تحليل آماري برنامه هاي مناسبتي رسانه ملي مرز سرگرم سازي كجاست؟

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: تحليل آماري برنامه هاي مناسبتي رسانه ملي مرز سرگرم سازي كجاست؟
محمد تقي فهيم
تلويزيون ايران در رقابتي نابرابر باجهان، به شدت نيازمند حفظ مخاطبانش و حتي اصولي تر، افزايش روز به روز آن ها است.
اين شوخي نيست كه 17 هزار و 666 شبكه ماهواره اي شبانه روز روي ايران «سم» فرو مي ريزندكه از اين ميان فقط 81 شبكه «پورنو» آن هم با ميزان شفافيت بالا هستند. حالا 32 شبكه فارسي زبان را نيز به اين ها اضافه كنيد و ديگر اينكه تا آخر سال ميلادي تلويزيون فارسي زبان بي بي سي روزانه 8 ساعت برنامه به صورت رايگان براي ايرانيان پخش خواهد كرد.
در همين رابطه رقم كاربران اينترنتي طي دو سال گذشته از 7.5 ميليون به 12 ميليون افزايش يافته است. مسئله مهم و هشداردهنده اينكه مطابق آماري، طي دو سال گذشته ميزان مصرف كنندگان ماهواره از بالاي 20درصد به 32.5 درصد افزايش يافته است و...
آمارهاي ارايه شده، مشتي از خروار هجوم رسانه اي و به اين منظور بود تا جايگاه و نقش بيش از پيش، با اهميت رسانه ملي مشخص شود.
اكنون با اين پرسش جدي روبرو هستيم. كه رسانه ملي چگونه مي تواند از ريزش مخاطبانش جلوگيري و يا حداقل سقف آنها را حفظ كند و در صورت مطلوب تر، بر تعداد آن ها بيفزايد؟
آيا تلويزيون با برنامه هاي سطحي، شعاري، پوچ و بي خاصيت يا كم تأثير از نظر فرهنگي يا نهايتا سرگرمي ساز صرف مي تواند، رونق بخش اوقات مردم باشد؟
اين واقعيت را نمي توانيم منكر شويم كه در شرايط كنوني رسانه ملي ايران اصلي ترين دستگاه سرگرمي ساز است. متأسفانه سينماي كشورمان در اين رابطه كمي از مسئوليت خود را انجام مي دهد. اين موضوع خيلي مهم است كه در ايران جوانان بين 18 تا 24 سال مشتريان اصلي جعبه جادويي هستند، حال آن كه در غالب كشورهاي دنيا اين گروه سني از تلويزيون فاصله گرفته و به اينترنت گرايش يافته اند. آمار اعلام شده از آمريكا حكايت دارد كه ميانگين سني مخاطبان تلويزيون در اين كشور به 50 سال افزايش يافته و جوانان اين كشور، نه تنها براي سرگرمي كه براي كسب اطلاعات خود نيز به اينترنت مراجعه مي كنند. اين درحالي است كه خوشبختانه در كشور ما هنوز جوانان با تلويزيون ميانه خوبي دارند.
با اين توصيف كه اصلا منكر سرگرمي سازي نيستيم و اتفاقا متذكر اين مهم هم هستيم كه نبايد سرگرمي را فراموش كرد، جاي اين پرسش وجود دارد كه آيا هر سرگرمي نيز مي تواند توجيه پذير باشد؟
امام راحل نيز از تفريح مردم غافل نبودند و در عين اينكه بر دانشگاه بودن تلويزيون تأكيد داشتند، تفريح سالم را نيز براي مردم مباح مي شمردند. عين جمله ايشان در صحيفه نور جلد 9 ص 204 چنين است: «اول انسان بايد يك چيزي تهيه كند براي اين ملت- يك چيز سالم... يك تفريح سالم صحيح، اول براي اين ها درست كنند، بعد درها را ببنديد...».
ملاحظه فرموديد كه امام در همين جمله چند بار بر تفريح سالم و صحيح تأكيد دارند، چنانكه ابراز مي داشتند كه اسلام همه چيزش جدي است، حتي در شوخي هايش هم يك «جد» پيدا مي شود و... يعني اينكه حتي سرگرمي سازي وتفريح هم مي بايستي هدف مند و با تمركز بر مسئله اي باشد.
اين يك واقعيت اثبات شده است كه تلويزيون با سرگرمي صرف يا برنامه هاي نمايشي پرحاشيه نمي تواند جايگاهي متمايز و برجسته كسب كند. همانطور كه با فقدان تفريح و سرگرمي، رسانه ملي ناكام از تأثيرگذاري خواهد بود.
براي اثبات اين نظريه به آمار خود سيما اتكا مي كنيم. نظرسنجي اخير سيما نشان مي دهد كه 96 درصد مخاطبان تلويزيون از برنامه هاي معارفي كوتاه با حضور مراجع راضي هستند. جالب اينكه 86 درصد پاسخ دهندگان به سيما در گروه سني 26 تا 35 سال بوده اند.
