جایگزینی کود ساده به کود کامل در چغندر قند

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: جایگزینی کود ساده به کود کامل در چغندر قند

مقدمه :

امروزه مشکل تأمین مواد غذایی بشر و همچنین آلودگی های زیست محیطی ناشی از دخالتهای بی رویه انسان در روند عادی طبیعت ، کم کم جایگزین نگرانی ناشی از وقوع احتمالی جنگهای اتمی شده است . لذا تلاش و تحقق در جهت افزایش تولید در واحد شطح همراه با بالا بردن کیفیت محصولات استراتژیک به شرط حفظ سلامتی محیط زیست و عدم آلوده کردن آن ، تنها راه حل اساسی این معضل ملی محسوب می شود . چعندر قند (Beta vulgaris L .) گیاهی اشت دو ساله که در سال اول دارای رشد رویشی و در سال دوم پس از طی یک دوره سرما ، به ساقه رفته و تولید شاخه های فرعی گل دهنده می کند ، چنانچه هدف از کشت آن تولید بذر باشد ، لازم است چرخه کامل زندگی خود را طی کند که دو فصل رشد را در بر می گیرد .
سطح زیر کشت چغندر قند در کشور حدود 185 هزار هکتار برآورد شده است . استان خراسان با 6/33 درصد از سطح زیر کشت این محصول در کشور بالاترین سطح را به خود اختصاص داده و استان های فارس ، آذربایجانغربی ، کرمانشاه ، همدان و اصفهان به ترتیب با 8/16 ،7/11 ، 9/6 ، 5/6 ، ¾ درصد از اراضی چغندر قند کشور در چایگاهای دوم تا ششم قرار گرفته اند . در میان 21 استان که کشت چغندر قند داشته اند ، استان ایلام با 14 هکتار کمترین سطح زیر کشت این محصول را دارد . قابل ذکر است که بیش از 50% از اراضی چغندر قند کشور در دو استان خراسان و فارس است . میزان تولید چغندر قند در کل کشور حدود 5 میلیون تن برآورد شده و استان خراسان نه تنها از نظر سطح زیر کشت بلکه از نظر تولید نیز با سهم 9/35 درصد از تولید کشور در جایگاه ویژه ای قرار دارد . استان آذربایجانغربی با وجودی که از نظر سطح در جایگاه سوم قرار گرفته ولی از نظر تولید با سهم 3/14 درصد در جایگاه دوم قرار دارد ./ استان های خراسان و فارس مجموعاً بیش از 50% تولید چغندر قند کشور را داشته اند . استان فارس ، همدان و خوزستان نیز به ترتیب با 7/10، 6 ، 5/5 درصد سهم در تولید در جایگاه سوم تا پنجم قرار دارند . استان ایلام از نظر تولید نیز در بین استانهای چغندر قند کار کشور با تولید 281 تن در رتبه آخر قرار گرفته است . عملکرد چغندر قند کشور به طور متوسط در یک هکتار حدود 27 تن بوده است . استان یزد با عملکرد 4/48 تن بالاترین راندمان تولید را در بین استان ها به خود اختصاص داده و استان فارس نیز با تولید متوسط 2/17 تن در هکتار کمترین عملکرد این محصول را داشته است و در نظر است طی برنامه های سوم و چهارم تولید فعلی به 55 تن در هکتار افزایش یابد .
نشریه حاضر که چکیده دستاوردهای تحقیقاتی و دیدگاههای علمی نگارندگان می باشد ، بر آنست که مزایا و روشهای مصرف بهینه کودهای شیمیایی کامل( NPK ) و ریزمغذی ها را در چغندر قند برای تأمین اهداف ، تولید حداکثر عملکرد کمی و کیفی غده و همچنین بذور غنی شده ، تشریح نماید .
از بین عناصر غذایی ازت ، فسفر ، پتاسیم ، بر و در خاکهای آهکی روی مهمترین عناصری هستند که در شرایط مزارع چغندر قند کاری ایارن لازم است به صورت کود و متناسب با نیاز غذایی آن مصرف شوند .چغندر قتد در شرایط تغذیه متعادل برای تولید 40 تن غده و 20 تن برگ ، 150 کیلوگرم ازت ، 26 کیلوگرم فسفر ، 200 کیلوگرم پتاسیم ،240 گرم بر و 220 گرم روی از خاک برداشت می کند . نسبت بین عناصر غذایی در کودهای کامل به نوع خاک ، گیاه و شیوه مدیریت کاشت و داشت بستگی دارد . در شرایط متعادل و عملکردهای بالا ، نسبت بین عناصر غذایی جذب شده توسط چغندرقند تطابق نزدیکی با نیاز واقعی آن دارد ، بنابراین در محاسبه میزان عناصر غذایی در ساخت کودهای کامل این نسبت را می توان بکار برد . در اکثر موارد رعایت بین عناصر غذایی از میزان مصرف کودها اثر بخشی بیشتری بر عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی دارد . در خاکهای فقیر از پتاسیم دوست نظیر چغندرقند و سیب زمینی ، بهتر است نسبت به عناصر ازت ، فسفر ، پتاسیم در کودهای کامل به ترتیب 1-5/0-2 باشد و در کودهای کامل موجود این نسبت تقریباً رعایت شده است . در چغندرقند مشابه سایر محصولات زراعی ، مصرف زیاد ازت نسبت به پتاسیم گیاه را به بیماری حساس تر نموده و از کیفیت محصول آن می کاهد . در خاکهای مبتلا به کمبود روی ، مصرف زیاد کودهای فسفره ، کمبود روی را تشدید می کند . بنابراین ایجاد تعادل تغذیه ای در برنامه های توصیه کودی لازم و ضروری می باشد . طبق آمار منتشر شده در سال 1370 ، با 5/2 میلیون تن کود مصرفی نسبت مصرف ازت ، فسفر و پتاسیم به ترتیب 100-111-3 و در سال 1375 ، با ½ میلیون تن کود مصرفی ، این نسبت به ترتیب 100-75-8 بوده است ، بنابراین بحث در مورد نقش تعادل عناصر غذایی در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی ضرورت تام می یابد . یکی از راههای برطرف کردن این مشکل ، عرضه کودهای کامل به جای کودهای ساده رایج بین زارعین است تا علاوه بر صرفه جویی در وقت و کاهش تردد ماشین آلات ، اثر بخشی کود نیز افزایش یابد .
1-کود :

