چگونه کودکاني با شخصيت تربيت کنيم؟

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: والدين ضمن اين که مقداري از خصايص خود را به فرزندانشان بطور موروثي منتقل مي کنند، بايد بکوشند شخصيت آنها را طوري شکل دهند که آنان به آسودگي با محيط اطراف و مردم اجتماع خويش سازگاري بيابند و در زندگي روزمره خود دچار مشکلات اساسي نباشند؛ البته اين موضوع حائز اهميت است که از يک پدر و مادر داراي شخصيت متعادل اجتماعي انتظار مي رود فرزند را از مراحل اوليه تولدش چنان پرورش دهند که در تمام مراحل زندگي داراي شخصيتي انساني و روحيه متعادل رواني باشد. ما در اين مطلب نيز به مواردي که مي تواند در رشد و تکوين شخصيت کودک تاثير بگذارد اشاره مي کنيم، اميد است مفيد واقع شود.

****

شخصيت از ديدگاه علم روان شناسي به اين شکل تعريف شده است؛ شخصيت عبارت است از کل خصوصيات انسان، پس همه افراد در هر سن و موقعيتي داراي شخصيت هستند. به گفته پاره اي از روان شناسان شخصيت از ابتداي تولد تا خاتمه عمر در حال شکل گرفتن و تکامل است و به همين دليل، هيچ گاه نمي توان از آن بعنوان حالتي ثابت و غيرقابل تغيير سخن گفت، در رشد و تکامل شخصيت کودک، عوامل زيادي موثرند و ميزان تاثير اين عوامل به ميزان توانايي کودک به درک اهميت اين عوامل در ارتباط آنها با خودش بستگي دارد.

رشد شخصيت در کودک از 2 سالگي به بعد آغاز مي شود. در ماههاي اوليه زندگي يک طفل، رشد چشمگير شخصيتي او قابل توجه است، البته اين سرعت رشد در کودکان مختلف متفاوت است.

کودک شخصيت دارد.

انسان خواه خردسال يا بزرگسال، به خود و شخصيت خويش علاقه مند است. مي خواهد همواره مورد احترام ديگران قرار گيرد. شخصيت او خواه در محيط خانه يا مدرسه يا اجتماع محفوظ باشد. اين علاقه به حفظ شخصيت در تمام افراد اجتماع ديده مي شود. شخصيت طلبي جزو ذات هر انساني است و همه به آن پايبند هستند.

هرگز نبايد گمان کنيم کودکان کم سن اين گونه چيزها را نمي فهمند و به آن توجهي ندارند؛ بنابراين بايد بپذيريم کودکان هم به نوبه خود مقام و احترام و شخصيتي دارند و بزرگ ترها بخصوص والدين بايد اين شخصيت را محترم بشمارند. و در حضور دوست و همکلاسي آبروي او را نبرند و به او توهين و جسارت نکنند.

اسلام نيز در جمع قوانين خود شخصيت و احترام همه مسلمانان بويژه کودکان را محفوظ داشته است.

در بسياري از روايات اسلامي به بزرگسالان تاکيد شده است شخصيت کودکان را رعايت کنيد و هر گاه که بتوانيد بايد شخصيت کودکان را رشد و تعالي بخشيد. بزرگسالان بايد در رفتارشان با کودکان دقيق باشند و بکوشند شخصيت فرزندان را رعايت کنند و نبايد به عناوين گوناگون آنان را کوبيد يا پرده دري کنند و با نگهداشتن حيثيت و مدارا کردن در پرورش و تربيت آنان گام هاي موثري بردارند.

پدر و مادرها الگو هستند.

