نويسنده: سيامك صديقي درباره گرايش جهاني به مولانا جلال الدين بلخي؛ به كجا چنين شتابان!

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: سيامك صديقي درباره گرايش جهاني به مولانا جلال الدين بلخي؛ به كجا چنين شتابان!
خبرگزاري فارس: شايد يكي از دلايل اصلي گرايش چشمگير جهانيان به مولانا، جهان بيني انساني او است كه با زبان مشترك ادبيات در دسترس همگان قرار گرفته است.
چند سالي است توجه به اشعار مولانا از ايران و ديگر حوزه هاي ادب فارسي فراتر رفته است و مولانا تبديل به محبوب ترين شاعران در سطح جهان شده است و ترجمه هاي گوناگون از آثار او به ديگر زبان ها انجام مي شود.
در حقيقت، شايد مهم ترين موضوعي كه امروزه در حوزه بررسي و شناخت مولانا مطرح مي شود، گرايش و توجه جهانيان به اشعار و سروده هاي اوست.
مولانا هشت قرن پيش مي زيسته و پيروانش را بيش از هرچيزي تشويق به انسانيت، پاك بودن و مسلماني كرده است. او تمام اين رهنمون ها را در قالب ابيات و حكاياتي نغز و شيرين آورده تا در دل و جان مخاطبان تأثير بگذارد. و اين روزها با گذشت سال ها از آن زمان، همچنان نفس گرم او آتش در سوختگان عالم مي زند.
ديوان شمس و مثنوي معنوي در صدر پرفروش ترين كتاب هاي دنيا قرار مي گيرند و هر از چندگاهي كتابي در تفسير و ترجمه اشعار او منتشر مي شود.

در جست وجوي معنويت

شايد يكي از دلايل اصلي گرايش چشمگير جهانيان به مولانا، جهان بيني انساني او است كه با زبان مشترك ادبيات در دسترس همگان قرار گرفته است.
دكتر جليل مسكرنژاد، استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه علامه طباطبايي درباره نياز جهان به عرفان مولانا مي گويد: «نقش ادبيات عرفاني و به ويژه مولانا را نبايد منحصر به منطقه دانست. درواقع، اين ادبياتي است كه دو جنبه قابل عرضه به دنيا است؛ يكي ازنظر شهرت و اعتباري كه مولانا و ديگر ادباي عرفاني ما از آن برخوردارند و ديگري، نيازي كه دنياي امروز به معنويت دارد. آنچه ما در صحنه سياست جهاني مشاهده مي كنيم، اين است كه توسعه و تجدد با غفلت از معنويت به بن بستي عظيم مي رسد. مي توان گفت آنچه در نقاط مختلف جهان اتفاق مي افتد، نشانه همين خلاء است. در واقع اين اتفاقات و درگيري هاي فراوان نشان مي دهد كه در توسعه و تجدد و آنچه از رشد صنعتي و اقتصادي در دنيا اتفاق افتاده، سهم فرهنگ و معنويت ناديده انگاشته شده است.
دليل توجه به مولانا نيز همين موضوع است، زيرا ادبيات و به ويژه ادبيات عرفاني، از نمونه هاي بارز فرهنگ و معنويت است كه فهم آن براي همه آسان است و شايد به همين دليل است كه مولانا و مثنوي به عنوان سمبل معنويت و ادبيات عرفاني در همه جاي دنيا ورد احترام قرار مي گيرند.»

گرايش به عرفان

اين روزها اقبال و توجه بين المللي به اشعار مولانا تا حدي افزايش يافته است كه ترجمه اشعار او جزو پرفروش ترين كتاب هاي سال در اروپا و آمريكا به شمار مي رود.
دكتر حسن ذوالفقاري، استاد دانشگاه تربيت مدرس دلايل متعددي را در اين امر دخيل مي داند و مي گويد: «به نظر من، مهم ترين دليل اين اقبال، ايجاد فضا و شرايطي است كه شيخ اشراق از آن به بدترين قرون نام مي برد. به تعبير شيخ اشراق، بدترين قرون، زماني است كه انسان، احساس خلأ و كمبود كند.
بعد از جنگ جهاني دوم، يعني از حدود سال 1945 ميلادي به بعد، روح بشر به دليل مسائل سياسي، فرهنگي و اجتماعي حاصل از جنگ، اين خلأ را به شدت احساس كرده و بهترين راه جبران آن را گرايش به عرفان يافته است. مي شود گفت بشر امروز خواسته است از اين طريق، آن خلأ درون كمبود ناشي از پشت كردن به ماوراء طبيعه را جبران كند.
ازطرف ديگر در سال هاي اخير نيز به دليل افزايش برگزاري همايش ها و كنگره هاي مختلف مولاناشناسي و توجه به ترجمه اشعار او، اين اقبال گسترش بيشتري در ميان مردم يافته است.

نسخه درمان دردهاي بشري

كريم زماني، مثنوي پژوه و مولاناشناسي معاصر، دليل توجه به مولانا را به بن بست رسيدن عقل گرايي و حس گرايي مي داند و مي گويد: «اگر امروز مردم دنيا به مولانا علاقه مند شدند، اين به دليل علاقه به مطالعه يك اثر كهن و كلاسيك نيست، بلكه مثنوي نسخه درمان دردهاي بشري است. از حدود 200سال پيش دو جريان فكري عقل گرايي و حس گرايي روح انسان را متلاطم كرده است و او را در تضاد قرار داده است. اما مولانا به زيبايي مي گويد: عقل، سرتيز است ليكن پاي سست.
از سوي ديگر، نگاه مولانا به دين، يك نگاه وسيع است. او به هيچ وجه جنگ هاي مذهبي و تعصبات منفي مذهبي را در مثنوي منعكس نكرده است و به همين دليل مخاطبانش با هر دين و آييني كه باشند، سخنان او را قبول مي كنند.»

