تاملي بر لايحه بازدارنده ايمني زيستي

واضح آرشیو وب فارسی:الف: تاملي بر لايحه بازدارنده ايمني زيستي
مقدمه
"به بيوتكنولوي توجه ويژه‌اي بكنيد چون رشته مهمي است". "مقام معظم رهبري"

از منظر علم دوستي، علم پروري و تلاش براي دستيابي به فناوري، كشورهاي جهان، سياستمداران و ملل آن را دريك نگاه كلي مي توان به دو دسته تقسيم كرد.

دسته اول انواعي از كشورها و ملل گستاخ، جسور، بلندپرواز، بي پروا، شجاع و علم دوست هستند. اين كشورها براي توسعه مرزهاي دانش تلاش فراواني مي كنند و ريسك همراه دستيابي به و استفاده از فناوري را هم مي پذيرند، گروه گستاخ و متهور اين دسته براي ارزيابي ريسك و مديريت آن اهميتي قائل نيستند و گاهي فجايعي را به بار مي‌آورند كه جبران آن به زمان و منابع گسترده اي نياز دارد. اما برخي از ملل اين دسته با وجود بلند پروازي، شجاعانه ريسك همراه استفاده از فناوري را مي‌پذيرند و با به حداقل رساندن، آن را مديريت مي‌كنند.

دسته دوم كشورهاي ترسو، "محتاط"، دانايي هراس، دانايي ستيز و "منتظر" هستند. اين كشورها با ترس از اشتباه يا ريسك زيست محيطي و آثار ناشناخته يك فناوري جديد، اول منتظر مي مانند تا ديگران صاحب فناوري بشوند و از آن استفاده كنند و بعد و به زعم خود بدون هرگونه ريسكي آن را مورد استفاده قرار دهد.
بيشتر ابداعات بشري، توسعه مرزهاي دانش، و فناور هاي امروز حاصل تلاش كشورهاي دسته اول است. مللي كه اگرچه دستاوردهاي آنها گاهي تحت عنوان ساختار شكني مورد مذمت دسته دوم قرار مي گيرد ولي در انتهاي كار پيروز ميدان هستند. اين كشورها منابع طبيعي و انساني را از آن خود كرده و مانع از دستيابي ديگران به آن فناوري ها مي شوند و در نهايت منافع شجاعت (و حتي گستاخي) خود را در صدور دانش فني و محصول نهايي به كشورهاي دسته دوم از آن خود مي كنند.

روحيات ملل مختلف و به ويژه رهبران آنها در زمانهاي مختلف از منظر مورد بحث ايستا نيستند. آنها ممكن است در دوره هاي خاصي متحول شده و جزو كشورهاي دسته اول و در دوره اي ديگر خمود شده و جزو كشورهاي دسته دوم محسوب شوند. مطالعه تاريخ توسعه علمي ملل مختلف نشان دهنده انطباق پيشرفت هاي علمي و دستاوردهاي غير قابل انكار ملل با روحيه شجاعت؛ و عقب ماندگي و وابستگي آنها با روحيه "احتياط" و جبن دارد.

بارزترين مثالي كه در حال حاضر مي توان از آن نام برد دستيابي كشورهاي مختلف به "فناوري هسته اي" است. كشورهاي گستاخ و ساختار شكن به اين فناوري دست يافتند، آن را به انحصار خود درآوردند و از آن استفاده جنايتكارانه كردند. سپس همين كشورها به بيان نكات منفي و "آثار سوء جانبي" اين فناوري پرداخته و جهان را مجاب كردند كه بايد براي كنترل اين فناور "پروتكل" بنويسند تا ضمن "توزيع منافع" اين فناوري از "خطرات" آن جلوگيري شود. اما كشورهاي محتاط، از ابتدا ترسيدند، ريسك نكردند و حاضر نشدند "محيط زيست" و "سلامت مردم" خود را به خطر بيندازند. آنها منتظر ماندند تا فناوري به بلوغ خود برسد و علاوه بر استفاده هاي جنايتكارانه منافع آن نيز معلوم شود. اما اكنون همين كشورها براي استفاده هاي بشردوستانه از همين فناوري بايد از كساني كه سابقه استفاده جنايتكارانه از آن را دارند اجازه بگيرند.

كشور ايران كه سياستمداران و تصميم سازان آن، به ويژه در حكومت هاي قاجار و پهلوي به كشوري محتاط و جبون تبديل شده بود، در زمان ظهور اين فناوري اسير "مديران غافل و جبون و دانشمندان محتاط" شده بود كه موجب عدم دستيابي ايران به اين فناوري شدند.

پيروزي انقلاب اسلامي به رهبري امام فقيد حكايت از تحول ملتي دارد كه براي احقاق حقوق خود در همه عرصه ها به پا خواسته است. اين روحيه كه به درجات متفاوت امروز نيز ادامه دارد و به ويژه در سايه حمايت گسترده اي كه رهبر معظم انقلاب از توسعه فناوري هاي نو به عمل مي آورند، در عرصه هاي علمي و بين المللي نمود ويژه اي يافته است. افزايش سهم ايرانيان از توليد دانش جهاني، تلاش براي دستيابي به فناوري هسته اي و فناوري هاي نو نظير استفاده از سلولهاي بنيادين، نانوتكنولوژ ي و بيوتكنولوژي مدرن (مهندسي ژنتيك) نمونه هايي از دستاوردهاي اين روحيه شجاعت و "ترديد زدايي" در عرصه هاي علمي هستند. اكنون ملت ايران در دو مرحله مختلف از ظهور و بلوغ چند فناوري قرار دارد. 1) مرحله بلوغ فناوري هسته اي و تكامل پس از بلوغ آن.و 2) مرحله ظهور و بلوغ فناوري هاي نانو و بيوتكنولوژي به ويژه مهندسي ژنتيك و استفاده از محصولا تراريخته. ايرانيان مصمم هستند با وجود هزينه هاي بالا، به همه اين فناوري ها و فناوري هاي ديگر دست يابند و از آن استفاده كنند.

