سياست - بشري دانستن وحي، روشنفكرانه نيست

واضح آرشیو وب فارسی:بازتاب آنلاین: سياست - بشري دانستن وحي، روشنفكرانه نيست
سياست - بشري دانستن وحي، روشنفكرانه نيست

مشهد، مريم محمدپور: يك روز پس از آنكه لطف‌الله ميثمي طي سخناني در مراسم ويژه شب‌هاي قدر كه توسط جمعي از انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان دانشگاه‌هاي شرق كشور در مشهد برپا شده بود، به نقد نگاه هرمنوتيكي به متن قرآن پرداخت و بر خدايي‌بودن منشأ وحي تاكيد كرد، رضا عليجاني ديگر روشنفكر ديني طي سخناني در همين سلسله جلسات، به نقد متدولوژيك كساني كه وحي را بشري مي‌دانند پرداخت و بر ضرورت توجه روشنفكران به پيامدهاي طرح مباحث انتزاعي تاكيد كرد. رضا عليجاني از جمله فعالان ملي ـ مذهبي در مراسم شب بيست‌وسوم ماه مبارك رمضان و پنجمين و آخرين شب از جلسات دانشجويان مشهدي با اشاره به طرح مباحثي در رابطه با منشأ وحي، با بيان اين مطلب كه ريشه تاريخي اينگونه مباحث به 20 سال پيش و نظريه دكتر حبيب‌الله پيمان كه از خدايي‌بودن معنا و بشري‌بودن لفظ متن مقدس سخن گفت، بازمي‌گردد، اظهار داشت: پس از آقاي پيمان، آقاي خرمشاهي نيز در سال 74 بر تاثيرپذيرفتن متن از فرهنگ زمان بعثت سخن گفتند و حالا هم كه آقاي مجتهدشبستري از اينكه لفظ و معنا هر دو تلقي پيامبر است سخن مي‌گويند اما پرسش من اين است كه آيا ورود به چنين مباحثي اقدامي روشنفكرانه است؟وي با اشاره به تفاوت‌هاي روشنفكر با فيلسوف، وظايف اجتماعي روشنفكران را مورد توجه قرار داد و خاطرنشان ساخت: روشنفكر تنها مسووليت كشف حقيقت را برعهده ندارد، بلكه دغدغه تغيير جامعه را نيز دارد، به همين دليل است كه شانه به شانه اجتماع و تنها يك گام جلوتر از آن حركت مي‌كند و برهمين اساس است كه يك اقدام روشنفكرانه نياز به استراتژي فرهنگي دارد.وي سپس با بيان اين مطلب كه طرح موضوع بشري‌بودن وحي از فقدان يك استراتژي فرهنگي رنج مي‌برد، يادآور شد: به نظر مي‌رسد افرادي كه در رابطه با وحي اظهارنظر كرده‌اند، با پرسش‌هايي مواجه شده‌اند و محصول كلنجار ذهن ايشان با اين پرسش‌ها نظريه‌اي بوده كه هر يك به‌گونه‌اي طرح كرده‌اند، اما اين بزرگان به جاي آنكه پرسش‌هاي خود را در جامعه طرح كنند و فرآيند فكري خود را منتشر كنند، ناگهان فرآورده اين تاملات را ارائه داده‌اند كه چنين حركتي دچار ضعف متدولوژيكي است.عليجاني سپس با تشريح تفاوت‌هاي دو نظم آموزشي و منطقي در بيان ايده‌ها بيان داشت: اگر صاحبان چنين تئوري‌هايي به‌دنبال نظم منطقي در بيان نظريات خود هستند كه بايد اول تكليف خود را با خدا روشن كنند، بعد به وحي بپردازند و سپس در مورد متن سخن بگويند، اما اگر نظم آموزشي را محور مباحث خود قرار مي‌دهند، مي‌بايست مخاطب‌گرا باشند كه متاسفانه چنين رويكردي وجود نداشته و فردي چون آقاي مجتهدشبستري بدون ورود به بحث خدا، در چارچوب نظم منطقي مباحثي در مورد وحي طرح كرده‌اند كه شكافي را در ميان روشنفكران پديدار ساخته و مخاطب عام را نيز گيج كرده است. وي با بيان اين مطلب كه مخاطب از طرح پرسش‌هايي از متن مقدس كه با زندگي روزمره او در ارتباط است استقبال مي‌كند، يادآور شد: چرا براي مخاطبي كه دچار پرسش‌هاي شما نيست پاسخ ارائه مي‌دهيد؟ آيا دكتر سروش از مقايسه نظريه قبض و بسط تئوريك در شريعت كه با همراهي روشنفكران مواجه شد با نظريه شيعه‌گري خود كه واكنش خاصي در پي نداشت، به اين نتيجه نرسيد كه آن نظريه در چارچوب يك استراتژي فرهنگي و ديگري بدون آن طرح شده بود؟ وي در ادامه با اشاره به اينكه ريشه برخورد با مسائل در حوزه‌هاي روشنفكري مربوط به مباني انسان‌شناسي است، افزود: عده‌اي انسان را تنها ذهن‌گرا مي‌دانند و به عينيات توجهي ندارند و در اين قالب فكري تنها به بيان انتزاعيات مي‌پردازند كه چنين رويكردي فاقد اصول روشنفكرانه است. رضا عليجاني كه در جمع دانشجويان مشهد سخن مي‌گفت، نقد ديگري به نظريه «تجربه نبوي» وارد كرده و بيان داشت: آقاي مجتهدشبستري و ديگراني كه در اين‌باره اظهارنظر كرده‌اند توضيح نداده‌اند كه مگر پارادائم پيشين وحي دچار چه كاستي‌ها و چالش‌هايي بود كه نيازي به ارائه پارادائم جديد احساس شده است و تا زماني كه پارادايم و سامانه فكري قبلي به درستي نقد نشود، نمي‌توان سخن از ضرورت نگاهي نوين به وحي گفت. عليجاني در ادامه با بيان اين مطلب كه امروز صدايي دوگانه از متون ديني به گوش مي‌رسد كه گويي يك صدا بازتاب فرهنگ قديم دين و ديگري فهمي نوين از آن است، پيشنهاد داد: روشنفكران ديني ابتدا بايد نسبت خود با متن مقدس و دوگانگي صداهاي شنيده شده از آن روشن كنند و بعد به سراغ مسائل ديگر بروند. وي در توضيح اين دوگانگي فهم متون ديني مثال زد: از يكسو قرآن با طرح «الله» به عنوان خداي يگانه، طبقه‌بندي جنسيتي در جامعه را نفي مي‌كند و از طرف ديگر برخي قوانين قرآني در مورد زن و مرد تفاوت‌هايي دارد كه اين دوگانگي صداهاي به گوش رسيده در قرآن را تنها در پس توجه به شرايط تاريخي بعثت مي‌توان درك كرد.گفتني است رضا عليجاني در بخش ديگري از سخنان خود با اشاره به ويژگي‌هاي شخصيتي حضرت‌علي(ع) با تاكيد بر لزوم برقراري ارتباطي وجودي با آن حضرت به قصد جهت‌دهي به تمامي امور زندگي روزمره، بيان كرد: متن مقدس و انسان‌هاي كاملي چون امام‌علي معيارهايي ارزشي به انسان مي‌دهند تا در پس آن بتوان به تمامي جهان به‌طور يكسان نگريست، چنين است كه قرآن نه نژاد و ثروت و... كه «علم، جهاد و تقوا» را ملاك ارزشي معرفي كرده و حضرت‌علي(ع) نيز در حكومت خود نشان مي‌دهد كه يكتاپرستي گام مهمي در جهت استقرار دموكراسي و تحقق كرامت انساني است چراكه در پس آن همه مردم به منشأ واحدي مي‌رسند. همچنين