ادب ايران - حقوق زنان؛ حقوق كودكان

واضح آرشیو وب فارسی:ايلنا: ادب ايران - حقوق زنان؛ حقوق كودكان
ادب ايران - حقوق زنان؛ حقوق كودكان

كبوتر ارشدي:بخش اول اين گفت‌وگو شنبه هفته گذشته به‌چاپ رسيد. اكنون بخش پاياني آن را مي‌خوانيد:

يك نظر مي‌گفت جامعه تحقيقاتي بايد ادبيات نوشتاري 40، 50 سال اخير حوزه كودك و نوجوان را در بر‌گيرد. نظر ديگر جامعه تحقيقاتي را محدود به آثار برگزيده و جايزه گرفته 20 سال اخير ادبيات كودك و نوجوان مي‌دانست.من روي هر دو گزينه مطالعه كردم. جنبه‌هاي مختلف آن را كندوكاو كردم نظر نخست از جامعيت گسترده برخوردار بود اما به زمان و نيروي كار زيادي نياز داشت.نظر دوم برعكس تعداد را محدود مي‌كرد چون تعداد كتاب‌هاي جايزه گرفته محدود به سه نهاد شوراي كتاب كودك، كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان و وزارت ارشاد مي‌شد. به علاوه اين سه نهاد در برخي سال‌ها انتخاب‌هاي مشترك داشتند و همين امر تعداد كتاب‌ها را محدودتر مي‌كرد. و از همه مهم‌تر مسئله‌اي كه من را به‌طور كلي از محدود شدن به كتاب‌هاي جايزه گرفته منصرف كرد. تازگي رويكرد پژوهش بود. مسلما داوران در جشنواره‌ به جايگاه دختران در ادبيات كودك و نوجوان توجه نداشتند و من مي‌توانستم با اين نگاه و حساسيت بسياري از كتاب‌هايي را كه در گذشته انتشار يافته و مورد بي‌مهري قرار گرفته بود اما از حيث جايگاه دختران برجستگي داشت احيا و معرفي كنم. راه‌حل سومي برگزيدم. و در مجموع 100 كتاب از 18 نويسنده شاخص را براي بررسي برگزيدم. در مطالعه پژوهش‌هاي مشابه ساير كشورها نظير چين، آمريكا، هلند، لبنان و هند، مي‌ديدم آنها اغلب جامعه تحقيقاتي خود را 100 كتاب در نظر گرفته بودند. به هر حال مطالعه تمام كتاب‌هاي انتشار يافته در 40، 50 سال اخير نه مقدور بود و نه ضرورت داشت. چراكه نويسندگان پر اثر معمولا ديدگاه و نگرش خود را در كتاب‌هاي‌شان تكرار مي‌كنند. و من توجه داشتم از نويسندگان پر اثر كتاب‌هاي متنوع در مقطع زماني مختلف را بخوانم كه از تغيير نگاه آنها نسبت به دختران غفلت نكرده باشم. درباره شيوه كار، بايد اين توضيح را بدهم. كه يكي از روش‌هاي مرسوم و تجربه شده بررسي آماري و مقايسه‌اي است كه تعداد اشخاص مذكر و مونث را در عناوين، متن‌ها و تصاوير مورد ارزيابي قرار مي‌دهند و در نهايت تحليل كمي از محتوا ارائه مي‌دهند. اما الگوي خواندن من متفاوت بود. من داستان را يك ساختار گرفتم و ردپاي جنسيت را در تمام وجوه و عناصر داستان جستجو كردم. هر متن داستاني را در دو محور عناصر داستاني و زبان بازخواني كردم در محور عناصر زاويه ديد، شخصيت‌ها، كنش‌ها، نشانه‌ها و ديالوگ‌ها، صحنه، قهرمان و ضدقهرمان را مورد بررسي قرار دادم و در محور زبان اسم، واژگان، صفات و لحن را... البته بايد بگويم امكان بررسي همه عناصر در همه متن‌ به طور يكسان فراهم نبود و هر متن متناسب با ظرفيت خودش امكان بررسي كمتر يا بيشتر را در اختيار من مي‌گذاشت و اين يكي از محدوديت‌هاي تحقيق من بود. براي نمونه در بسياري از داستان‌ها اصلا شخصيت مونثي حضور نداشت تا من بتوانم درباره لحن و كنش‌ و شخصيت او بررسي انجام بدهم.
خانم انصاريان نمونه‌گيري شما چنان بوده است كه بتوان آن را در كل حوزه ادبيات كودك و نوجوان تعميم داد و شرايط موجود را با اين نمونه‌گيري قضاوت كرد؟!
من در اين كار سعي كردم به عنوان يك پژوهشگر بي‌طرف آتيه‌اي در مقابل خوانندگان قرار دهم. نورافكني به اثر تابانده‌ام. براي اظهارنظر و ارزيابي فاكت‌ها، نمونه‌هايي استخراج كرده‌ام. متن را آناليز كرده‌ام، قضاوت به عهده خواننده است. تلاش كرده‌ام و موارد تبعيض جنسي را در آثار نشان داده‌ام. داوري من درباره تبعيض جنسي حتي در آثار داستاني ادبيات كودك و نوجوانان كشورمان نسبي و محدود به دريافت و تحليل من از مقوله تبعيض جنسي است و همچنين محدود به آثار بررسي شده است.
