ياردبستاني من!

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: ياردبستاني من!
«شرك»،«اسپايدرمن»و«باربي»همراه بچه هاي ايراني
طراحان و برنامه ريزان با هزينه اي سنگين مدت ها تلاش مي كنند تا عروسكي مطابق با فرهنگ بومي، ايراني و اسلامي توليد كنند. اما مدتي نمي گذرد كه هياهوي توليد اين عروسك به دليل بي توجهي كودكان، فروكش مي كند.

فصل بازگشايي مدارس كه مي رسد قضيه به گونه اي ديگر خود را نشان مي دهد. چون از اين عروسك ملي پرسرو صدا، نشاني بر روي نوشت افزار و ديگر وسايل مدرسه بچه ها ديده نمي شود، ولي در عوض ميهمانان عجيب ديگري از راه رسيده اند؛ «باربي»، «مرد عنكبوتي»، «سوپرمن»، «گارفيلد»، «هري پاتر»، «لاك پشت هاي نينجا» و بسياري از شخصيت ها و قهرمانان داستان هاي كارتوني و سينمايي دنياي غرب رقيباني هستند كه جذابيت و موفقيت خود را به رخ دارا و سارا مي كشند.

گشت و گذاري در بازار لوازم التحرير و يا ديدن كودكاني كه به مدرسه مي روند به خوبي اين موضوع را نشان مي دهد.

به راستي چرا طرح ها و پروژه هايي پرهزينه چون «دارا و سارا» حتي نتوانسته است در حيطه نوشت افزار دانش آموزان ايراني جايي براي خود باز كند؟ چرا كودكان ايراني ترجيح مي دهند در زمان خريد وسايل مورد نياز مدرسه، «هري پاتر»، «باربي» و «مرد عنكبوتي» را به جاي «دارا و سارا» انتخاب كنند؟

مقصر كيست؟ دانش آموزان، والدين، رسانه ها و يا مسئولان فرهنگي كشور؟!

بي سليقگي در عروسك هاي ايراني
داخل مغازه نوشت افزار فروشي، مادر به همراه فرزندان دختر و پسرش مشغول خريد است. پسر كلكسيوني از وسايل «بت من» را انتخاب كرده است و بر روي تمام وسايل دختر از دفتر گرفته تا جعبه مدادرنگي و جامدادي، طرح «باربي» به چشم مي خورد. نگاه مادر بر روي تمام جامدادي هاي مغازه مي چرخد تا شايد تصويري ديگر براي وسايل فرزندانش انتخاب كند؛ اما چيزي كه بتواند آن را جايگزين «مرد عنكبوتي» و «باربي» كند، پيدا نمي كند. البته مادر، زياد هم براي اين جست وجو وقت نمي گذارد. چون مي داند متقاعد كردن فرزندانش آن گونه كه بايد سهل نيست. از نظر بچه ها «باربي» و «مرد عنكبوتي» از هر شخصيتي زيباتر و جذاب تر هستند. از حق هم نگذريم همين گونه است. كافي است به مجموعه نوشت افزار نگاهي بيندازيم. حتي كارشناسان و مسئولان فرهنگي نيز بر اين امر صحه مي گذارند.

«سيده فريبا سجادي» معاون آفرينش اجراي فرهنگ سراي كودك در اين باره مي گويد: آن چه كه همواره مشكل آفرين بوده، نحوه ارائه كالا و محصولات ايراني است به نحوي كه سلايق و ذائقه بچه ها و رنگ و لعابي كه آن ها دوست دارند در توليد اين گونه كالاها در نظر گرفته نمي شود، درست برعكس غربي ها. جالب آن كه خارجي ها حتي از طريق اين شخصيت ها فرهنگشان را گسترش مي دهند. ولي ايراني ها حتي روي اين قضيه هم خيلي كار نمي كنند.

وي ادامه مي دهد: از طرفي در مورد اين شخصيت ها قبلا كارتون و يا فيلم هايي ساخته مي شود و اين تصاوير شخصيت آن ها را در ذهن بچه ها تداعي مي كند. به عبارتي غربي ها دقيقا از ذهنيت بچه ها استفاده مي كنند و سپس همان شخصيت ها را روي نوشت افزار مورد استفاده بچه ها مي آورند تا علاوه بر تبليغات فرهنگي، بتوانند سود اقتصادي نيز داشته باشند، اين درحالي است كه در ايران اين دو در كنار هم اتفاق نمي افتد.

به عبارت ديگر آن ها محصولات خود را با تبليغات فرهنگي عرضه مي كنند، ولي در ايران اين دو با هم همراه نيستند.

به عنوان مثال وقتي عروسك «دارا و سارا» توليد شد وسايل و لوازم آن به صورت انبوه و زيبا با قيمت متعادل در دسترس بچه ها قرار نگرفت تا به اين صورت فرهنگ ايراني ترويج شود.