در شب بيست‌ويكم ماه رمضان و در همين سلسله جلسات احمد قابل سخن گفت. احمد قابل در اين جلسه گفت: اسلام آن نيست كه امروز با چهره‌اي خشن به دنيا معرفي شده است، بلكه اسلام آن است كه پيامبرش را در قرآن جز پيامبر رحمت معرفي نمي‌كند. به گزارش ايسنا، احمد قابل اظهار داشت: ماه رمضان قبل از اينكه به حضرت علي(ع) استناد پيدا كند، ماه خداست و همه عظمت پيامبر(ص) و علي(ع) به خاطر قرآن است. وي افزود: عظمت پيامبر به خاطر وحي و عظمت علي(ع) به خاطر اين است كه براي تفسير وحي از جانب پيامبر خدا ماموريت يافته است و قرآن بانگ رساي خداوند در ميان بشر از زمان رسول تا حال و آينده است.اين روشنفكر ديني با اشاره به ديدگاه حضرت علي(ع) نسبت به قرآن در نهج‌البلاغه خاطرنشان كرد: ايشان در آخرين سخنان خود به هنگام قرار گرفتن در بستر مرگ مي‌فرمايد مراقب باشيد كه ديگران در عمل به قرآن از شما سبقت نگيرند و قدر قرآن را بدانيد و از آن بهره بگيريد. قابل با بيان اينكه قدر دانستن قرآن به اين معنا نيست كه قرآن را در صندوقچه‌اي محصوركنيم، تصريح كرد: اگر ما قدر قرآن را ندانيم، كساني پيدا مي‌شوند كه مي‌گويند دين عامل انحطاط بشر است. وي ادامه داد: امروز صداقت، نظم، وفاي به عهد، همت، كار و تلاش در جامعه قرآني بيشتر است يا جامعه‌اي كه برحسب ظاهر هيچ ارتباطي با قرآن ندارد. وي با بيان اينكه در روايات آمده است كه انسان از هر چيزي خسته مي‌شود، افزود: اين خستگي به جز اصل زندگي و زنده بودن صورت مي‌گيرد، چراكه انسان همواره از مرگ فرار مي‌كند چرا كه فكر مي‌كند مرگ براي او استراحت نيست. اين نوانديش ديني تصريح كرد: حكمت مي‌تواند قلب مرده را زنده كند و كسي كه با منطق قرآن رشد پيدا كرد، هرگز براي او لغزشي حاصل نمي‌شود و لرزشي بر اندامش نمي‌نشيند. وي با بيان اينكه قرآن مجموعه‌اي است كه بعضي از آياتش آيات ديگر را به نطق و سخن درمي‌آورد، افزود: نمي‌شود تنها يك آيه را گرفت، بلكه بايد قرآن را به عنوان يك مجموعه دربرگرفت تا منطق انسان، منطق قرآني شود. قابل ادامه داد: بعضي‌ها مي‌گويند زبان قرآن، زبان خشونت است، اما آيا تا به حال به عنوان يك مجموعه كامل به قرآن نگاه كرده‌ايم، چراكه قرآن، خودش را تفسير مي‌كند.وي با اشاره به فرموده حضرت علي(ع) گفت: ايشان مي‌فرمايد بعضي‌ها مي‌توانند با كتاب خدا به خدا برسند و در اين مسئله هيچ شك نكنيد به شرطي كه مجموع قرآن را در نظر بگيرند.اين روشنفكر ديني افزود: قرآن هرگز همراه خودش را به مسير خلاف خدا نمي‌كشاند و حكمت قرآن، حيات و زندگي قلب مرده است كه كور را بينا و ناشنوا را شنوا و تشنه را سيراب مي‌كند و در نهايت انسان را به خدا مي‌رساند.قابل تصريح كرد: با نگاه علي(ع) قرآن كلامي است كه قلب آدمي را احيا مي‌كند، بينايي و شنوايي مي‌بخشد و منطق انسان را منطق قرآني مي‌كند.