دستيابي به فناوري هسته اي هزينه هاي خود را داشته است زيرا در مرحله ظهور و بلوغ آن "احتياط" و "غفلت" را برگزيده بوديم. دستيابي به مهندسي ژنتيك و محصولات تراريخته چنانچه امروز "احتياط" پيشه كنيم نيز در آينده اي نه چندان دور هزينه زيادي را براي ملت ايران به دنبال خواهد داشت. در آينده نه چندان دور بايد علاوه بر وارد كردن محصولات نهايي تراريخته كه هم اكنون نيز آغاز شده است همچون فناوري هسته اي هزينه هاي جانبي آن را نيز بپردازيم.

فناوري مهندسي ژنتيك از دهه 1970 ميلادي آغاز شد. در دهه 1980 مهندسي ژنتيك گياهان انجام شد. در دهه 1990 اولين گياهان تراريخته به توليد انبوه رسيده و مورد مصرف عمومي قرار گرفتند. در انتهاي 1997 بيش از 114 ميليون هكتار از اراضي جهان به كشت محصولات تراريخته اختصاص يافت. در ايران نيز دستاوردهاي دانشمندان متعدد ايراني آوازه جهاني پيدا كرد. اين دستاوردها ناشي از تحول روحي و شجاعت ملت و رهبران آن در دو دهه گذشته بوده است. اما در سال هاي اخير اراده نانوشته اي براي بازدارندگي اين فناوري ها به صورت نهاني اما مصمم و مستمر بوجود آمده است. اين اراده همانند اراده اي كه مانع دستيابي ايرانيان به فناوري هسته اي در زمان نضج آن شد هم ريشه خارجي و هم ريشه داخلي دارد. ريشه خارجي مخالف دستيابي ايران به فناوري مهندسي ژنتيك و انگيزه هاي آن كاملا مشخص و بي نياز از توضيح است. پيشگيري از ادامه تحصيل ايرانيان در رشته هاي حساس مهندسي ژنتيك و عدم ارسال تجهيزات و مواد حساس به بهانه هاي مختلف و تدوين پروتكل هاي پيچيده و ... نمونه هايي از ارداه خارجي براي بازدارندگي است. اما در داخل، با فرض عدم هرگونه ارتباط و خط گيري مخالفين استفاده از محصولات تراريخته با بيگانگان، دو دسته مانع پيشرفت اين فناوري هستند. دسته اول افراد ناآگاه و "محتاط" و دسته دوم افراد "خصلتي" با انگيزه هاي شخصي و متفاوت هستند. تلاش هماهنگ اين مخالفين داخلي كه به طور ناخواسته منطبق با اراده بيگانگان شده است، منجر به تصويب لايحه اي در هيئت وزيران شده است كه "لايحه قانون ملي ايمني زيستي" ناميده مي شود.

اين لايحه بازدارنده كه با مخالفت قاطع انجمن هاي علمي ايمني زيستي، بيوتكنولوژي، ژنتيك و تعداد بسياري از متخصصين و كارشناسان كشور روبرو شده است، بدون كوچكترين اهميتي به اين ديدگاه كارشناسان تقديم مجلس شوراي اسلامي شده و در دستور كار قرار دارد. تصويب اين لايحه موجب عقب افتادن كشور در زمينه مهندسي ژنتيك و توليد محصولات تراريخته و تبديل كشور به واردكننده محض و مطلق اين قبيل محصولات خواهد شد. اين لايحه قابليت اصلاح ندارد و از انتظار جامعه علمي ذيربط كشور اين است كه نمايندگان دلسوز و علم پرور مجلس شوراي اسلامي با كليات آن مخالفت كنند. اين انتظار به حق جامعه علمي كشور است كه به احترام رهبر معظم انقلاب، لا اقل امسال و در سالي كه با عنوان "نوآوري و شكوفايي" مزين شده است، با تصويب اين لايحه ضد توسعه علمي مانع جديدي پيش روي "شكوفايي" اين شاخه از "نوآوري" هاي علمي ايجاد نكنيم.

اكنون زمان تشخيص نمايندگان محترم مجلس شوراي اسلامي است كه يا آنگونه كه رهبر معظم انقلاب فرموده اند توجه ويژه اي به بيوتكنولوژي داشته باشند يا مصداق لعن و نفرين آيندگان باشند؛ آيندگاني كه همچون رهبر فرزانه انقلابمان بر سرشان فرياد خواهند كشيد كه: "لعنت خدا بر آن كساني كه در هنگام خود، اولويت علم و تحقيق را در اين كشور نفهميدند و كشور را عقب نگه داشتند." "مقام معظم رهبري در ديدار با اعضاي هيئت دولت در آستانه نيمه شعبان 1386"

*رئيس انجمن ايمني زيستي ايران
پنجشنبه 4 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: الف]

[مشاهده در: www.alef.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 152]