نويسنده: حسن بهشتي پور اصلاحات در سازمان ملل بيم ها و اميدها

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: حسن بهشتي پور اصلاحات در سازمان ملل بيم ها و اميدها
خبرگزاري فارس:سئوال مهمي كه همچنان بي پاسخ مانده است در باره كارآمد شدن سازمان ملل پس از انجام شدن اصلاحات است.

انتشار گزارش جامع اصلاحات در سازمان ملل بار ديگر آينده اين باشگاه بين المللي سياسي را در محافل خبري و كارشناسي حقوق بين الملل مطرح ساخت. سئوال مهمي كه همچنان بي پاسخ مانده است در باره كارآمد شدن سازمان ملل پس از انجام شدن اصلاحات است. به راستي بدون حذف حق نا عادلانه وتو مي توان انتظار داشت سازمان ملل نسبت به گذشته كارآمد تر شود؟ براي يافتن پاسخ

دقيق تر به اين سئوال مهم بايد به ابعاد اصلاحات پيشنهادي توجه كرد.

سابقه مطرح شدن موضوع اصلاحات:

يك سال قبل به دنبال ايجاد اختلا فات بين المللي در مورد حمله آمريكا به عراق و به دليل برداشتهاي كاملا متفاوتي كه در مورد اين تجاوز آشكار به حقوق بين الملل مطرح شد، كوفي عنان دبير كل سازمان ملل هيأتي متشكل از شانزده ديپلمات و سياستمدار سابق را مأمور كرد تا تحت سرپرستي آ ناند پا نيا راچون نخست وزير سابق تايلند پيشنهاد هايي را براي اصلا ح منشور ملل متحد ارائه كنند.اين هيأت پس از ساعت ها بحث كارشناسي سرانجام طرح جامع خودرا كه شامل حداقل صد پيشنهاد اصلاحي است، به دبيركل سازمان ملل ارائه كرد.

1- محورهاي اصلي پيشنهادي براي اعمال اصلاحات:

مهم ترين محور اصلاحات پيشنهادي به تغييراتي مربوط مي شود كه در مورد شوراي امنيت در دو جنبه آراه شده است:

گسترش صلاحيت ها و اختيارات شوراي امنيت

شوراي امنيت به عنوان مركز اصلي تصميم گيري در سازمان ملل و تنها نهادي كه در بين نهادهاي شش گانه اين سازمان از قدرت لازم براي اجراي تصميم هاي خود برخوردار است مركز توجه براي اصلاحات قرار گرفته است. براساس يكي از پيشنهاد هاي ارائه شده، شوراي امنيت مي تواند در مواردي كه حقوق بشر نقض شود يا نقض فاحش قوانين بين المللي در مورد نسل كشي يا حمايت از تروريسم ويا تهديد سلاح هاي كشتار جمعي اثبات شود اقدام هاي پيشگيرانه مناسب آنجام دهد. حتي اگر اين اقدامات ناقض حق حاكميت ملي كشورها و دولت هاي آنها باشند.

در واقع پيشنهادهاي ارائه شده مي خواهد به روندي كه از سال 91 با تعيين مدار23 درجه شمالي و 23 درجه جنوبي مربوط به تعيين محدوديت پروازي براي ارتش عراق به وجود آمد و در مراحل بعدي در ماجراي كوزوو تكميل شد مشروعيت بخشد. آمريكا در عراق به بهانه در خطر قرار گرفتن حقوق كردها در شمال عراق و ممانعت از سركوب شيعيان در جنوب اين كشور قلمرو حاكميت رژيم عراق را محدود كرد. همچنان كه در سال ???? به بهانه نقض حقوق آلبانيايي تبارهاي كوزوو و تهديد ناشي از نسل كشي صربها، با دخالت نظامي عملا استان خودمختار كوزوو را از اتحاديه صربستان و مونته نگرو جدا كردند و به سازمان ملل سپردند. اين دو تحول اساسي كه با معامله آشكار و پنهان آمريكا با روسيه، چين و فرانسه انجام شد زمينه را براي مداخله مستقيم آمريكا به بهانه وجود سلاح هاي كشتار جمعي در عراق و در نتيجه در خطر قرار گرفتن صلح جهاني، فراهم ساخت. بدين ترتيب اصل ? منشور سازمان ملل در مورد به رسميت شناختن حاكميت ملي كشورها كارايي خود را از دست داد. در واقع مفهوم چهار ديواري اختياري در روابط بين الملل و حقوق بين الملل با چالش هاي جدي روبرو شد. بنابراين قدرت مداران كنوني جهان به رهبري آمريكا مي كوشند به دنيا بگويند كه اصل خدشه ناپذيري حاكميت دولت ها تا زماني اعتبار دارد كه به تشخيص زورمداران حاكم بر جهان دولت هاي مورد نظر قوانين بين المللي را نقض نكرده باشند. اما صورت گرفتن اين بخش از اصلاحات پيشنهادي در شوراي امنيت، سازمان ملل را براي قدرتهاي سلطه گر كارآمد مي كند يا براي دولت هاي سلطه پذير؟ پاسخ اين سئوا ل