اين نوانديش ديني با اشاره به اينكه در صحنه عمل از منظر علي(ع)، قرآن چيست و چه بايد باشد و چه شده است، گفت: خطبه ديگري از اميرالمومنين(ع) تصريح مي‌كند كه خدا پيامبر را فرستاد تا مردم را از عبادت بت‌ها به عبادت خدا برگرداند.وي ادامه داد: ما فكر مي‌كنيم كه بت، فقط همان بت‌هاي سنگي عصر جاهليت است درحالي كه بت آن چيزي است كه جاي خدا را مي‌گيرد و به جاي خدا مي‌نشيند حتي اگر در قالب انسان باشد، مهم اين است كه خدا شريك نمي‌پذيرد.اين روشنفكر ديني خاطرنشان كرد: تا دوران قبل از پيامبر اسلام، معجزات فيزيكي بود، اما در دوره پيامبر(ص) معجزات كلامي و انديشه‌اي شد و قرآن به صورت معجزه كلامي نازل شد و اين درحالي بود كه پيامبر(ص) توحيد را از دل شرك بيرون كشيد.وي با بيان اينكه محاصره شرك 1400 سال است كه مسلمانان را به اسماء و اشكال مختلف دربرگرفته است، تصريح كرد: خداوند آنقدر عظيم است كه هيچ‌كس پيش او كس نيست و علي(ع) هرگاه مي‌خواست خدا را بخواند، نام هيچ‌كس غير از خدا را در كنار خدا نمي‌آورد و از هيچ‌كس در كنار نام خدا، نام نمي‌برد كه نمونه آن را در دعاي كميل مي‌بينيم كه حتي در كنار نام خدا، نام پيامبر(ص) را نمي‌آورد و اين منطق علي است.قابل تصريح كرد: خدا پيامبر را فرستاد تا مردم را از عبادت غيرخدا به سوي خدا برگرداند، شرك را بزدايد و مردم را از اطاعت شيطان به اطاعت خدا دعوت كند. وي اضافه كرد: خداوند قرآن را كاملا واضح بيان كرده است و آياتش را مبتني بر حكمت قرار داده است و خدا در قرآن متجلي است و تمام صفات خدا در آن ديده مي‌شود نه در لفظ و خط آن، بلكه در روح قرآن.قابل با اشاره به سخن ديگري از حضرت علي(ع) در نهج‌البلاغه گفت: حضرت مي‌فرمايد‌اي مسلمانان بدانيد و آگاه باشيد آن زماني كه علي در ميان شما نيست، اين اتفاق در جامعه قرآني مي‌افتد كه هيچ چيزي مخفي‌تر از حق و ظاهرتر از باطل نخواهد بود، در جامعه‌اي كه اسم و ظاهر قرآني دارد، آنچه به اسم قرآن رواج دارد، باطل است و در آن جامعه چيزي بيشتر از دروغ بستن به خدا و رسول خدا(ص) نمي‌بيند، به اسم خدا حرف مي‌زنند و كلام خدا را هرطور كه بخواهند تفسير مي‌كنند و كسي دغدغه خدا ندارد.وي ادامه داد: حضرت در ادامه مي‌فرمايد در آن جامعه كسي كه بخواهد حق قرآن را ادا كند بازار متاع او از هر چيزي كسادتر است و آنچه تبليغ مي‌شود، متاعي غيرقرآني با نشان قرآن است.وي اضافه كرد: به فرموده اميرالمومنين(ع) در اين جامعه، هيچ سخني را آشكارتر از خلاف قرآن نمي‌توانيد ببينيد و هيچ‌چيزي ناپسندتر از معروف نيست و اگر كسي بخواهد سخن حق بگويد او را طرد مي‌كنند، معروف منكر شده و منكر معروف شده است و رويكردهاي زشت خلاف شرع، اخلاق و مباني ديني با اسم و نشان ديني در بلاد اسلامي منتشرمي‌شود.قابل تصريح كرد: طبق آمار و نظرسنجي صورت‌گرفته، اولين و محبوب‌ترين چهره جهان اسلام بن‌لادن مي‌شود چراكه يك چهره خشم‌آگين عليه كساني دارد كه به اصطلاح كافر هستند، در حالي كه ظلمي كه از اين طريق به مسلمانان شده است، انكار ناشدني است.