شكوفايي در اراده جوانان

واضح آرشیو وب فارسی:شبكه خبر دانشجو: شكوفايي در اراده جوانان
الف- فرآيند اراده در فرهنگ ديني
سعيد سيواني نژاد

يكي از خصوصيات انسان، بعد متافيزيكي و معنوي اوست؛ اين بعد معنوي داراي استعدادها و قدرت هاي فراواني است، بنابراين انسان بايد روي اين ابعاد كار كند تا بارور شوند.

اراده قدرتي است كه از بعد روحي انسان مشتق شده است و بر اساس اشاره صريح قرآن كريم، خداوند مي فرمايد: «و از روح خود در انسان دميدم.»

خداوند بعد از خلق پيكر مادي انسان، در اين پيكر، يك وجود ثانوي و معنوي قرار داد كه از آن وجود معنوي به روح تعبير شده است.

ضعف اراده يكي از ابعاد وجود معنوي انسان است و از صفات الهي محسوب مي شود كه با دميدن روح به انسان منتقل شده و از صفاتي است كه انسان با خداوند در اين صفت اشتراك دارد.

همانطور كه اگر خداوند اراده كند، كاري انجام مي شود، انسان نيز در صورت بكارگيري اراده خود همان خصوصيت را خواهد داشت.

اراده در برخي روايات به «ايمان» و در برخي ديگر به «علاقه، عشق يا محبت» تعبير شده و فلاسفه اسلامي آن را شوق موكد مي دانند؛ انسان بايد به يقين برسد تا توانايي رسيدن به مراحل بالاي شكوفايي استعداد را پيدا كند؛ آنچنان رشد كند كه قدرت او در نيروهاي معنوي، جلوه اي از اراده الهي باشد.

لازم است با موانع شكوفايي اراده آشنا شويم و با از بين بردن اين موانع زمينه تحقق يك اراده قوي را به وجود آوريم.

ب . زمينه شكوفايي اراده

موفق نشدن ما براي اجراي اراده در اعمال، به علت جهان است؛ چرا كه هر علتي، معلولي مي خواهد و هر شكوفايي نيازمند زمينه است؛ بنابراين با توجه به اينكه اراده را «شوق مؤكد» مي دانيم، براي تقويت اراده بايد شوق افزايش يابد.

هر چه علم ما نسبت به مصالح و مفاسد كارها بيشتر و عميق تر باشد و به اصطلاح به درجه يقين و باور رسيده باشد، شوق افزونتر و اراده نسبت به آن كارها قوي تر خواهد بود؛ چنين حالتي را شكوفايي و بالندگي اراده مي ناميم.

از نظر فلاسفه اسلامي تحقق وجود اراده مبتني بر اين دو پايه است؛ آگاهي به مصالح و مفاسد عمل.

ج – تقويت اراده

تقويت اراده يكي از ضروريات زندگي براي يك جوان است؛ استعداد در وجود جوان زياد است، بنابراين بايد براي تسريع در رشد معنوي، اراده را شكوفا و تقويت كرد.

كسي كه اراده قوي داشته باشد مي تواند در يك آن از هر چه صفت رذيله است، بگذرد و فضايل اخلاقي را كسب كند، بنابراين لازم است جوانان كاربرد اراده را بدانند.

همان طور كه جسم ما براي حركت و ادامه راه به تغذيه و جذب انرژي نياز دارد، روح نيز عواملي را براي قوي شدن مي طلبد و اين در حالي است كه اراده نيز احتياج به جذب نيرو دارد، بنابراين بايد اين عوامل را به استعلام خود در آورد تا روح و اراده قوي شود.

د – اركان اراده

وقتي علاقه زيادي به چيزي پيدا شد، در درون انسان نيرويي به وجود مي آيد؛ اين نيروي غيرمادي در درون به اعضاي مادي فرمان مي دهد كه انسان كاري را انجام دهد.

اين شوق اركاني كافي دارد كه اگر عمل، با اين اركان انجام شود، نشانگر عمل از روي اراده حقيقي است.

اركان اراده را مي توان چنين شمرد:
1- انسان نسبت به انجام يا ترك عمل، دلايل و براهين كافي داشته باشد و جوانب كار را در نظر بگيرد؛ هدفش از انجام يا ترك كار مشخص باشد و آثار و پيامدهاي آن را نيز بداند.
2- پس از شناخت هدف و آثار آن، تصميم بر انجام كار بگيرد.
3- پس از تصميم گرفتن، به تصميم خود عمل كند.

ح- روش هاي شكوفايي اراده

آنچه تاكنون بيان شد، نشانگر آن بود كه انسان نياز مبرم به تقويت و شكوفايي اراده دارد؛ اما روش هاي عملي در شكوفايي اراده چيست؟

ح - 1- توكل
قدم اول در تقويت و شكوفايي اراده در جوانان توكل بر اراده و مشيت خداوند است.

همانطور كه گفته شد اراده انسان از اراده خداوند سرچشمه مي گيرد و در صورت اتصال مي توانيم دست به كارهاي خدايي بزنيم.

