تلويزيون - درهاي بسته ترانه تيتراژ

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: تلويزيون - درهاي بسته ترانه تيتراژ
تلويزيون - درهاي بسته ترانه تيتراژ

مازيار معاوني:افزودن ترانه به تصاوير تيتراژ آغازين يا پاياني آثار تصويري از سريال‌هاي تلويزيوني گرفته تا فيلم‌هاي سينمايي نه تنها در سينما و تلويزيون ايران بلكه در آثار تلويزيوني و سينمايي تمام دنيا قدمتي ديرينه دارد. در واقع سال‌هاست كه مالكين هنري و تجاري آثار هنري كه هر كدام دغدغه‌هاي هنري و مالي خاص خود را دارند به توانايي فوق‌العاده ترانه‌هاي عامه‌پسند در جذب مخاطب پي برده و استفاده از اين ترفند امتحان پس داده را در رده شگردهاي افزايش ميزان مخاطبين خود قرار داده‌اند. نگاهي گذرا به تاريخچه استفاده از ترانه يا به بيان كلي‌تر كلام كه گونه‌هايي كلامي مانند ترانه،آوازهاي فولكلوريك و... در زير مجموعه آن جاي مي‌گيرند نشان مي‌دهد كه در برخي موارد ميزان تاثير‌گذاري اين كلام تا به آنجا بوده كه نه تنها از مرز خود فيلم يا مجموعه‌اي كه در ابتدا براي آن ساخته شده فراتر رفته بلكه با شكستن مرزهاي مكاني و زماني به جاودانگي رسيده و به عنوان بخشي از خاطرات و نوستالژي يك نسل شناخته مي‌شود.