کود عبارتست از هر ماده ای که وقتی به گیاه یا به محیط اطراف آن (خاک) اضافه شود ، بتواند یک یا چند عنصر غذایی کورد احتیاج گیاه را تأمین و رشد را افزایش دهد.
1-1-کودهای ساده :
کودهایی هستند که فقط از یک ترکیب شیکیایی ساخته شده اند و دارای فرمول مشخص و ثابتی هستند . بیشتر کودهای ساده حاوی فقط یک عنصر غذایی می باشند . مثل اوره ، سوپرفسفات تریپل ، نیترات آمونیوم ، کلرید پتاسیم و یا سوپر فسفات ساده .
1-2-کودهای کامل :
کودهایی هستند که از مخلوط کردن چند کود ساده با یکدیگر بدست می آیند . این کودها معمولاً حاوی سه عنصر غذایی ازت ، فسفر و پتاسیم و گاهی حاوی عناصر ریزمغذی نیز می باشند . در کود کامل ماکرو (وارداتی) نسبت عناصر ازت ، فسفر(p2o5) و پتاسیم (k2o) به ترتیب 15-8-20 درصد بوده خاکستری رنگ و اندازه ذرات آن بین 2تا 4 میلی متر است . مصرف این کود به صورت عمقی ( جایگذاری نواری و یا زیر خاک کردن با شخم ) فقط منحصراً قبل از کاشت توصیه می شود .
نمونه کود کامل (NPK) که محتوی 10 درصد ریزمغذی ها نیز می باشد
2-تعیین مقادیر کودی مورد نیاز چغندرقند :
مقدار برداشت عناصر غذایی توسط چغندرقند بستگی به عملکرد و درصد قند آن دارد . بدیهی است هر چه عملکرد محصوا بیشتر باشد ، مقدار برداشت عناصر غذایی از خاک نیز به مراتب بیشتر خواهد بود . با توجه به پتانسیل خاکهای زراعی در تأمین قسمتی از این نیازها ، مصرف متعادل کود بر مبنای آزمون خاک و یا تجزیه برگی قابل توصیه است . بطور کلی اگر مقدار فسفر قابل استفاده خاک با روش اولسون در مناطق مرطوب 10 و در مناطق خشک 12 میلی گرم در کیلوگرم باشد دیگر نیازی به مصرف کودهای فسفاته نطسا . نظر به نقش پتاسیم در افزایش عملکرد ، بهبود کیفیت محصول و افزایش مقاومت در برابر عوامل نامساعد محیطی( شوری ، خشکسالی ، سرما و .... ) ، لازم است در ترویج مصرف کودهای پتاسیمی ، تجدید نظر خاصی اعمال شود . با مصرف کود پتاسیمی علاوه بر افزایش عملکرد ، اسیدهای آلفاآمینو و سدیم کاهش و درصد قند قابل استحصال نیز افزایش یافت . این تغییرات مثبت در شکلهای دو ، سه و چهار نشان داده شده .
2- اثرات بهینه کودهای شیمیایی در افزایش عملکرد ریشه چغندر
3- اثرات مصرف بهینه کودهای شیمیایی در کاهش ازت مضره
4- اثرات مصرف بهینه کودهای شیمیایی در کاهش سدیم و افزایش قند قابل استحصال
از نظر میزان احتیاج به بر و روی جغندر قند در دسته گطاهان پر نیاز قرار دارد . علائم کمبود بر در برگ ، شاخه و ریشه گیاه ممکن است مشاهده شود . در چغندر قند کمبود بر باعث بدشکلی و شکنندگی در دمبرگها شده و رگبرگ میانی و دمبرگ شکاف می خورد ، پس از آن جوانه انتهایی از بین رفته و لکه سیاهی روی تاج ریشه پیدا می شود که این لکه به داخل ریشه نفوذ کرده و داخل ریشه را به شکل عدد 7 و به رنگ قهوه ای روشن تا سیاه در می آورد ( قلب سیاهی ) . در شکل 5 علائم کمبود بر در چغندرقند نشان داده شده است .
5- کمبود بر در چغندرقند
توصیه کودی برای تولید 50 تن در هکتار غده چغندرقند :
مقادیر کودی که بایستی قبل از کاشت مصرف و توسط شخم عمیق زیر خاک شوند عبارتند از :
- 300 تا 400 کیلوگرم در هکتار کود کامل (NPK) ، کود دامی پوسیده در حد توان (20-10 تن در هکتار) ، گوگرد کشاورزی به صورت گرانول 500 کیلوگرم در هکتار ، سولفات روی 20 کیلوگرم در هکتار و اید بوریک 20 کیلوگرم در هکتار . تمامی این کودها قبل از کاشت با شخم زیر خاک ( اگر چایگذاری نواری شوند ، مناسبتر است ) گردند .
مقادیر کودی که در سرک اول در مرحله 6-4 برگی شدن گیاه بایستی مصرف شوند بشرح زیر است :
کود اوره 100 کیلوگرم در هکتار ، سولفات روی 15 کیلوگرم در هکتار و اید بوریک 10 کیلوگرم در هکتار ( فقط در مناطق غیر شور) و در مناطق شور بر اساس آزمون خاک مصرف شود .
مقادیر کودی که در سرک دوم ، بعد از مرحله تنک دوم یا یک ماه پس از سرک اول بایستی مصرف شوند عبارتند از :
کود کلرید پتاسیم 100 کیلوگرم در هکتار ، سولفات روی 15 کیلوگرم در هکتار ، اسید بوریک 10 کیلوگرم در هکتار
دو بار محلول پاشی با کود کامل و ریزمغذی ها به مقدار چهار کیلوگرم در هکتار هنگام تنک دوم و یک ماه توصیه می شود .
در شکل شماره 6 اثرات مصرف بهینه کود در افزایش عملکرد چغندر قند در استانهای مختلف نشان داده شده است .
-توصیه کودی برای تولید بذر غنی شده چغندرقند :