وي ادامه مي دهد: «باربي» براي بچه ها يك شخصيت كارتوني هم هست، ولي در مورد «دارا و سارا» ما كار توليدي به اين شكل نداشتيم كه در قالب شخصيت هاي نمادين اين دو كاري فرهنگي براي بچه ها انجام شود؛ در حالي كه در مورد «باربي» توليدات بسياري در قالب سي دي و نمايش و فيلم انجام گرفته است. به هر صورت بچه ها با شخصيت هاي عروسكي بيشتر ارتباط برقرار مي كنند، ولي توليدكنندگان دارا و سارا به اين قسمت توجه نكرده اند.

وي نقش والدين را در انتخاب عروسك هاي غربي بر روي نوشت افزار هم مورد تأكيد قرار مي دهد و مي گويد: والدين به خاطر نداشتن شناخت كافي به گونه اي كودكان را در اين موضوع همراهي مي كنند، به خصوص آن كه قدمت عروسك هاي باربي زياد است و معمولا در دوران كودكي والدين، اين عروسك ها حضور داشته اند.اما «دارا و سارا» در كودك درون والدين جايي ندارند. به همين دليل شايد بخشي از اين اتفاقات برمي گردد به اين كه والدين با ديدن اين محصولات به فكر كودكي خودشان مي افتند و اين براي آن ها حالت خوشايندي دارد كه آن را به بچه ها القا مي كنند، از اين جهت والدين هم به صورت ناخواسته در ترويج اين فرهنگ تأثيرگذار هستند.

وي خاطرنشان مي كند: براي جبران آن چه كه تاكنون اتفاق افتاده لازم است تا بر روي نقاط قوت عروسك هاي «باربي» و جذابيت آن ها در ذائقه كودكان بررسي بيشتري صورت بگيرد و سعي كنيم اين نقاط قوت را براساس فرهنگ خودمان بر روي عروسك هاي داخلي پياده كنيم. ضمن آن كه مي توانيم هم زمان با توليد اين عروسك نمايش هايي را در قالب داستان هاي جذاب ارائه كنيم كه در ذهن بچه ها نقش ببندد.

«سجادي» خاطرنشان مي كند: از آن جا كه دنياي كارتون به تخيل بچه ها نزديك تر است، بچه ها آن چه را كه در دنياي كارتون مي بينند دوست دارند در عالم واقع هم ببينند، در نظر بچه ها اين كارتون ها واقعي جلوه مي كنند و به همين خاطر، آن ها براي بچه ها هيجان انگيز هستند؛ از اين رو اگر بتوانيم به گونه اي برنامه ريزي كنيم كه محصولاتي اين گونه توليد شود و آن ها را در قالب نمايش شخصيت كارتوني ارائه دهيم مي توانيم اميدوار باشيم كه گام بلندي در راستاي نزديك شدن به اهداف فرهنگي برداريم.

ضعف در مسائل نظارتي و حكومتي
اما چه عواملي بازار و يا انتخاب و نحوه خريد لوازم كودك و نوجوان را جهت دهي مي كند؟

«مجيد قادري» طراح و مدير مركز سرگرمي هاي سازنده كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان با بيان اين كه ٣ عامل موثر در تصميم گيري بچه ها نقش دارد، توضيح مي دهد: مهم ترين عامل در انتخاب وسايل منقش به طرح هاي غربي، پدر و مادرها هستند زيرا كه بچه ها تا قبل از ١٢ سالگي قدرت اقتصادي مستقل ندارند و يا اگر هم داشته باشند به صورت محدود مي توانند خريدهاي محدودي انجام بدهند بنابراين اين پدر و مادر هستند كه به انتخاب فرزندانشان جهت مي دهند و يا يك جانبه براي بچه ها خريد مي كنند.

وي ادامه مي دهد: قسمت ديگر ماجرا هم به نظام فرهنگي، بازرگاني و بازار لوازم كودك و نوجوان چه در حوزه لوازم شخصي و چه در حوزه لوازم فرهنگي برمي گردد كه لازم است تا از طريق بازرگاني نظارت كاملي بر روي آن صورت بگيرد و در نهايت نيز اين خود بچه ها هستند كه باتوجه به محدوديت هاي موجود دست به انتخاب مي زنند؛ البته اين موضوع هم ناشي از تبليغات و جريانات فرهنگي است كه از طريق رسانه هاي مختلف و گروه هاي اجتماعي همسان جذب و به آن ها القا مي شود و آن ها نيز تصميم مي گيرند.

