و در اين بين استفاده از ذرت براي توليد اتانول از ساير راه‌هاي ديگر ساده‌تر و در عين حال ارزان‌تر عنوان شده است. ‌

طي چند سال اخير صنعت طيور تنها مصرف‌كننده دانه ذرت در جهان بود كه با مطرح شدن موضوع توليد سوخت اتانول از ذرت، اين سوخت به بزرگترين رقيب صنعت خوراك طيور تبديل شده است. ‌

در شرايطي كه ذرت دانه‌اي در جهان دو مشتري اصلي يعني خوراك طيور و سوخت دارد، پيشي گرفتن سرعت تاسيس كارخانه‌هاي توليد اتانول از توليد ذرت، باعث شده است، عملا در اين رقابت مشتري اول از پيش شكست خورده باشد. ‌

كارشناسان با توجه به رواج گسترده استفاده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي آينده مبهمي را براي كشاورزي و صنايع وابسته به آن تصور مي‌كنند. ‌

چندان بعيد نيست كه در آينده‌اي نه چندان دور كشورهاي فقير جهان مجبور شوند، براي گرفتن كمي غذا از كشورهاي ثروتمند، به آن‌ها سوخت گياهي داده و يا زمين‌هاي زراعي خود را در اختيار آن‌ها براي كشت اتانول قرار دهند. ‌

بر اساس پيش‌بيني سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد (فائو)، قيمت مواد غذايي در سال‌هاي آينده همچنان بالا خواهند ماند و اين در شرايطي است كه طي سال گذشته ميلادي بيش از 850 ميليون نفر در جهان غذايي كافي براي خوردن نداشتند. ‌

با توجه به بروز ركود اقتصادي در بسياري از كشورهاي پيشرفته جهان و در كنار آن افزايش بهاي موادغذايي به نظرمي‌رسد، استفاده گسترده از سوخت‌هاي زيستي و گياهي به وضعيت ناپايدار فعلي دامن زده و در اين بين سر كشورهايي كه از پشتوانه‌هايي مانند نفت و گاز بي‌بهره هستند، عملا بي‌كلاه مي‌ماند! ‌

اگر روزگاري از اختراع خودرو خوشحال شديم و اين وسيله را مايه آرامش بشر ناميديم، امروز بايد نگران اين باشيم كه صنعت خودروسازي غذاي فرزندان آينده ما را نبلعيده و آيندگان ما را به ربات‌هايي فرمانبر كه فقط در خدمت آن‌ها باشند، تبديل نكند. ‌

‌

يکشنبه 14 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 201]