هر چه باشد نمي توان اين واقعيت را ناديده گرفت كه ديكتاتور هاي محلي كه آمريكا و ساير قدرتهاي بين المللي سالها از آنها حمايت مي كردند در برابر مردم كشورشان بيشتر تحت فشار قرار مي گيرند. شايد آنها مجبور شوند باج بيشتري به آمريكا بپردازند و يا به فرض خيلي دور از سرنوشت همه كساني كه از مردم خود دور شده اند عبرت بگيرند و با ايجاد اعتماد ملي بهانه را از دست قدرت مداران جهاني خارج كنند.

در اصلاح ديگر مورد نظر پيشنهاددهندگان انجام دادن اقدام نظامي در صورت تهديد هسته اي عليه صلح جهاني با سهولت بيشتري به تصويب شوراي امنيت مي رسد. اگرچه بر اين امر مهم تاكيد شده است كه كشورها نمي توانند و يا به عبارت دقيق تر حق ندارند راسا دست به اقدام هاي پيشگيرانه بزنند. در اين مورد با زبان غير مستقيم گفته اند منشور سازمان ملل براي پاسخگويي به نيازهاي جديد جهان اصلاح مي شود تا لازم نباشد ابر قدرتها سازمان ملل را دور بزنند و مشروعيت قوانين بين المللي را زير علامت سوال قرار دهند. با صورت گرفتن اصلاحات مورد نظر پيش بيني لازم براي مداخله مشروع در ساير كشورها فراهم مي گردد.

2- افزايش اعضاي دائم شوراي امنيت:

براساس پيشنهاد هيأت كارشناسي شانزده نفره تعداد اعضاي دائمي شوراي امنيت سازمان ملل از پنج كشور به يازده كشور افزايش مي يابد در همين حال مجموع اعضاي اين شورا با افزايش ? كشور جديد به رقم ?? كشور عضو اعم از دائمي و غير دائمي خواهدرسيد.به نظر مي رسد در اين پيشنهاد به چند مورد اساسي توجه شده اما به چند مورد مهم تر به دلايل مختلف بي عنايتي شده است.

الف:جنبه هاي مثبت:

با در نظر داشتن اين واقعيت كه بيش از پنجاه سال از تصويب منشور ملل متحد مي گذرد و در آن هنگام تعداد اعضاي سازمان ملل كمتر از شصت كشور بود براي تعيين تعداد اعضاي اين شورا نسبت يك به چهار معقول به نظر مي رسيد اما اكنون كه بيش از ??? كشور به عضويت اين سازمان در آمده اند اين نسبت معقول نيست. همچنين با توجه به اين كه جمعيت بسياري از كشورهاي عضو كمتر از ? ميليون نفر است تعداد كشورها به همراه قاره هاي مربوط و جمعيت آنها در طراحي جديد مورد توجه قرا ر گرفته است.

در همين چارچوب عضويت كشورهايي چون ژاپن و هند از آسيا به عنوان پر جمعيت ترين قاره جهان و برزيل به عنوان وسيع ترين و در همين حال پر جمعيت ترين كشور آمريكاي لاتين مورد توجه قرار گرفته اند تا به همراه آلمان و يك كشور ديگر از آفريقا كه احتمالا يكي از سه كشور نيجريه، آفريقاي جنوبي و مصر خواهد بود به عنوان اعضاي دائمي شوراي امنيت بدون برخورداري از حق وتو فعاليت خودرا آغاز كنند.

بدين ترتيب كشورهايي كه هم از لحاظ جمعيتي بخش قابل توجه اي از جمعيت جهان را شامل مي شوند و هم از لحاظ قدرت اقتصادي بخش عمده اي از توليدات جهان را بر عهده دارند وارد عرصه تصميم گيري در مهم ترين سازمان سياسي جهان خواهند شد. بر اين اساس انتظار مي رودروند تصميم گيري در باره سرنوشت مسائل مهم دنيا با خرد ورزي و تامين منابع بخش بيشتري از دنيا انجام شود.