ميزان كليشه‌هاي تبعيض جنسي در آثار نويسندگان زن با نويسندگان مرد، حضوري متفاوت داشته‌اند يا نه؟
نتيجه براي خود من هم بسيار تازگي داشت. گمان غالب اين است كه آثار زنان هم مثل آثار مردان آلوده به تبعيض جنسي است اما نتيجه چنين نبود. پژوهش تفاوت چشمگيري بين آثار زنان و آثار مردان نشان داد. از مجموعه 365 مورد كليشه تبعيض جنسي كه از 98 اثر استخراج شده 334 مورد توسط نويسندگان مرد استفاده شده است و 31 مورد آن از سوي زنان به كار گرفته شده است و از مجموع 236 مورد ايستادگي در برابر كليشه‌هاي تبعيض جنسي در كل آثار بررسي شده 140 مورد آن سهم 13 نويسنده مرد در 72 اثر است و 96 مورد آن از سوي پنج نويسنده زن و در 25 كتاب اعمال شده است. مي‌بينيد كه فاصله حضور كليشه‌هاي تبعيض جنسي در آثار نويسندگان زن و نويسندگان مرد، خيلي زياد است.
به نظر شما اين مسئله به تلاش فعالان اجتماعي در اين سال‌ها پيرامون اطلاع‌رساني و آگاه‌سازي از طريق جنبش زنان مربوط مي‌شود؟
تغيير نگاه نويسندگان به زنان مي‌تواند دلايل متعددي داشته باشد اول فضاي عمومي انتقاد به وضعيت زنان است. در سال‌هاي اخير صداهاي مختلفي در اعتراض به موقعيت فرودست زنان تشكيل مي‌شود. در سينما،‌ تئاتر،‌ راديو، تلويزيون، مجلس و مطبوعات هركدام با زبان خود به دنبال احياي حقوق اجتماعي زنان هستند. دوم، حضور زنان در دو بستر تاريخي مهم انقلاب و جنگ. زنان امروز نسبت به نسل گذشته خود تغيير كرده‌اند. پتانسيل‌هاي جديدي با حضور در عرصه‌هاي مختلف اجتماعي در خود كشف كرده‌اند حضور گسترده‌تري در جامعه دارند. امروز الگوي سنتي رابطه زن و مرد دگرگون شده، امروز زنان در مشاغل و حرفه‌هاي فني، مهندسي و مديريت حضوري گسترده دارند. اين تغييرات به‌طور طبيعي در ديدگاه نويسندگان جامعه هم تاثير مي‌گذارد. در كتاب‌هاي كودك و نوجوان سال‌هاي اخير نسبت به گذشته جايگاه دختران وضعيت بهتري پيدا كرده است. براي نمونه مي‌توان اين تغيير را در نگاه فريدون عموزاده خليلي و محمدرضا يوسفي ديد. آثار جديدتر اين دو نويسنده از زاويه نقد زن‌گرايانه در جايگاه بهتري قرار دارد در مقايسه با آثار قديمي‌تر آنها.
بسيار ممنون از توضيح شما، مايل بودم دلايل شما را براي شركت در هيات مديره انجمن نويسندگان كودك و نوجوان بدانم.
به نظر من همانقدر كه حضور مردان در هيات مديره انجمن‌ ضرورري است، لازم است زنان هم در هيات مديره حضور داشته باشند. همانگونه كه در زندگي، همزيستي و همكاري و همراهي و همفكري مردان و زنان ضرورت دارد و تفاوت‌هاي زن و مرد زندگي‌ را متنوع،‌ زيبا و كامل مي‌كند حضور شانه‌به‌شانه زنان و مردان در عرصه‌هاي مختلف اجتماعي هم نياز هست. حضور زنان در هيات مديره اجازه نمي‌دهد انجمن نهادي، تك‌بعدي و مردانه بشود. اگر زنان كنار بنشينند، انجمن همه مثل بسياري از نهادها بر محور نگرش‌ها و روش‌ها و خواسته‌هاي مردانه مي‌چرخد و پيش مي‌رود و از ويژگي‌ها و نگاه‌هاي خاص زنانه محروم مي‌ماند.در حوزه‌هاي سنتي و دولتي فضاي كمتر و محدودتري براي فعاليت زنان وجود دارد اما در انجمن نويسندگان كودك و نوجوان ميدان عمل به روي همه گشوده است. به نظر من ما زنان عضو انجمن نبايد فرصت عمل و تجربه‌اندوزي را از دست بدهيم. ساعت‌هايي را كه به فعاليت‌ مدني و حرفه‌اي مي‌پردازيم به‌طور قطع و يقين هم خودمان به عنوان نويسنده از آن بهره‌مند مي‌شويم و هم نويسندگان ديگر. حضور فعال در انجمن چه در هيات مديره و چه در تركيب كميته‌ها و كارگروه‌ها زمينه‌اي فراهم مي‌كند تا ايده‌ها و ديدگاه‌هاي خود را مطرح كنيم. هيچكس بهتر از خود ما زنان نمي‌تواند ما را نمايندگي كند.
شنبه 13 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايلنا]

[مشاهده در: www.ilna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 123]