با غنی سازی بذر ، پس از کاشت قدرت ریشه دهی افزایش و نهایتاً رشد رویشی و زایشی بهتری حاصل می شود . نتایج غنی سازی بذر گندم در شرایط گلخانه ای و مزرعه ای نشان داد که تحت شرایط مساوی با کاشت بذور غنی شده ، 518 کیلوگرم در هکتار افزایش عملکرد در دانه گندم ، 16/1% افزایش در پروتئین و 48/2 گرم افزایش در وزن هزار دانه عاید گردید . نتایج بدست آمده موید مزین کاشت بذرهای غنی شده در مقایسه با بذرهای معمولی می باشد . لذا همگانی کردن کاشت این نوع بذرها در سطح کشور به ویژه در خاکهای آهکی به منظور افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول در راستای قطع وابستگی به واردات و ارتقای سلامتی جامعه امری ضروری است .
اثر غنی سازی بذر و مصرف روی بر عملکرد دانه گندم
برنامه کودی در سال اول که گیاه رشد رویشی دارد ، مطابق توصیه های معمولی برای تولید غده می باشد . در سال دوم که گیاه به ساقه می رود و تولید گل می کند برنامه کوددهی در دو نوبت به شرح ذیل خواهد بود :
- کود اوره 50 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری( Fertigation ) ، کود کلرید پتاسیم 100 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری ، سولفات روی 15 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری و اسید بوریک 10 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری
- محلول پاشی با کود کامل و ریز مغذی ها به مقدار چهار کیلوگرم در هکتار دوبار در طول دوره رشد زایشی
1-پیشنهاد