رويكرد جهاني به مولانا

به دليل توجه و اقبال چشمگير و روزافزون توده مردم به شعرهاي عارفانه مولانا جلال الدين بلخي، بسياري از انديشمندان ومنتقدان، قرن حاضر را به نام قرن مولوي نام گذاري كرده اند. نكته جالب هم اينجاست كه اين توجه و گرايش به بطور همزمان هم در ايران و هم در دنياي غرب شكل گرفته است.
با مراجعه به كتاب «اين ديكس اسلاميكوس» و بررسي آماري فعالان آن درمي يابيم كه از سال 1906 تا 1955 يعني يك دوره زماني 50 ساله، درباره مولانا حدود 16 مقاله نوشته شده، اما در همين دوره در باره فردوسي و خيام به ترتيب 36 و18 مقاله نوشته شده است.
اما در 50 ساله دوم يعني 1950 تا 2001 تعداد مقالاتي كه درباره مولانا نوشته شده، به عدد 61 مي رسد. با اين حال، تعداد اين مقالات درباره فردوسي و خيام 36 و 45 مقاله است. اين افزايش تعداد مقالات، نشان دهنده توجه و گرايش دنياي غرب به مولانا است.
درعين حال، اين جريان درايران هم وجود دارد به طوري كه از مجموع 634 مقاله اي كه در ايران درباره مثنوي مولانا نوشته شده، تا سال 1370 در مجموع 269 مقاله درباره مثنوي است و از سال 70 تا80 نيز 365 مقاله دراين باره وجود دارد.
همچنين بايد گفت كنگره ها و همايش هاي نسبتا فراواني كه درسال هاي اخير درباره مولانا برگزار شده، تأثيري انكارناپذير بر حجم اين مقالات داشته است به طوري كه به عنوان مثال درسال 79 يعني در مدت زماني يك سال، حدود 57 مقاله نوشته شده كه بيشترين حجم مقالات درباره مولانا در يك سال است.
نكته جالبي كه دراين بيان وجود دارد، اين است كه رشد كمي و كيفي مقالاتي كه درباره مولانا در ايران و دنياي غرب نوشته شده است، تقريبا موازي همديگرند و اين مسأله نشان دهنده توجه بسيار زياد و علاقه فراوان مردم و مجامع دانشگاهي به عرفان و به ويژه شخصيت خاص و استثنايي مولانا جلال الدين بلخي است.

مولانايي متفاوت

اما نكته اي كه درخصوص معرفي مولانا به جهانيان وجود دارد، اين است كه مولانا جلال الدين بلخي در اغلب ترجمه ها به مولاناي رومي معرفي شده است، ضمن اينكه ظاهراً مترجمان درمعرفي اين چهره اديب و عارف، به راستي و مطابق واقعيت عمل نكرده اند.
دكتر حسن لاهوتي، استاد مترجمي دانشگاه آزاد، دراين باره مي گويد: «امروز در دنياي غرب، حداقل دو مولانا وجود دارد، يكي مولانايي كه دانشگاه معرفي مي كند و ديگر مولانايي كه درميان عامه مردم آمريكا از راه آثار غيردانشگاهي و يا سازمان هاي خاص معرفي مي شود.
از ميان آثار دانشگاهي مي توان به ترجمه كامل مثنوي به زبان انگليسي كار نيكلسون و ترجمه منثور حدود 400 غزل از ديوان شمس ازسوي آربري اشاره كرد. اما از طرف ديگر عده اي مانند كولمن باركس و دي پك چوپرا كه حتي بدون دانستن زبان فارسي و آگاهي از انديشه هاي مولانا آثار او را ترجمه كردند، هم وجود دارند.
از آنجايي كه مترجمان غيردانشگاهي همچون باركس با عالم اسلام، عرفان و زبان مولانا آشنا نيستند، تمام مضاميني را كه بوي اسلام مي دهد، حذف مي كنند و با تأكيد بر مفاهيمي كه رنگ و بوي عشق مادي مي دهد، اشعار مولانا را به نام «رومي» ترجمه مي كنند. اين شعرها به دليل همين درون مايه ها باب طبع جوانان و مردم عامه آمريكا مي شود و تعدادي از اين كتاب ها درسال 2001 با فروشي معادل 700 هزار نسخه، عنوان پرفروش ترين كتاب سال آمريكا را به خود اختصاص مي دهد و حتي يك خواننده زن آمريكايي ، اشعار ترجمه شده مولانا را به صورت ترانه مي خواند! متأسفانه بايد گفت براي باركس و امسال او حتي مهم نيست كه مولانا كجايي باشد، زيرا او با فرهنگ ايراني آشنا نيست حتي مي توان گفت خوانندگان آثار باركس هم از ايراني بودن مولانا بي اطلاع هستند.»
....................................................................
منبع: روزنامه كيهان
يکشنبه 7 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 476]