گزارش مهر/همايش بازخواني تصانيف منسوب به عبدالقادر مراغي برگزار شد

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: گزارش مهر/همايش بازخواني تصانيف منسوب به عبدالقادر مراغي برگزار شد
همايش پژوهش و بازخواني تصانيف منسوب به عبدالقادر مراغي با حضور محمدرضا درويشي آهنگساز و سرپرست گروه موسيقي "عبدالقادر" در سالن رودكي برگزار شد.

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتداي اين مراسم كه بعد از ظهر ديروز با حضور بهزاد ميرزايي و نگاربوبان از اعضاي گروه موسيقي "عبدالقادر" و ديگرعلاقه مندان برگزار شد، محمدرضا درويشي با اشاره به چگونگي شكل گيري پژوهش و بازخواني تصانيف منسوب به عبدالقادر مراغي توسط اين گروه گفت: بازخواني آثار عبدالقادر مراغي يا بازخواني آثار منسوب به عبدالقادر در پروژه اي به نام "شوق نامه" كه برگرفته از تصانيف خود عبدالقادر است ثبت و ضبط شده است؛ روند پژوهش پروژه عبدالقادر هم براي من و هم براي همه كساني كه در اين مسير ما را ياري كردن بسيار دشوار بود چراكه در طول مسير به هر كجا كه مي رفتيم و هر منبعي را سرك مي كشيديم با اطلاعات سربسته و يا نامعلوم مواجه مي شديم و تحقيقات خود را دوباره از سر مي گرفتيم.

سرپرست گروه موسيقي عبدالقادر در ادامه به هسته اوليه تشكيل تيم تحقيق اين پروژه اشاره كرد و گفت : هسته اوليه تحقيق برآثار منسوب به عبدالقادر از مهر 84 تشكيل شد وتا فروردين 85 به با تركيب 9 نوازنده و يك خواننده تا به امروز به فعاليت هاي خود ادامه داده است؛ اين گروه مجموع 23 تصنيف منسوب به عبدالقادر را پيدا و بازسازي كرد.

وي در ادامه به تصنيف حسيني منسوب به عبدالقادر اشاره كرد و گفت : تصنيف حيسني نسبت به 22 تصنيفي كه ما اجرا كرده ايم، ساختاري بسيار ناقصي دارد ؛ به اين معنا كه يك تصنيف كامل، مشتمل بر خانه اول، يك و دو ميانخانه، خانه ثالث يا دو ميان خانه سوم است و در حالي است كه اين تصنيف شامل هيچكدام از خانه هايي كه اشاره كردم نمي شود؛ نكته دوم در مورد تصنيف حسيني آن است كه قدما نظر داشته اند كه هر متني كه به صورت عددي و ابجدي نوشته شده، بدون كشف رمز، قابل تاويل نيست حتي برخي از متون در زماني كه خط و زبان معيني وجود داشته، وقتي كه نويسنده عمدا آنها را به زبان ابجد مي نوشته ، حتما دليلي داشته است؛ به عقيده من اگر روزي كتاب"گنج الغنايا " پيدا شود، بايد بر اساس رموز قديم رمزگشايي شود؛ پديده اي كه در فرهنگ ما وجود داشته و امروز از ميان رفته است.

سرپرست گروه عبدالقادر ضمن اشاره به گستردگي بحث در مورد عبدالقادر، گفت: در حدود 100 سال پيش از آخرين راويان زنده در فرهنگ عثماني، رپرتوار موسيقي عثماني آغاز شد كه در آنجا با يك آرشيو 60 هزار قطعه اي مواجه هستيم كه بايد آرشيو فرقه هنريه را كه خود شامل 2 الي 3 هزار تصنيف "ذكر" مي شود نيز به آن افزود.