ب:جنبه هاي منفي

از آنجا كه در هر تصميم گيري براي مسائل حساس لازم است تعداد آرا دارندگان حق راي عدد فرد باشد پيشنهاد ?? كشور براي اعضاي شوراي امنيت سازمان ملل غير منطقي به نظر مي رسد. البته شايد با در نظر گرفتن حق وتوي كشورهاي پنجگانه فرض بر اين بوده است كه حتي با راي منفي يك كشور از ? كشور داراي حق وتو در عمل اهميت عدد زوج يا فرد از بين مي رود. اما اين مورد هم در زماني كه مخالفان يك قطعنامه از كشورهايي كه حق وتو ندارند باشند اهميت دارد به ويژه آن كه شركت نكردن بعضي از اعضا در راي گيري يا دادن رأي ممتنع كار را دشوارتر مي كند. اما سئوال مهم تر آن است كه چرا نبايد به پيشنهاد سازمان كنفرانس اسلامي در مورد تعيين نماينده دائمي كشورهاي اسلامي توجه شود؟ آيا سازمان كنفرانس اسلامي كه ?? كشور را پوشش مي دهد نبايد نماينده اي منتخب از كشورهاي اسلامي داشته باشد؟ آيا سازمان كشورهاي غيرمتعهد با بيش از صد كشور عضو نبايد كرسي دائمي منتخب كشورهاي عضو داشته باشد؟ اگر قرار است اتحاديه اروپايي كه در حال حاضر با داشتن دو عضو دائم ( فرانسه و انگليس) با آمدن نماينده دائمي آلمان تقويت شود چرا اتحاديه آفريقايي نتواند نيجريه را به عنوان

پر جمعيت ترين كشور آفريقا به همراه آفريقاي جنوبي پيشرفته ترين كشور آفريقايي از لحاظ اقتصادي معرفي كند چرا بايد يكي از اين دو كشور حذف شوند؟

مجموع اين سئوالات كه هر كدام پاسخ خود را طلب مي كند با توافق هاي جديد در روابط بين الملل و تغييراتي كه در عرصه حقوق بين الملل به وجود آمد وضعيت دشوار تري را در آينده سازمان ملل ترسيم مي كند. اين وضعيت دشوار الزاما به معناي وضعيت بدتر نسبت به قبل نيست. براي كساني كه آموخته اند در شرايط دشوار و پيچيده بين المللي امروز چگونه بازي كنند اصلاحات منشور ملل متحد در صورت تصويب نهائي، عرصه جديدي براي معاملات آشكار و پنهان با قدرتهاي بازيگر خواهدبود.

نتيجه گيري:

1- پيشنهادهاي ارائه شده تحولي تاريخي در سازمان ملل به وجود مي آورد .

2- اين تحول الزاما نمي تواند مثبت يا منفي ارزيابي شود بلكه دقيقا متناسب با قدرت چانه زني سياسي كشورها مي تواند در مواردي خوب و در مواردي بد تفسير شود.

3- با حذف نشدن حق وتو و افزايش اعضاي دائمي كه حق وتو ندارند در عمل شوراي امنيت از دو دسته به سه دسته از كشورها تقسيم مي شود .

الف: كشورهاي داراي حق وتو با عضويت دائم (پنج كشور)

ب: كشور هاي عضو دائم بدون حق وتو (شش كشور)

ج: كشورهاي عضو دوره اي كه انتخاب آنها براي دو سال خواهد بود. (سيزده كشور)

بنابراين پيش بيني مي شود تعارض هاي موجود بين كشورهاي شمال (توسعه يافته ) با كشورهاي جنوب ( در حال توسعه و توسعه نيافته ) بيش از پيش گسترش يابد.

?- ممكن است سازمان ملل با صورت گرفتن اصلاحات پيشنهادي در بعضي از زمينه ها راحت تر عمل كند اما هنوز به اين دليل كه نمايندگان واقعي مردم در آنجا حضور ندارند و نمايندگان دولت هايي در آنجا هستند كه نظام سلطه را پذيرفته اند اين سازمان همچنان ناكارآمد با قي مي ماند.

?- در مقام مقايسه با قبل اگر همه پيشنهاد ها پذيرفته و اجرا شود سازمان ملل براي تحولات آينده جهاني تاثيرگذار تر از قبل خواهد بود. اما متاسفانه سمت گيري اين تأثير نيز بيشتر به نفع قدرتهاي جهاني خواهد بود.

?- به نظر مي رسد كشورهاي اسلامي از طريق سازمان ملل بايد تلاش بيشتري را براي جا انداختن ضرورت اختصاص يك كرسي دائمي به نماينده سازمان كنفرانس اسلامي در شوراي امنيت از خود نشان دهند. اين تلاش مي تواند از طريق كشورهاي اتحاديه آفريقايي و كشورهاي عضو سازمان غيرمتعهدها نيز دنبال شود.
سه شنبه 2 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 189]