تفسير موضوعي قرآن كريم اثري از مفسر بزرگ حضرت آيت الله جوادي آملي انسان در قرآن

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: تفسير موضوعي قرآن كريم اثري از مفسر بزرگ حضرت آيت الله جوادي آملي انسان در قرآن
قسمت نهم
جلدهاي چهاردهم و پانزدهم تفسير موضوعي قرآن آيت الله جوادي آملي به موضوع انسان در قرآن پرداخته اند; با اين تفاوت كه در جلد چهاردهم « صورت و سيرت انسان در قرآن » مورد تفسير و تبيين قرار گرفته است در حالي كه در جلد پانزدهم استاد بزرگوار و مفسر حكيم « حيات حقيقي انسان در قرآن » را به بحث نشستند.
بحث از صورت و سيرت انسان در يك مقدمه و دو بخش سازماندهي گرديد; در مقدمه مباحثي مانند : رابطه انسان شناسي با علوم گوناگون ; نظريه تكامل و نسل كنوني بشر; نزديك ترين راه شناخت انسان و... بررسي گرديد و عناوين بخش هاي كتاب نيز بدين قرار است : صورت آدمي در كتاب الهي (مبادي سه گانه انسان در قرآن ); كه ضمن سه فصل مورد بررسي قرار گرفت ;
سيرت الهي انسان در قرآن كريم ; كه در ضمن پنج فصل مورد بحث و تفسير قرار گرفت .
انسان شناسي و ديگر علوم
شناخت انسان در واقع شناخت و شناساندن حقيقتي است كه در بسياري از دانش ها و رشته هاي گوناگون علوم انساني موضوع و محور ميباشد. رشته هايي چون جامعه شناسي روانشناسي اقتصاد سياست حقوق و... كه از زواياي گوناگون به حقيقت فردي انسان و يا حيات جمعي او مي پردازند بر گرد اين محور و موضوع مي چرخند و بر همين اساس آنچه پيش نياز ورود به اين رشته ها و شعبه ها مي باشد همانا شناخت موضوع و محور يعني انسان است و اگر اين گام نخست و نقطه آغازين به درستي و استواري انجام گيرد گام هاي بعدي نيز بر پايه استوار قرار خواهد داشت و اگر هم گام اول چون نهد معمار كج ـ تا ثريا مي رود ديوار كج . استاد علامه جوادي آملي در اين رابطه مي فرمايد : « بحث انسان شناسي علاوه بر اهميت اخلاقي و ضرورت انطباق كارهاي انسان ـ از آن جهت كه انسان است ـ با حدود ترسيم شده در قرآن از جهتي ديگر نيز داراي اهميت است و آن تامين اصل موضوعي براي همه علوم انساني از حكمت و كلام و عرفان گرفته تا ادبيات هنر اقتصاد سياست فقه حقوق جامعه شناسي روان شناسي و... ترديدي نيست كه هيچ علم انساني بدون شناخت انسان بدست نمي آيد و چون حقيقت انسان را روح انسان تشكيل مي دهد بدون شناخت روح و روان انسان شناسايي او ناممكن است و چون روح انسان مجرد است بدون هستي شناسي و معناي وجود مجرد شناخته نمي شود... هستي شناسي نيز در حد خود وابسته به جهان بيني الهي است ... بنابراين اگر كسي حقيقت انسان را جان او كه موجودي ملكوتي است بداند و اين موجود ملكوتي را براساس هستي شناسي توحيدي بشناسد و هستي شناسي توحيدي را در سايه معرفت خدا شكل بدهد در معالجه انسان هرگز او را با دام يكسان نمي بيند و از هر دارويي استفاده نمي كند زيرا هر غذا و داروي ناپاك و مصرف شده بوسيله انسان در دو قوس نزول و صعود او تاثير اساسي و ظهوري تغييرناپذير دارد. »
نظريه تكامل و نسل كنوني بشر
علامه جوادي آملي در باره نظريه داروين اظهار مي دارد : « امروزه بطلان اين فرضيه با پيشرفت تحقيقات زيست شناسي و به خصوص ژنتيكي . كاملا مبرهن است اما بر فرض عدم ابطال نيز نمي تواند نظريه اي مقابل و مخالف با قرآن تلقي گردد نه از جنبه بحث هاي توحيدي و نه از حيث مباحث انسان شناسي ... در هر حال انسان هايي كه امروزه بر پهنه زمين زندگي مي كنند همگي فرزندان آدم و حوا (عليهماالسلام ) هستند. استاد دليل اين نظريه را خطاب هاي قرآن مي داند كه خود را كتاب هدايت « ناس » و بيم دهنده « بشر » معرفي مي كند و همه آدميان را « بني آدم » مي خواند « پس بشر مخاطب قرآن همگي فرزندان آدم اند زيرا اگر بخشي از آنها ريشه در غير آدم و حوا داشتند صحيح نبود كه قرآن كريم همه را بني آدم بخواند. »