اگر پسري صاحب پدري با شخصيت، مومن و انديشمند و اجتماعي باشد و اگر مشاهده کند که همه به خاطر مقام والا و سجاياي اخلاقي که در پدرش مشاهده مي شود به او احترام مي گذارند، بدون شک او نيز سعي خواهد کرد همسان پدر شو. دخترها نيز به همين ترتيب هستند. آنها بسياري از کارهاي مادرشان را تقليد مي کنند و مادري که داراي رشد شخصيتي مناسب و خوبي باشد دخترش نيز فردي همچون او خواهد شد. البته تاثيري را که محيط و توارث در رشد شخصيتي دارد نبايد از ياد برد. تجربه نشان داده است بچه اي که پدر و مادرش، آدم هاي بسيار خوب، بامحبت، پرهيزکار و مورد احترام جامعه بوده اند. وقتي در محيط بد و نامناسب بزرگ شده اند، تمام صفات خوب ايشان را از ياد برده و در عوض آنچه را از اطرافيان آموخته بودند در زندگي خود ملاک عمل قرار داده و به کار گرفته اند. اين نکته حائز اهميت است که کودک در سنين آغازين و تا رسيدن به مراحلي از تکوين و رشد شخصيت همچنان پدر و مادر و معلم خود را الگو و نمونه براي عمل خود قرار خواهد داد.

چگونه کودک را با شخصيت بار آوريم.

بسياري از والدين پيوسته مي پرسند رفتار مناسب با کودک بايد چگونه باشد تا شخصيت بطور مثبت در او رشد و نمو کند. در اينجا ما مواردي را که الهام گرفته از احاديث ائمه طاهرين عليهم السلام و گفته هاي روان شناسان است. فهرست وار مطرح مي کنيم تا با اتکا به مکتب پربار اسلام در رشد صحيح شخصيت کودکان خود، توفيق حاصل کنيم.

چه بايد کرد؟

احترام گذاري

اساسي ترين و ثمربخش ترين راه براي رشد شخصيت کودک و برخورداري از استقلال فکري و اعتماد به نفس در زندگي احترام به اوست. کودک از وقتي به دنيا قدم مي گذارد، با اولين محيط اجتماعي يعني خانواده روبه رو مي شود. او بتدريج با اعضاي اين جامعه يعني پدر و مادر، برادر و خواهر آشنا مي شود.

اگر کودک از ابتدا احساس کند که در اين محيط اجتماعي کوچک احترام افراد محفوظ است، توهين و تحقير و جسارت در کار نيست، بزرگ تر به کوچکتر و کوچکتر به بزرگتر احترام مي گذارد. کم کم علاوه بر اين که اهميت احترام گذاري را درک مي کند، خود به خود انساني محترم و با شخصيت نيز بار خواهد آمد.

اگر مي خواهيد فرزندان به شما توهين نکند، بايد شما نيز به او توهين نکنيد. متاسفانه بسياري از پدران و مادران از اين نکته غافلند و توقع دارند فرزندشان کاملا" احترام آنان را نگه دارد، در حالي که خود هرگز به فکر احترام و شخصيت او نيستند، دائم او را سرزنش و تحقير مي کنند و در برابر دوست، همکار و همکلاسي اش کوچکش مي کنند. بايد بدانيم آنچه به کودک مي دهيم همان را پس مي گيريم.

واگذاري امور کوچک

کودک نيز مانند ديگران دوست دارد در خانه و محيط هاي ديگر، خود را عضوي فعال و موثر احساس کند. او از طفيلي بودن و سربار جامعه بودن بدش مي آيد. از اين رو بايد بخصوص در محيط خانه براي او هم حسابي باز شود، به او نقشي داده و مسئوليتي به عهده اش واگذار شود تا از اين طريق احساس شخصيت کند و خود را بي اثر نبيند.

از اين رو لازم است پدران و مادران محترم، در محيط خانه بعضي کارهاي ساده و جزيي را به کودکان خردسال واگذار کنند و از آنان مسئوليت بخواهند. اين عمل نقش موثري در احساس شخصيت کودکان دارد، آنها را متعهد و مسوول بار خواهد آورد و در امور زندگي ورزيده مي سازد و به ترتيب در مسووليت هاي بالاتر نقش بهتري ايفاد مي کند و تجربيات خود را به کار مي اندازد.