وي در مورد اينكه چرا وچگونه اين تصنيف ها سر از فرهنگ عثماني در آورده است، گفت: عبدالقادر مراغه اي در بغداد ادامه دهنده مكتب "صفي الدين ارموي" بود. زماني كه آل جلاير در تبريز و اردبيل به قدرت مي رسند، عبدالقادر به تبريز فراخوانده شد و از شرق ايران به شمال شرقي ايران منتقل مي شود؛ زماني كه تيمور حكومت خود را در سمرقند قرار مي دهد، بهترين هنرمندان هر رشته از قبيل خوشنويسان، شاعران و موسيقيدانان را به دربار خود فرا مي خواند بنابراين آنچه كه امروزه مكتب منتظميه ناميده مي شود همراه با مكتب صفي الدين ارموي به حوزه سمرقند و بخارا وارد مي شود.

درويشي در ادامه خاطرنشان كرد : زماني كه شاهرخ پسر تيمور درهرات مستقر و عبدالقادر به دربار هرات فراخوانده شد مكتب صفي الدين از شرق ايران به غرب منتقل گرديد بنابراين عبدالقادر تا آخر عمر كه ظاهرا به بيماري وبا درگذشته، در هرات بوده و هرگز در يك دوره طولاني در تمدن عثماني حضور نداشته است ؛ اما درعين حال چند دليل براي اينكه عبدالقادر پايه گذار موسيقي كلاسيك ترك است وجود دارد؛ اول اينكه كه مبناي هردو مكتب ريشه دريك مكتب يعني مكتب صفي الدين دارند درواقع عبدالقادر مكتبي جديد همراه با نوآوري از مكتب صفي الدين ارائه مي دهد از همين رو مشكل مي توان گفت كه عبدالقادر خود سرمكتب دار است؛ در واقع سبكي از مكتب منتظميه پايه گذاري كرده است كه با موسيقي عثماني ريشه هاي مشترك در مكتب صفي الدين دارد.

وي در ادامه افزود : دومين دليل اين است كه موسيقي و موسيقيدانان دوره تيموريان تقريبا در موسيقي تمام كشور هاي اطراف خود اثر گذار بوده اند و حتي تاثير آنها را بر موسيقي دوره گوركانيان هند ، بر موسيقي آسياي مركزي يعني ازبكي، تاجيكي و قرقيزي نيز مي توان ديد و از سوي ديگر تاثيرآن را بر موسيقي عثماني مي بيبنيم ؛ سومين دليل هم اين است كه پس از از هم پاشيدن سلسله تيموريان، دو پسر بزرگ عبدالقادر به دربار عثماني پناهنده مي شوند و سبك خود و پدر شان را به حوزه فرهنگ عثماني مي كشانند حتي يكي از پسران او و نوه اش در دوره عثماني رساله هايي در موسيقي نوشته اند و دو تصنيف منسوب به عبدالعزيز مراغي است كه هنوز نتوانسته ايم اين تصنيف ها را پيدا كنيم.

در فرهنگ موسيقي كلاسيك ترك كه بنياد آن در دوره عثماني گذاشته شده است عبدالقادر لقب "نياي بزرگ" را دارد سبك وي آنچنان در شكل گيري موسيقي كلاسيك ترك يا عثماني اهميت دارد كه اگر آن را حذف كنيم، زيربناي اين موسيقي بهم مي ريزد.

در ادامه اين برنامه تصنيف حيدرنامه در مقام راست، از عبدالقادر مراغي، پخش شد. شعر اين قطعه براي قطب¬الدين حيدر سروده شده است كه در تربت حيدريه مدفون است و سرسلسله يكي از مكاتب سختگيرانه صوفيگري در ايران بوده است.