اكنون اگر اين آمار و نظرسنجي سيما درست باشد كه هست و دليل آن اين كه اين جامعه و مردمش مسلمان هستند و حتماً در ماه مبارك رمضان خواستار برنامه هاي معارفي هستند، خصوصاً كه اين شخصيت ها كساني هستند كه بسياري از مردم و هوادارانشان از سراسر ايران به راحتي نمي توانند به آنان دسترسي داشته باشند، ولي تلويزيون به سهولت و ارزاني اين توفيق را براي روزه داران مهيا مي كند. علي ايحال اگر هم آمار نظرسنجي سيما تا حدودي محل مناقشه باشد و اين رقم با 50 درصد واقعي بنمايد، بازهم رقم قابل توجهي است، چرا كه مي دانيم، در شرايط روز جهان، بسياري از رسانه هاي مهم با كمتر از اين رقم رضايت مخاطبان جريان سازي مي كنند.
در هر حال برنامه هاي معارفي براي طيف هاي جدي تر مخاطبان سيما و برنامه هاي بسيار ديگري هستند و مي توانند باشند كه با هزينه كمتر و بدون حاشيه ضمن سرگرمي در راستاي تأثير فرهنگي باعث حفظ بيننده باشند. در اين زمينه مثال بارز و روشن، برنامه زنده قبل از افطار شبكه دوم با عنوان «ماه من سلام» است. برنامه اي پلاتويي كه توسط دو مجري پخته مانند كاردان و مدرس اجرا مي شود. «ماه من سلام» در قالبي طنازانه و سرگرم كننده، رويكردي به شدت فرهنگي و ديني دارد. در طول برنامه، همانند اجراهايي از اين دست، مهماناني از طيف هاي مختلف هنري و اجتماعي و غيره باعث انبساط خاطر مخاطبان سيما مي شوند. از اين بخش ها كه كليشه اي و تكراري است بگذريم، دقيقه به دقيقه برنامه آكنده از مطالبي است كه هر بيننده اي را در عين خنداندن، متنبه مي كند. دعاهاي مجري ها و يا مخاطبان، اشعار نغز و مرتبط با محتواي برنامه، لطيفه هاي شيرين، مباحث ادبي، پند و اندرزهاي اخلاقي، روايت حديث هاي مذهبي و اشاره هاي تاريخي و بسياري نكات عبرت آموز و در عين حال شيرين ديگر باعث تأثير مضاعف بر بيننده هاي تلويزيون مي شود.
مهم تر از همه اجراي برنامه است كه به شدت از حاشيه سازي و تأثير نامطلوب فاصله دارد. نوع عامه فهم مسايل و مطالب مطروحه و نوع برخورد مجريان با مهمانان علي رغم تكه پراكني هاي كاردان، اما به خاطر آشنايي مهمان و مخاطب با او، كمترين نگراني را درپي ندارد، به طوري كه حتي اجراي جدي كاردان نيز با آن نگاه ها، شوخي تلقي شده و لبخند را بر لبان روزه داران آماده افطار مي آورد. خلاصه اينكه خلاقيت برنامه سازان در ايجاد تركيب كاردان و مدرس، تضادي از شوخي و جدي را به وجود آورده كه هم سرگرم كننده است، هم اطلاع دهنده و هم آموزشي و تربيتي و از اين قبيل مقوله ها كه مجموعاً برنامه اي مناسب را رقم مي زند.
اشاره به برنامه «ماه من سلام» با هدف نقد آن نبود، بلكه صرفاً نمونه اي براي ذكر اين نكته بود كه مي شود، با سنجيدگي، كارهايي را روانه آنتن كرد كه هم سليقه طالبان سرگرمي را پاسخ دهد و هم اينكه از حاشيه پردازي هاي برخي برنامه ها كه هدف اصلي شان سرگرمي سازي است به دور باشد كه در اين صورت برنامه جايگاهي فرهنگي را به دست مي آورد.
آيت الله مكارم شيرازي كه در اين شب ها از جمله بزرگواران برنامه هاي معارفي سيما است، درجايي سخناني گفته اند كه اشاره هايي از آن، تكليف تلويزيون را روشن مي كند. ايشان فرموده اند: «تلويزيون ابزار سياسي نيست بلكه يك دستگاه مهم تعليم و تربيت است» و نيز «اگر ما 100سال مي خواستيم عليه بني اميه تبليغ كنيم، تأثير آن به اندازه سريال امام علي نبود.»
در اينجا كاري به ضعف هاي متوجه سريالي مانند امام علي(ع) نداريم، بلكه اين اشاره نشان مي دهد كه اگر تلويزيون تعادل مناسبي ميان سرگرمي و محتوا ايجاد كند، هم درام هاي آن انسان ساز مي شود و هم پلاتوهاي آن آموزش دهنده، كه در اين صورت هر دوي اين قالب ها توأم با عناصر سرگرمي هستند، چيزي كه متأسفانه در سال هاي اخير بعضاً به افراط يا تفريط غلتيده است. سريال هاي مناسبتي ماه مبارك رمضان به منظور كسب مخاطب كه جزو اولويت هاي يك برنامه است، به هر تمهيدي دست يازيده اند، تا آنجا كه برخي حتي نه تنها آموزه اي درپي ندارند، بلكه تضعيف كننده فرهنگ جامعه نيز هستند. نقد اين سريال ها بماند در مطلب ديگري، انشاءالله.
چهارشنبه 3 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 210]