معرفي انسان در قرآن
از ديدگاه آيت الله جوادي آملي قرآن از يك نظر كتاب انسان شناسي است ايشان مي فرمايد : « حقيقت انسان كتابي است نيازمند به شرح و شارح اين كتاب هم كسي جز مصنف آن يعني آفريدگار هستي نمي تواند باشد; زيرا خداوند هم نويسنده اين كتاب است و هم متكلم كلمات آن ... اگر انسان حقيقت خود را براي شرح به خدا نسپارد ديگران او را شرح كرده و انسان شناسي مي نگارند. اما بسان كتب آسماني پيشين دست به تحريف و تفسير به راي مي زنند هم بعضي از اسرار نهاني را كتمان مي كنند هم اموري بيگانه را به عنوان خواسته هايش بر او تحميل مي نمايند و هم خواسته هاي حقيقي او را جابه جا مي كنند. »
بعد فراطبيعي انسان
مفسر حكيم علامه جوادي آملي انسان از ديدگاه قرآن را چنين تعريف و توصيف مي كند : « در قرآن كريم دو جنبه طبيعي و فراطبيعي انسان تشريح شده است . اما نه به اين معنا كه انسان داراي دو حقيقت همسان و مساوي است . بلكه براساس روايت هايي كه اصل انسان را جان او مي داند بلكه براساس روايت هايي كه اصل انسان را جان او مي داند انسان تنها يك حقيقت دارد و اين حقيقت يگانه داراي يك اصل و يك فرع است ; اصل او روح الهي و فرع او كه همواره پيرو آن اصل است بدن اوست . هر اندازه كه قوت روح بالا باشد بدن نيز قوي و از خستگي و درماندگي به دور است . »
مباحث جلد پانزدهم كه پيرامون « حيات حقيقي انسان در قرآن » مي باشد در دو بخش تدوين گرديده است : بخش يكم : ترسيم نهايي انسان براساس حكمت نظري و عملي قرآن ; كه سه فصل : حيات متالمانه انسان ; مرزهاي حقيقت و اعتبار در حيات انسان ; آموزه هاي اخلاقي قرآن براي تضمين حيات حقيقي انسان عهده دار مباحث اين بخش است .
بخش دوم سيري كوتاه در برخي از نظرات انسان شناختي است و در دو فصل پيگيري شده است : مبادي لازم در نقد انسان شناسي و صورت پردازي انسان در انديشه برخي ارباب مكاتب .
حقيقت اسرارآميز خواب
استاد در فصل مربوط به حيات متالهانه انسان درباره حقيقت خواب مي گويد : « به هنگام خواب روح آدمي تعلق خود را از بدن قطع مي كند و جز حفظ حيات گياهي و مراتب پاييني از زيست جانوري همه وابستگي هاي خود را از پيكر انسان برمي گيرد. از منظر ادبيات قرآن كريم در اين مرحله خدا با فرشتگان او انسان را « قبض روح » ميكند و پس از فرصتي معين آن را به بدن بازپس مي فرستد اما ارواحي را كه مهلتشان در دنيا به پايان رسيده است نزد خود نگه مي دارد. » مفسر حكيم علامه جوادي آملي در پاسخ اين پرسش كه در پي خواب روح آدمي به كجا مي رود و در آنجا چه مي كند و از اين رفت وآمدهاي شبانه روزي چه بهره اي مي برد و چه مي بيند و چه مي شنود پاسخ ميدهد : « اينها همگي از معماهاي هستي آدمي است . » ايشان مي افزايد : « مسلما خواب پيامبران و اولياي الهي مدرسه اي است كه توسط آموزگار هستي برپاي مي شود و در اين مدرسه ملكوتي با روياهاي صادق از آنان دانش آموختگاني الهي مي سازد; زيرا در عالم خواب روح انسان كه اساس هستي اوست به خداي سبحان تقديم و در نتيجه به ساحت علم و حكمت و قدرت او نزديك تر مي شود; بنابراين بهره مندي از محضر عليم حكيم و قدير مطلق بيشتر مي شود و حيات معنوي انسان و ذوب او در الهيت خداي سبحان افزونتر و گسترده تر مي گردد.