اين پژوهشگر موسيقي در بخش بعدي سخنان خود ضمن انتقاد از نحوه برخورد با ميراث ملي گفت: در تمام دنيا رسم بر اين است كه از آنچه به عنوان ميراث ملي و فرهنگي خود سراغ دارند دفاع مي كنند و حتي اگر شك هم داشته باشند كه اين ميراث از آن خودشان باشد، سعي مي كنند آن را به خود نسبت دهند؛ اما ما متاسفانه در ايران برعكس عمل مي كنيم. يعني عبدالقادر مراغي كه هرگز در عثماني نبوده است، را "نياي بزرگ " مي نامند و مدعي مي شوند كه عبدالقادر مال آنها است و اين در حالي است كه ما هيچ كاري براي شناساندن او در ايران، انجام نداده ايم.

وي در باره تحقيقات انجام شده بر روي آثار و انديشه عبدالقادر مراغه اي در دوره معاصر گفت : سال 1356 اولين رساله عبدالقادر توسط بنگاه ترجمه و نشر كتاب، چاپ شد و در سال 1357 در دانشكده موسيقي دانشگاه هنرهاي زيباي تهران يك دانشجوي ژاپني پايان نامه خود با راهنمايي دكتر بركشلي درشرح باب ثاني از رساله عبدالقادر مراغه اي گذراند من در آن زمان در ترم يك و دو دانشگاه، تنها نام عبدالقادر را در ميان ده ها موسيقيدان ايراني و عرب شنيده بودم و اولين بار در سال 1356 نام عبدالقادر را با كتاب "مقاصد الالحان" كه توسط مرحوم تقي بينش چاپ شد، شنيدم ؛ البته گويا پيش از او، مرحوم مرتضي حنانه در هنگام تحصيل در ايتاليا در كتابخانه واتيكان به نسخه هايي منحصر به فرد از "مقاصد الالحان" و "جامع الالحان" دسترسي پيدا مي كند كه انگيزه اي مي شود تا او كتاب "گام هاي گمشده" را بنويسد ، با اين اوصاف عمر شناخت ما از عبدالقادر به 30 تا 40 سال گذشته بر مي گردد.

بخش بعدي سخنان اين موسيقي دان به شعر و ايقاع در آثار عبدالقادر اختصاص داشت؛ درويشي در اين باره گفت: اين اشعار بگونه اي است كه امروزه "ترنم" ناميده مي شود و خود عبدالقادر در رسالات خود به آنها "الفاظ ايقاعي" گفته است و آنها را در دو بخش تقسيم كرده يكي "ترنم" به معني، يعني ترنم خواندن روي واژه هايي كه داراي معني هستند مثل عشق، دوست، جان، عزيز و مانند آن كه در موسيقي و تصنيف هاي قديمي ما نيز وجود دارد و ديگري ترنم به لفظ است كه از الفاظي استفاده مي شود كه گه گاه بي معني هستند مثل تنتنن تننن و مانند آن. ظاهرا اين الفاظ به دليل اين هستند كه هجاهاي عروضي با سيكلها(ادوار) ايقاعي منطبق نمي شدند و اين الفاظ براي پر كردن سيكلهايي است كه اشعار نمي توانستند آنها را پر كنند. در برخي از شعر هاي مولانا نيز اين ترانه هاي لفظ را مي توان ديد. مثل: من كه مست از مي نابم تنناها ياهو/ فارغ از كون و مكانم تنناها يا هو و غزل هاي ديگر.

در ادامه اين برنامه برخي از تصنيف هاي گروه عبدالقادر ضبط شده است براي حاضرين درسالن پخش شد.

در ادامه نگار بوبان نوازنده عود به بررسي ادوار ايقاعي و تنوع كاركرد موسيقايي آنها در تصانيف منسوب به عبدالقادر پرداخت و بهزاد ميرزايي نوازنده دايره، همخوان و پژوهشگر گروه، به انطباق و تشريح تصنيف هاي نواخته شده با آنچه كه در كتب وجود دارد اشاره كرد.

همايش پژوهش و بازخواني تصانيف منسوب به عبدالقادر مراغي توسط موسسه فرهنگي هنري آواي مهرباني برگزار شد.
شنبه 13 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 8726]