«قادري» با بيان اين كه اگرچه تلاش هايي صورت گرفته است، اما معمولا ما در مسائل نظارتي و حكومتي در اين حوزه ضعيف عمل مي كنيم، مي افزايد: اگر نظارت، حمايت و هدايت در دستگاه هاي ذي ربط به خوبي انجام مي گرفت، ما اكنون بازار سالم و پاكيزه اي داشتيم. اما متاسفانه چون اين جريان در نظام فرهنگي و نظارتي ما ضعيف است، ما شاهد آشفتگي و به هم ريختگي هستيم. يعني نظام فرهنگي ما در شعارها و برنامه ريزي و هدايت دچار تعارض است. به عبارتي لزوم توجه مردم به كالاهاي فرهنگي بومي با ويژگي هاي ملي و ديني تبليغ مي شود، ولي در عمل و در هنگام اجرا، اين كار صورت نمي گيرد كه اين تعارض به موضوع مديريت و نظارت برمي گردد.

«قادري» درباره ناكامي پروژه «دارا و سارا» مي گويد: «دارا و سارا» به عنوان يك جريان قابل تحليل است. به عبارتي ما در بازرگاني و در عرضه درست «دارا و سارا» و كالاهاي جنبي آن موفق نبوده ايم. ما كاري را شروع كرديم ولي ادامه آن مطلوب نبود. به همين خاطر اكنون پروژه عروسك هاي «دارا وسارا» با انرژي و ظرفيت تازه اي در حال پي گيري است و سعي مي كنيم كه اين جريان را به زودي احيا كنيم.

وي با بيان اين كه ٦ سال از عمر ورود عروسك هاي «دارا وسارا» مي گذرد ادامه مي دهد: استقبال از «دارا وسارا» به خصوص در ٣ سال اول بسيار خوب بود. حتي در اين ٣ سال، اين عروسك ها در عرصه نوشت افزار گوي سبقت را از شخصيت هاي وارداتي و غربي مثل «باربي»، «هري پاتر»، «اسپايدرمن» و «بتمن» ربوده بود و اين امر كاملا آشكار بود. ولي چون اين جريان تغذيه و حمايت نشد، متاسفانه روند رو به رشد خود را از دست داد، اما در حال حاضر مسئولان به دنبال اين هستند كه اين طرح را بازسازي كنند هرچند كه طرح «دارا و سارا» باز هم با افت و خيز به حيات خود ادامه مي دهد، ولي نظام فرهنگي ما با توجهي كه غربي ها نسبت به ما دارند بايد با شخصيت هاي متعدد ديگري تقويت شود. يعني اگر ما بخواهيم صرفا به عروسك هاي «دارا و سارا» اكتفا كنيم، قطعا نمي توانيم نيازهاي واقعي بچه ها را تامين كنيم. حال اين شخصيت ها چه عروسكي و چه شخصيت هايي به صورت انيميشن و يا سينمايي باشند.

وي در پاسخ به اين سوال كه چرا بعد از گذشت ٣ سال عروسك هاي «دارا و سارا» باز هم جاي خود را به شخصيت هاي غربي داده اند؟ اظهار مي كند: اين بحث به جريان سازي فرهنگي ارتباط پيدا مي كند به عبارتي وقتي مي توان در حوزه فرهنگي موفق بود كه بتوان «توليد جريان» كرد نه «توليد محصول». الان در بازار واردات عروسك، صدها و شايد هزاران مدل عروسك وجود دارد كه قسمت عمده اي وارد ايران مي شود، اما در اين عروسك ها، چند عروسك به صورت شاخص مشهور و مورد توجه هستند. اين عروسك ها به عنوان يك محصول، سوار يك موج فرهنگي هستند يعني تبليغات و جريانات موازي فرهنگي و توليدات موازي دائما اين شخصيت ها را از طريق تبليغات و «تيزرهاي» شبكه هاي بين المللي و ماهواره اي، توليد سي دي، فيلم، انيميشن، كتاب قصه و سي دي هاي مولتي مديا حمايت مي كنند.

بنابراين ما هم اگر بخواهيم در اين حوزه فعاليت داشته باشيم، بايد يك جريان فرهنگي ايجاد كنيم.