نسلي كه در سال‌هاي آغازين دهه 80 ميلادي دوران نوجواني خود را مي‌گذراند و اكنون در حال گذر از سال‌هاي ميانسالي مي‌باشد چه زماني مي‌تواند ترانه زيباي تيتراژ فيلم‌هاي زنجيره‌اي راكي (با بازي سيلوستر استالونه) سروده مشترك كارول كانوروآني رابينز را كه باآهنگي از بيل كنتي و اجراي زيباتر دتا ليتل ونلسون پيگفورد به اثري جاودانه و هميشگي بدل شد از ياد ببرد؟ قطع يقين نوجوانان آن سال‌ها كه نگارنده نيز در زمره آنان جاي مي‌گيرد به خوبي به خاطر دارند كه آن ترانه نه تنها از فيلم برنده سه جايزه اسكار راكي 1 ( به كارگرداني جان. جي. اويلدسن 1976)چيزي كم‌و‌كسر نداشت كه در فراز‌هايي از خود اثر هم پيشي مي‌گرفت. هنوز كه هنوز است و قريب به 30 سال از نمايش اين فيلم مي‌گذرد وقتي فيلم به لحظه‌هايي مي‌رسد كه راكي قهرمان اسطوره‌اي اثر بعد از كلي مشت خوردن و باختن قافيه به حريف نامدارش آپولو كريد از خواب غفلت بيدار شده و با گرفتن جاني دوباره ضربات معروف هوك چپ خودش را فرود مي‌آورد حتي خوددارترين تماشاگران هم نمي‌توانند از همخواني با ترانه معروف مي‌خواهم پرواز كنم(Gonna fly) كه نسخه كامل‌تر آن را در تيتراژ شروع و پاياني فيلم مي‌شنويم، پرهيز كنند. البته نمونه‌ها در تاريخ 70-60 ساله دنياي تصويرناطق بسيارند ولي براي اينكه خيلي هم دور نرفته باشيم مي‌توان به ترانه جهاني فيلم تايتانيك با صداي سلن ديون خواننده مشهور فرانسوي-كانادايي نيز اشاره نمود كه حتي مدت‌ها پس از نمايش جهاني فيلم سي‌دي آن در صدر سي‌دي‌هاي پرفروش دنياي موسيقي قرار داشت. اما سينما و تلويزيون ايران نيز به تبعيت از جهاني شدن ترانه‌هاي تيتراژ استفاده از اين شگرد جذب مخاطب بيشتر را از اواخر دهه 40 آغاز كرد. اگرچه چند سالي پيش از آن فرمول استفاده از ترانه در فيلم مورد استفاده قرار گرفته بود ولي نه در قالب تيتراژ و به صورت قطعاتي در ميانه فيلم‌ها و از زبان قهرمانان زن ومرد كه از شاخص‌ترين آنها مي‌توان به اجراهاي استادانه حسين خواجه‌اميري (ايرج) كه البته از دهان زنده ياد محمدعلي فردين بيرون مي‌آمد اشاره نمود. نخستين استفاده از ترانه در تيتراژ فيلم‌ها و سريال‌هاي ايراني به اواخر دهه 40 و اوايل دهه 50 و با آثاري مانند فيلم به ياد ماندني رضا موتوري (مسعود كيميايي-1349 ) و مجموعه عامه‌پسند مراد برقي(پرويز كاردان- 1350) برمي‌گردد كه به‌ترتيب با اجراي زنده ياد فرهاد مهرداد و ابوالحسن ستارپور كه نخستين اجراي تمام حرفه‌اي خود او نيز محسوب مي‌شد ساخته و پرداخته شده و روي تصاوير تيتراژ پاياني قرار گرفت.
پس از آن بود كه ضبط ترانه بر روي تصاوير تيتراژ (عمدتا تيتراژ پاياني) فيلم‌ها و مجموعه‌ها باب شد و بسياري از اجراهاي خوانندگان شهره آن روزها همچون ابراهيم حامدي، داريوش اقبالي و... براي اولين‌بار از طريق تيتراژهاي مختلف شنيده شد. با پيروزي انقلاب اسلامي و تغيير شرايط اجتماعي و سياسي و به واسطه التهاب سال‌هاي اوليه انقلاب براي مدت دو دهه مقوله ترانه از سرودن آن تا اجرايش در محاق قرار گرفته و به تبع آن ترانه تيتراژ نيز به خوابي عميق فرو رفت. از معدود آثاري كه در طول دو دهه فوق‌الذكر كلام و نه ترانه روي تيتراژشان جاي گرفت مي‌توان به سريال ديدني اميركبير(1364-سعيد نيكپور)،مجموعه اجتماعي عطر گل ياس(1369- بهمن زرين پور) و سريال امام علي(ع) اثر جاودانه داود مير باقري اشاره نمود كه هر سه به اشعاري از قدما و صداي عليرضا افتخاري، جمال‌الدين منبري و صديق تعريف مزين شده بودند. تولد دوباره ترانه در نوروز 1377 كه با اجراي زيباي خشايار اعتمادي براساس شعري از زنده ياد احمد شاملو اتفاق افتاد هجوم ترانه و ترانه‌سرايان سال‌ها پشت درمانده و ضبط عجولانه قطعات خوب و بد ترانه روي تيتراژ فيلم‌ها و مجموعه‌هاي تلويزيوني را در پي داشت و البته كمتر بيننده هميشگي تلويزيون است كه به خاطر نياورد در آن روزهاي اول تعدادي از ترانه‌سريان و خوانندگاني كه سابقه تلويزيوني و راديويي طولاني‌تري داشتند زمام كار را كاملا در دست داشته و اغلب سفارش‌هاي فيلم‌ها و سريال‌ها به آنها ختم مي‌شد. ترانه‌سراياني مانند سيد‌حسن ثابت‌محمودي (سهيل محمودي)، نيلوفر لاري‌پور، فريبا وكيلي و چند اسم محدود ديگر كه غالبا سروده‌هاي آنها با صداي خوانندگاني نظيرمحمد اصفهاني، حميد غلامعلي، محمدرضا عيوضي و قاسم افشار در قالب ترانه تيتراژ شنيده مي‌شد.
اما حكومت مطلق نسل اول ترانه‌سرايان و ترانه‌خوانان تيتراژي ديري نپاييد و از اولين سال دهه جاري نسلي ديگر با كنار زدن كامل نسل اول عنان و اختيار ترانه را در دست گرفته و تا امروز كه هفت سال از آن مي‌گذرد كماكان در اختيار دارند. ترانه‌سراياني مانند محمدرضا طغرل (اهورا ايمان)، افشين يدالهي، عبدالجبار كاكايي، رزوبه بماني و علي معلم دامغاني و صداپيشگاني نظير احسان خواجه اميري، عليرضا قرباني و مجيد اخشابي كه اگرچه هر يك در كار خود سرآمد بوده و در ارتقاي كيفيت ترانه اين مرز و بوم تلاش بسياري داشته‌اند ولي واقعيت اين است كه اعتماد بيش از حد رسانه ملي به اين عده محدود كه به حكومت بي‌چون و چراي‌شان بر عرصه ترانه منجر شده راه حضور و ترقي نسل‌هاي بعدي و ارائه گونه‌هايي تازه و بديع از ترانه را به دشواري بسته است. به عنوان دو مصداق بارز احسان خواجه‌اميري از سال 1383 تا امروز حداقل خوانندگي تيتراژ هفت سريال مناسبتي غريبانه، براي آخرين‌بار، از نفس افتاده، آدم خوار، ميوه ممنوعه، كولاك و مجموعه رمضان امسال يعني مثل هيچكس و افشين يداللهي نيز از سال 1380 تاكنون سرايش ترانه تيتراژ دست‌كم 11 مجموعه شامل بازي پنهان، شب دهم، خط قرمز، مسافري از هند، غريبانه، براي آخرين‌بار، مدار صفر درجه، ميوه ممنوعه، پاتوق (و اجرا) و هر دو سريال رمضان امسال يعني مثل هيچ‌كس و مامور بدرقه را به تنهايي به عهده داشته‌اند. مقايسه تعداد سريال‌هايي كه تيتراژ آنها به دست همين گروه انگشت‌شمار ساخته شده و كل تعداد سريال‌هايي كه در تيتراژ خود ترانه داشتند گواهي است بر اين مدعا كه سيما به عنوان رسانه‌اي ملي آنگونه كه بايد و شايد نگاه ملي و فراهم‌آوردن مجال و فرصت لازم براي نه تنها جوان‌ترها بلكه تمام آنهايي كه به بازي گرفته نمي‌شوند را در سياست و عملكرد خود لحاظ نكرده وحاكمان امروزي ترانه تا به آنجا از ادامه زمامداري خود اطمينان دارند كه كارشناس ترانه برنامه دو قدم مانده به صبح چندي پيش در در موضعي بغض‌آلود اين‌گونه اعتراضات به محدوديت دايره اهالي ترانه تيتراژ را ناشي از بغض آنهايي دانست كه چون چيزي در چنته ندارند اين گونه برآشفته شده‌اند!
دوشنبه 8 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 114]