رعايت ادب

برخورد مودبانه با فرزندان، اگر چه کم سن باشد نقش مهمي در رشد شخصيت و احترام فرزندان دارد. متاسفانه بسياري از پدران و مادران از اين نکته غافل هستند و به خصوص در کلام، رعايت ادب را نسبت به فرزندان خود نمي کنند.

به پدران و مادران محترم که خواهان عزت و سربلندي فرزندان خود هستند سفارش مي کنيم با کودک خود همانند يک شخص محترم و يک دوست واقعي برخورد کنيد. با او با کمال ادب سخن بگوييد. وقتي مي خواهيد خطا و اشتباهي را تذکر بدهيد، بکوشيد با نرمي و ملاطفت بيان کنيد؛ چرا که در اين صورت حرف شما تاثير بيشتري خواهد داشت. در حضور ديگران هرگز کودک خود را مورد توبيخ قرار ندهيد و به اين وسيله او را گرفتار عذاب روحي نسازيد. از به کار بردن الفاظ رکيک و زشت جدا" خودداري کنيد، چرا که اين روش نه تنها شخصيت و احترام خود شما را نابود مي کند بلکه علاوه بر آن، کودک را نيز انساني پست و زبون و لاابالي بار خواهد آورد.

لباس مناسب و زيبا

يکي ديگر از عوامل موثر در رشد و تکامل شخصيت کودک، چگونگي پوشاک را بايد نام برد. لباس هاي زيبا و رنگيني که بزرگسالان مي پوشند براي کودک خردسال بسيار جالب و فريب انگيز است و او آرزو دارد هر چه زودتر از همان لباس ها بپوشد؛ چنانکه وقتي کودک لباس و کفش نو مي پوشد فورا" به اطرافيان خود مي گويد: " نگاه کنيد کفش من تازه است و.." اگر کودک لباس جالب و مقبول بپوشد در ميان دوستان خود مورد تقدير و تحسين قرار خواهد گرفت و در نتيجه احساس برتري خواهد کرد و همين احساس و تصور در رشد و تکامل شخصيت کودک تاثير خواهد داشت. والدين توجه کنند که همواره براي فرزند خود، پوشاکي تهيه کنند که مورد علاقه او و پذيرش همسالانش باشد نه اين که خودشان دوست دارند.

نام نيک براي کودک

روان شناسي مي گويد: " نامي که هنگام تولد يا بعد به کودک گذاشته ميشود ممکن است يک خطر رواني براي او داشته باشد. " اين اصل تنها نام واقعي کودک را شامل نيست، بلکه لقب يا نامي است که والدين و اطرافيان کودک از راه محبت به او مي دهند؛ مثلا" " حوريه " را " حوري " يا " حسين " را " حسي " مي نامند همان تاثير رواني را خواهد داشت. از اين رو بهتر است نام کودک را از ميان نامهاي معمولي و رايج هر جامعه و فرهنگ آن انتخاب کرد. کودکي که نام و لقب خود را بپسندد همواره احساس برتري خواهد کرد و بر عکس اگر از نام و لقبش خشنود نباشد، شرمسار و ناراحت خواهد شد و اين هر دو احساس در چگونگي رشد شخصيت کودک موثرند.