وي تاكيد مي كند: نياز فرهنگي ما در حوزه كودك و نوجوان شايد بيش از ٢٠ يا ٣٠ شخصيت انساني، حيواني و فانتزي است كه بايد با شخصيت هاي بومي ايراني و اسلامي تعريف شوند تا دغدغه ما در مورد حوزه هايي كه بچه ها مي توانند انتخاب كنند از بين برود.وي خاطرنشان مي كند: خطاب من در اين مورد به كل نظام فرهنگي است. درست است كه «دارا و سارا» در كانون پرورش فكري خلق شد، ولي اين شخصيت به خاطر ويژگي ها و به خاطر توجهي كه نه تنها در ايران كه در جهان اسلام به آن شد بايد از سوي تمام دستگاه هاي فرهنگي و رسانه هاي رسمي كشور مورد حمايت قرار مي گرفت كه متاسفانه اين گونه نشد. در حالي كه اين امكان وجود داشت كه از فرصت به دست آمده بهره برداري مثبتي صورت بگيرد. اين برخورد در حالي است كه كشورهاي ديگر از جريان فكري عروسك هاي «دارا و سارا» الهام گرفتند. بعد از استقرار كشور «بوسني» اولين كاري كه در اين كشور صورت گرفت، اين بود كه با الهام از عروسك هاي «دارا و سارا» عروسكي ساختند با ويژگي هاي فرهنگي و بومي آن كشور به نام «اميناي». در مصر و حوزه خليج فارس هم همين طور عمل شد. حتي مسلمانان آمريكا نيز با الگوگيري از عروسك ملي ما عروسكي را طراحي كردند. از طرفي نيز بعد از عروسك «دارا و سارا»، ما مجموعه عروسك هاي بندانگشتي را توليد كرديم كه شامل ٢٠ شخصيت عروسكي است و استقبال خوبي از آن ها شد. عروسك «مبارك» را هم به عنوان عروسك نمايشي توليد كرديم. طرح و پروژه عروسك «عمونوروز» را هم در حال بررسي داريم كه اميدواريم مورد حمايت قرار گيرد.وي اضافه مي كند: نسل جديد عروسك هاي ٣٠ سانتي «دارا و سارا» نيز در اواخر سال جاري و يا اوايل سال آينده به بازار خواهد آمد كه اميدواريم با ورود اين عروسك ها كه هم ابعاد آن ها تغيير كرده و هم برخي اصلاحات ديگري دارند جريان جديدي در اين حوزه به وجود آيد.

فرهنگ سازي تدريجي

«محمد عباسي» جامعه شناس نيز در اين باره به نقش والدين در كمك به فرزندان براي انتخاب لوازمي كه با فرهنگ ديني و ايراني ما هم خواني دارد اشاره مي كند و مي گويد: اگرچه خانواده ها نمي توانند و نبايد فرزندان خود را به اجبار وادار به خريد وسايلي كه به آن ها علاقه اي ندارند بكنند، اما مي توانند در روندي تدريجي، زمينه استفاده از وسايلي را كه به نحوي نماد ايراني و اسلامي محسوب مي شوند، فراهم كنند. به عبارتي والدين بايد با آگاهي بخشي به گونه اي عمل كنند كه كودكان در هنگام انتخاب وسايل مورد نياز، به سراغ كالاهايي بروند كه تصاوير شخصيت هاي كارتوني و يا عروسك هاي ملي را در خود دارند.

وي ادامه مي دهد: البته اين موضوع در كنار فرهنگ سازي توسط دستگاه هاي متولي و به خصوص رسانه ملي اثرگذاري بيشتري دارد؛ ضمن آن كه توليد كالاهايي كه مورد نظر مسئولان است و جايگزين كردن آن ها مي تواند دانش آموزان را در انتخاب كالاهاي ايراني-اسلامي، كمك كند و به اين وسيله مي توان اميدوار بود كه به تدريج فضا به گونه اي پيش برود كه عملا هيچ انتخابي به جز توليدات ايراني و ملي توسط بچه ها صورت نگيرد.

وي خاطرنشان مي كند: بچه ها معمولا به شخصيت هايي كه براي آن ها جذابيت بيشتري داشته باشد گرايش پيدا مي كنند و علاقه آن ها به شخصيت هايي چون «هري پاتر»، «شرك»، «باربي» و «مرد عنكبوتي» همه حكايت از جذابيت اين شخصيت ها دارد، اين امر به خوبي نشان مي دهد كه توجه به تنوع و جذابيت، دو عاملي است كه كودكان را در انتخاب موارد مورد علاقه كمك مي كند و همين موضوع مي تواند براي طراحان و سازندگان عروسك ها كمك كننده باشد.

به هر صورت، به نظر مي رسد تلاش كشورهاي غربي براي القاي شخصيت هاي غيربومي كه با فرهنگ ما فاصله دارند، با موفقيت روبه رو بوده است و باز هم به نظر مي رسد، مسئولان فرهنگي با وجود تمام اين تجارب و شواهد عيني، هنوز هم برنامه اي براي نفوذ بيشتر اين فرهنگ ندارند.

هر سال با آمدن مهرماه و فصل بازگشايي مدارس اين حكايت تكرار مي شود و هر بار هم هيچ اقدام اساسي صورت نمي گيرد.

اين بار هم نوشتيم به اين اميد كه سال آينده ديگر اثري از «مرد عنكبوتي»، «هري پاتر»، «گارفيلد» و «باربي» بر روي نوشت افزارهاي دانش آموزان ايراني نباشد.
شنبه 13 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 264]