- نظر به اینکه مصرف کود در کشور نامتعادل بوده و مطابق با برداشت عناصر غذایی توسط محصول نمی باشد ( نسبت مصرف ازت ، فسفر ف پتاسیم است ) ، تولید و ترویج مصرف کودهای کامل تنها راه نیل به مصرف متعادل و بهینه سازی مصرف کود در کشور است .
- در حال حاضر با عنایت به مصرف زیادی کودهای فسفاته و تخلیه پتاسیم و رایج نبودن کودهای محتوی عناصر ریزکغذی به ویژه روی ، تولید و ترویج کودهای کامل با فرمول کودی 20-8-15 به همراه عناصر ریزمغذی توصیه می گردد . بدیهی است با تغییر وضعیت حاصلخیزی خاکهای زراعی کشور ، این نسبت قابل تغییر خواهد بود .
- خاکهای زراعی کشور از مواد آلی تهی شده و در نتیجه وزن مخصوص آنها افزایش یافته و سفت شده اند . لازم است با مصرف کودهای آلی نسبت به افزایش درصد مواد آلی خاکها اقدام نمود .
- کمبود بر و روی در اکثر خاکهای زیر کشت چغندرقند وجود دارد . مصرف این نوع کودها بر اساس آزمون خاک بایستی اجباری شود .
- مصرف کودها در هر هکتار از مزارع ریشه ای چغندرقند از بهار سال 1379 به شرح زیر است :
1-مصرف 300 کیلوگرم کود کامل ، 500 کیلوگرم گوگرد ، 20 کیلوگرم سولفات روی و 20 کیلوگرم اسید بوریک قبل از کاشت
2-مصرف 100 کیلوگرم اوره ، 15 کیلوگرم سولفات روی و 10 کیلوگرم اسید بوریک در سرک اول
3-مصرف 100 کیلوگرم کلرید پتاسیم ، 15 کیلوگرم سولفات روی و 10 کیلوگرم اسید بوریک در سرک دوم
4-دوباره محلول پاشی با کود کامل و ریزمغذی ها ، هر بار به مقدار چهار کیلوگرم در هکتار
- مصرف کودها در هر هکتار از مزارع بذری چغندر قند از بهار سال 1379 در دو نوبت ، هر نوبت به شرح ذیل خواهد بود :
1-مصرف 50 کیلوگرم اوره ، 100 کیلوگرم کلرید پتاسیم ، 15 کیلوگرم سولفات روی و 10 کیلوگرم اسید بوریک همراه با آب آبیاری
2-محلول پاشی با کود کامل و ریزمغذی ها هر بار به مقدار چهار کیلو گرم در هکتار .
منابع :

-اداره کل آمار و اطلاعات . 1378 آمار نامه کشاورزی ایران . نشریه شماره 01/1378، معاونت طرح و برنامه وزارت کشاورزی

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1182]