مشورت و نظر خواهي

کودکان و نوجوانان نيز همانند بزرگ ترها دوست دارند در امور مربوط به خودشان با آنان مشورت شود و آنان نيز نظر بدهند. اين کار خود موجب مي شود آنان احساس شخصيت بيشتري کنند و براي نظر و راي خود ارزش و ارجي قائل باشند. والدين محترم خوب است از اين نکته غافل نباشند و حتي بدون درخواست کودک، خود به اين کار اقدام کنند و از اين راه به کودک خود شخصيت بدهند. پس از مشورت و نظر خواهي نيز حتي الامکان نظر فرزند را عملي کنند و براي عقيده او احترام قائل باشند و اگر هم نظر ناصحيحي داشت با ملاطفت و مهرباني او را متقاعد سازند يا اين که وي را کاملا" متوجه اشتباه و خطا در فکر و آثاري که در انجام نظر او احتمالا" هست بکنند که هم او تجربه کافي را به دست آورد و هم اين که در گفتارهاي آينده خود تامل بيشتر کند؛ اما اگر بدون دليل و آگاهي او را بکوبيد حتي آثار مختلفي از جمله حقارت در او تجلي خواهد کرد. طبيعي است اين برخورد ثمرات سوء در آينده خواهد داشت.

عدالت در ارتباط با کودک

فرزندان بايد طعم عدالت را بچشند و خوبي عدالت را لمس کنند و احساس نمايند عدالت لازمه زندگي و جامعه است. حتما" در کوچکترين امور هم باز اجراي عدالت لازم است.

وفا به عهد کودک

کودک به دليل آن که تمام خواسته هاي خود را از طريق والدين قابل تحقق مي داند و اتکاي شديد به آنان دارد، پس اعتماد و توکل او بر پدر و مادر خواهد بود. يکي از عواملي که مي تواند اين اعتماد را پيوسته حفظ کند و مايه قوت شخصيت و ثبات کودک باشد اين است که در عهد و پيمان خود با کودکان ( حتي سخني که مي دانند ) وفادار باشند و هيچگاه با فرزند خلف وعده نکنند و رفتارشان، خلاف گفتارشان نباشد.

آشنايي کودک با سختي ها

امام موسي بن جعفر(ع) فرموده است: " بهتر است طفل در کودکي با سختي و مشکلات اجتناب ناپذير حيات که غرامت زندگي هستند، روبه رو شود تا بردبار و صبور بار آيد و در جواني و بزرگسالي اهل استقامت باشد." دانشمند بزرگ اسلامي خواجه نصيرالدين طوسي مي گويد: " بايد کودک را به سختي ها معتاد کرد، از جامه نرم و اسباب راحتي باز داشت، خواب بسيار را اجازه نداد. چون مشکلات زندگي فکرشان را قوي مي سازد. بعلاوه لذتي که از حل مشکل عايد ايشان مي شود، بالاترين لذت هاست."

بوسيدن کودک

بوسه از مهم ترين نشانه هاي ابراز علاقه و محبت به کودک است. "بوسه" هم نشان مي دهد که والدين درباره فرزندان خود مهربان و دلسوز هستند و فرزندان را از اين علاقه و محبت پدر و مادر، آگاه و خشنود مي سازد و هم درخت مهر را در وجود کودکان ريشه دار مي کند.

رفتار کودکانه با کودک

در ارتباط با کودک بايد همچون خود او، با او رفتار کند و مانند خودش با او حرف بزنند، زيرا کودک با کودکان يا انسان هاي کودک نما بهتر انس مي گيرد و همراه مي شود.

احترام فرزند

با فرزند بايد رفتاري مودبانه داشته باشيم و او را اکرام و احترام کنيم. فرزند نبايد در خانواده خويش تحقير و مورد بي احترامي واقع شود. تا آن که شخصيتش بطور سالم شکل گيرد. رسول خدا (ص) مي فرمايد؛ " به فرزندان خود شخصيت داده آداب نيکو را در آنان پرورش دهيد. "

سلام کردن به کودک

کودک در عين حال که کودک است و بازيگوش، اما احترام و توجه را مدنظر دارد و سلام کردن ديگران را به خود با ديده احترام مي نگرد. پيامبر خدا (ص) مي فرمود: 5 چيز است که تا لحظه مرگ آن را ترک نمي کنم... يکي از آنها سلام گفتن بر کودکان است. در انجام اين رفتار مراقبت دارم تا بعد از من به صورت يک سنت ميان مسلمين بماند که بدان عمل کنند. "

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 271]