آيت الله جوادي آملي پس از طرح اين پرسش كه : چگونه است كه افراد عادي از مدرسه خواب يا اصلا درسي نمي گيرند و چيزي نمي بينند ياديده هاي آنان از مدار « اضغاث احلام » و خواب هاي پريشان تجاوز نمي كند پاسخ مي دهد : زيرا وجود خود را بسته و راه ورود فيض رحماني را سد كرده ايم و با اينكه هنگام خواب روح ما نيز به همراه ميلياردها روح انسان هاي خوابيده به پيشگاه خدا تقديم مي شود اما به گونه بسته بالا مي رود و همين شكل باز مي گردد و اين محروميتي است بزرگ براي همه كساني كه از ياد خدا روبرگردانده و لاجرم به تنگناي طبيعت دچار گشته اند. »
جايگاه مليت و تمدن در حيات متالهانه
استاد بزرگوار و مفسر متخلق در بخش آموزه هاي اخلاقي قرآن براي تضمين حيات حقيقي انسان پيرامون جايگاه مليت و تمدن در حيات متالهانه مي فرمايد : « با بررسي معاد و مقاطع فراوان آن و نيز سرانجام انسان نحوه شناخت آدمي از حقايق هستي و امور دنيايي دگرگون خواهد شد. از اين امور بحث مليت و مدنيت است كه با نگرش قرآني و براساس آموزه هاي اخلاقي و الهي راه مليت و تمدن اسلامي از مليت گرايي نژادپرستي و تمدن ضدالهي كاملا جدا مي شود. » ايشان در ادامه مي فرمايد : « از ديدگاه قرآن كريم مليت ما نهفته در متن ديانت ما و تمدن ما عين تدين ماست . اگر آب و خاك ايران براي ما عزيز است بدان روست كه اين سرزمين مهد تمدن ماست و چون تمدن و تدين ما يكي است خاك ايران اسلامي داراي قداستي ويژه است و دفاع از آن بر هر مسلمان واجب و براساس همين حكم نقلي و عقلي است كه شور و نشاط و جواني با عشق الهي مي آميزد و حماسه و عرفان مي آفريند اما اگر ايران منهاي تدين را بنگريم . دفاع عاشقانه و جهاد مخلصانه اي را نيز از حدود و مرزها و منابع آن در حافظه تاريخ نمي بينيم » .
فقيه مفسر آيت الله جوادي آملي مبتني بر اين نگاه و انديشه مي فرمايد : « روشن است كه در جنگ ها و دفاع هاي غيرديني انگيزه هيچ انساني تا بدان حد نيست كه جان خويش را سخاوتمندانه بركف نهد و بي آنكه از متاع دنيا حاصلي يابد چشم از مظاهر دنيا و بهره مندي هاي آن بپوشد; از اين روست كه جنگجويان دنيامدار با كوچك ترين احساس ضعف و خطر به راحتي تسليم مي شوند. اما اگر در برابر هجوم به مرزهاي عقيده و دين كساني به دفاع برخيزند و در انديشه ملاقات با خدا باشند نه امكانات نظامي و نيروي مادي خود را با دشمن مي سنجند و نه هرگز به فكر تسليم در برابر او مي افتند. »
از ديدگاه قرآن كريم مليت ما نهفته در متن ديانت ما و تمدن ما عين تدين ماست . اگر آب و خاك ايران براي ما عزيز است از آن روست كه اين سرزمين مهد تمدن ماست و چون تمدن و تدين ما يكي است خاك ايران اسلامي داراي قداستي ويژه است و دفاع از آن بر هر مسلمان واجب مي باشد
محور اصلي همه علوم انساني از حكمت و كلام و عرفان گرفته تا ادبيات هنر اقتصاد سياست فقه حقوق جامعه شناسي و روانشناسي « شناخت انسان » است
شنبه 6 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 3116]