امام علي(ع) مي فرمايند: هر كه به خدا توكل كند، دشواري ها براي او آسان و اسباب برايش فراهم شود. (2)

همچنين پيامبر اكرم(ص) مي فرمايند: كسي كه دوست دارد قوي ترين مردم باشد، بايد بر خدا توكل كند. (3)

ح- 2- متانت در عمل

چنان كه بيان شد، چون ابعاد وجود انسان دو بعد مادي و معنوي دارد، بايد در شكوفايي اراده نيز اين دو بعد لحاظ شود.

اگر بخواهيم فكر خود را تحت پوشش اراده قرار دهيم، لازمه اش بكار گرفتن قواي مادي و جسمي است؛ اگر به فردي بگوييد: «يك روز غذا نخور»، تحمل برايش آسانتر از آن است كه بگوييد «ده دقيقه فكرت را متمركز كن.» هرگز توان اين تمركز نيست ؟! زيرا قواي جسمي بر روح انسان حاكم است و تسلط بر روح وجود ندارد يا كمرنگ است، بنابراين تسلط در امور مادي براي ما تسلط بر روح را نيز به ارمغان مي آورد.

متانت در اعمال، تسلط بر اعمال و امور مادي بسيار مهم است و براي تقويت اراده امري لازم مي باشد؛ زيرا ما در امور جسمي قوي هستيم و قواي مادي بر ما حاكم است.

ابتدا بايد روي بعد مادي تسلط پيدا كنيم، تا آنجا كه ممكن است بايد ضعف هاي عمل از بين بروند تا اراده بتواند زمينه هاي شكوفايي را به دست آورد.

متانت در بيان

متانت در بيان بسيار مهم است؛ اگر در قرآن بررسي و تفحص شود، با مطالعه آياتي كه درباره «بيان» ذكر شده است و ماده هايي چون قول، قولا و قولوا در اين خصوص درمي يابيم حدود 16 خصوصيت براي حرف زدن بيان شده است. (4)

ملايم حرف زدن، فصيح و بليغ بيان كردن، متين و با ادب بودن، پرهيز از دشنام و هتاكي و دروغ و تهمت و تمسخر، آرام حرف زدن و غيره خصوصياتي است كه در متانت قول بايد رعايت شوند.

متانت در رؤيت

ما انسان ها معمولا زياد مي بينيم و از چشم استفاده مي كنيم، اما گاهي اين ديدن ها متين نيست و تعمق ندارد كه قرآن نيز در اين باره مي فرمايد: «براي آنها چشمه هايي است كه با آن نمي بينند.» (5)

ديدن انسان بايد حساب شده و روي اصول باشد؛ زيرا هر عضوي از انسان داراي مسئوليتي خطير است؛ چشم عضوي است كه گناه با آن جان انسان را آتش مي زند و قرآن نيز مي فرمايد: «همانا كه گوش و چشم و قلب، مسئولند.»

نگاه متين، فوايد بيشماري دارد كه يكي از آنها پي بردن به آثار و بزرگي خداوند و مخلوقات اوست؛ براي آن كه اين شناخت، روشنگر راه براي ارشاد و هدايت انسان باشد.

متانت در مشي

حركت در مسير زندگي به صورت آهسته و پيوسته به همراه مشورت و برنامه ريزي يكي از عواملي است كه انسان را از دچار شدن به اشتباهات و طي مسير غلط نجات مي دهد.

متانت در مشي عامل مهمي در تقويت و شكوفايي اراده است؛ در اين امر، برنامه ريزي و آينده نگري حرف اول را مي زند.

امام علي(ع) در اين زمينه مي فرمايد: «آينده نگري قبل از شروع كار، تو را از پشيماني ايمن مي سازد.»

حركت پيوسته در مسير رسيدن به هدف با ارتكاب كمترين اشتباه يكي از عواملي است كه باعث رشد و شكوفايي اراده انسان در طي مسير زندگي مي شود.

محاسبه اعمال

اعمال خود را پايان روز محاسبه و در روزهاي بعد نواقص را جبران كردن و نيز يادداشت ضعف ها و قوت هاي روزانه يكي ديگر از مولفه هاي متانت است.

ح- 3- صبر

كساني كه مي خواهند به شكوفايي در اراده برسند بايد صبر داشته باشند.

اميرالمومنين علي(ع) مي فرمايد: «صبر در برابر درد و رنج و غصه ها، موجب دست يافتن به فرصت ها مي شود.» و در جاي ديگر مي فرمايد: «صبر كليد رسيدن است و كاميابي عاقبت كسي است كه صبر كند.»

اميد است با مختصري كه در اين مجمل مطرح شد، با قدم گذاشتن در راه تقويت اراده، راه خود را براي طي مدارج علمي و معنوي بالاتر هموار كنيم.

در بخش دوم بحث نيز به سير تكاملي شكوفايي اراده در جوانان خواهيم پرداخت.

منابع

1- سوره حجر آيه 29
2- غرر الحكم ج 8 ص 902
3- بحارالانوار ج 7 ص 151
4- توضيح درالمعجم؛ قرآن قرآن كريم با مراجعه به ماده قول
5- سوره اعراف آيه 179
6- سوره اسراء آيه 36
7- بحارالانوار ج 68 ص 338
يکشنبه 7 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: شبكه خبر دانشجو]

[مشاهده در: www.snn.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 492]