اين روشنفكر ديني ادامه داد: ظلمي كه به ملت فلسطين در طول تاريخ شده است، ظلمي نبوده كه بشود آن را انكار كرد و امروز همان كساني كه از ظلم حمايت كرده‌اند، گرفتار اين ظلم شده‌اند، در حالي كه آيا اسلام حقيقتا اين است و اين همه خشونت با روح اسلام سازگار است؟قابل يادآورشد: آن روزي كه آن كاريكاتورهاي توهين‌آميز را از پيامبر(ص) عرضه كردند، قبل از آن، بعضي در طول سال‌ها چنين چهره‌اي از پيامبر در ذهن مردم ترسيم كرده بودند، اما شكل نداشت. بنابراين مسووليت اصلي اين اقدام متوجه آنان است، چراكه كيفر خطاي انسان جاهل نسبت به انسان عالم يك به 70 است.اين نوانديش ديني تصريح كرد: به اسم پيامبر خدا بر ضد پيامبر حركت كرده‌ايم و قرآنش را تحريف كرده‌ايم. وي با طرح اين سوال كه ما كجا با قرآن بوده‌ايم، گفت: قرآن را با تجويد قرائت مي‌كنيم و به‌به و احسنت مي‌گوييم، اما چقدر قرآن به زندگي ما آمده است و احسنت گفته‌ايم؟وي ادامه داد: قرآن و اهل قرآن در زماني كه حضرت مي‌فرمايد مطرود مي‌شوند و آنهايي كه قدرت در دست دارند، اهل قرآن را تبعيد مي‌كنند و مردم نيز به دليل ترس از حاكميت به آنها پناه نمي‌دهند. قابل خاطرنشان كرد: در آن زمان قرآن و اهل قرآن در بين مردم هستند، ولي انگار نيستند، چرا كه ضلالت و هدايت با يكديگر قابل جمع نيستند و گويي اينها امام كتاب هستند و مي‌گويند بايد هرچه من مي‌گويم، قرآن بگويد نه هرچه قرآن مي‌گويد من بگويم و مي‌گويند خدا ولي من نيست، من ولي خدايم. از قرآن جز اسم باقي نمانده و جز خط، كاغذ و جلد چيز ديگري در دست آنها نيست، قرآن را مي‌بوسند، احترام مي‌كنند و به لب طاقچه مي‌گذارند درحالي كه قرآن لب طاقچه چه ارزشي مي‌تواند براي بشر داشته باشد؟ قابل يادآور شد: حضرت در جاي ديگر مي‌فرمايد در عبادتي كه لازم است بشر براي خدا انجام دهد، شريك قائل نشويد. وي افزود: بدعت در دين آفت است و هر دو گروه گرفتار آن شده‌اند، به طوري كه در طول تاريخ قربه‌الي الله، حديث جعل كرده‌اند. اين روشنفكر ديني ادامه داد: از آفات ديگر، دورو بودن و دوزبان بودن است و جامعه‌اي كه دورو و دوزبان شد و مسوولان آن در خلوت بدترين بدگويي‌ها و در جلوت بهترين تشويق‌ها را انجام دهند، جامعه انساني نيست و بايد بدانيم كه منافقان تنها سازمان مجاهدين خلق نيستند بلكه هر انساني كه دورو باشد، منافق است. وي تصريح كرد: خداي مصطفي(ص) خدايي است كه انسان را به كار نيك دعوت مي‌كند و در ازاي كار نيك به او بهشت را وعده مي‌دهد البته به شرطي كه كارهاي نيك خود را با كارهاي بد خراب نكند. قابل در بخش پاياني سخنان خود در پاسخ به كساني كه پيامبر(ص) را جنگ‌طلب و خشنوت‌طلب معرفي مي‌كنند، گفت: پيامبر(ص) جنگ غيردفاعي نداشته است و تمام جنگ‌هاي ايشان دفاعي بوده است، اما متاسفانه تاريخ‌نويسان تاريخ را هرطور كه خواسته‌اند، نوشته‌اند.
پنجشنبه 4 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: بازتاب آنلاین]

[مشاهده در: www.baztabonline.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 208]