دانش - ميز نارنجي

واضح آرشیو وب فارسی:هموطن سلام: دانش - ميز نارنجي
دانش - ميز نارنجي

كوروش پيربازاري:برخورد‌دهنده هادروني بزرگ (Large Hadron Collider) افتتاح شد. اين عنوان خبري است كه حدود 10 روز پيش مي‌شد آن را در صدر اخبار تمام خبرگزاري‌ها و رسانه‌هاي سراسر جهان ديد. اين پروژه عظيم علمي كه طراحي و ساخت آن 30 سال طول كشيد و تا امروز نزديك به 10 ميليارد دلار هزينه صرف آن شد، بي‌شك بزرگ‌ترين پروژه علمي تاريخ بشر است. با اينكه اين پروژه در اروپا و توسط سازمان تحقيقات هسته‌اي اروپا (CERN) انجام مي‌شود اما از هر نظر پروژه‌اي بين‌المللي است كه دانشمندان و فيزيكداناني از سراسر جهان در آن مشاركت دارند. در واقع سياست اجراي اين پروژه از ابتدا به‌گونه‌اي بود كه همه بتوانند به ازاي توانايي‌هاي‌شان در آن حضور داشته باشند. البته اين توانايي‌ها هم بعد علمي دارد و هم بعد مالي. با اينكه آغاز به كار برخورددهنده هادروني بزرگ در 20 شهريور امسال، اخبار منشر شده در رسانه‌هاي سراسر جهان را به‌طور گسترده‌اي تحت تاثير قرار داد اما رسانه‌هاي داخلي آن‌طور كه شايسته بود به اين موضوع نپرداختند. در معدود خبرهايي كه آن هم فقط در يكي دو روز افتتاح اين بزرگ‌ترين پروژه علمي تاريخ بشر در خبرگزاري‌هاي داخلي منتشر شد، ماجرا به شكلي مطرح شد كه گويي اگر «پژوهشگران ايراني» نبودند اين پروژه هرگز افتتاح نمي‌شد: «بزرگ‌ترين آزمايش علمي جهان با حضور دانشمندان ايراني انجام مي‌شود» (ايرنا، 22 شهريور)، «در «سرن»، بزرگ‌ترين مجموعه آزمايشگاهي جهان، بزرگ‌ترين آزمايش علمي جهان با حضور دانشمندان ايراني انجام مي‌شود» (ايرنا، 21 شهريور)، «آغاز به كار برخورد‌دهنده بزرگ هادروني توسط دانشجوي صنعتي شريف» (آفتاب، 20 شهريور). اما به راستي سهم ما در بزرگ‌ترين پروژه علمي تاريخ چقدر است؟ همكاري ايران با اين پروژه از سال 2001 و با اعزام سه دانشجوي دوره دكتراي فيزيك ذرات بنيادي به CERN به منظور تحصيل و همكاري آغاز شد. دكتر منصوري و دكتر ارفعي، رئيس پژوهشكده ذرات و شتابگرهاي پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي ايران نيز در اين پروژه حضور دارند كه نقش آنها عمدتا مديريتي است. علاوه بر اعزام دانشجو، مسووليت ساخت يكي از هزاران قطعه مورد استفاده در LHC نيز به ايران سپرده شد، البته بنا به درخواست ايران. در واقع با توجه به ظرفيت علمي و توان صنعتي ما بايد گفت كه ما شروع خوبي در اين پروژه داشتيم، شروعي كه با بي‌توجهي مسوولان و عدم‌تخصيص بودجه مناسب متاسفانه ادامه نيافت. در LHC چهار آشكارساز عمده وجود دارد كه در چهار نقطه از تونل 27 كيلومتري آن نصب شده است. يكي از حساس‌ترين و مهم‌ترين آشكارساز‌ها در اين مجموعه، آشكارساز CMS است كه قطعه‌اي كه ساخت آن به ايران محول شد، نيز در همين آشكارساز مورد استفاده قرار گرفت. در واقع اين قطعه كه به گفته دكتر سعيد پاك‌طينت، فارغ‌التحصيل فيزيك از دانشگاه صنعتي شريف و عضو تيم آزمايش CMS در LHC، «ميز كاري بسيار دقيق است كه بايد بار زيادي را تحمل كند.» البته اين ميز با نظارت كامل مهندسان CERN و انتقال دانش فني ساخت آن به ايران، در كارخانه هپكو ساخته شد. عملكرد ايران در مورد ساخت اين ميز مثل عملكرد دانشجوهاي اعزامي به CERN كاملا مطلوب بود و در سطح قابل قبولي قرار داشت. به گفته دكتر پاك‌طينت در گفت‌وگو با همشهري آنلاين«من در سوئيس بودم كه اين قطعات رسيد. و من از خودشان شنيدم كه خيلي خوش‌شان آمده است. اتفاقا جايزه‌اي هم به هپكو دادند به خاطر كيفيت بالاي چيزي كه ساخته بودند. » اما در ماجراي اين ميز نكته جالبي هم وجود داشت: رنگ ميز نارنجي بود! دكتر پاك‌طينت در توضيح مطلب مي‌گويد «اين قطعه نارنجي بود. وقتي به مهندس ناظر ساخت كه هلندي بود گفتيم چرا ميز را رنگ نارنجي زديد، گفت ايراني‌ها مي‌خواستند سبز و سفيد و قرمز بزنند اما بالاخره نارنجي شد كه رنگ تيم‌ ملي فوتبال ماست.» به نظر مي‌رسد نحوه برخورد ما با پروژه LHC كه تبلور اهميت علم است بيشتر از آنكه ماهيتي علمي داشته باشد تبليغي است. بيشتر قطعات آشكارساز CMS را ژاپني‌ها ساخته‌اند. اگر قرار بود كه آنها هم مثل ما قطعات را به رنگ سفيد با يك خال قرمز در وسطش در بياورند، CMS بايد مثل يك ملحفه سفيد با خال‌هاي قرمز درمي‌آمد. البته آنچه از اين پروژه عظيم‌گير ما خواهد آمد نيز در فراخور مشاركت ما خواهد بود. به گفته دكتر ارفعي «داده‌هاي به دست آمده از آزمايش‌ها حجم بسيار زيادي دارد، اين حجم داده‌ها قابل نگهداري در يك آزمايشگاه يا يك كشور نيست. اين داده‌ها بايد از طريق خطوط اينترنت به كشورهاي مختلف ارسال شود تا در آنجا تجزيه و تحليل شود و نتايج علمي بدهد. اين اطلاعات در وهله اول به 11 مركز علمي در كشورهاي مختلف داده مي‌شود. كشورهاي طبقه دوم، كامپيوترهاي ضعيف‌تري دارند كه از آنجا داده‌ها به كشورهاي طبقه سوم ارسال مي‌شود.» دكتر افعي در ادامه ابراز اميدواري كرد تا پايان امسال در طبقه سوم قرار بگيريم. اينكه ما نتوانستيم وضعيتي بهتر از اين در LHC داشته باشيم بيشتر از آنكه معلول توانايي‌هاي اندك ما باشد به نوع نگاه مسوولان به علم برمي‌گردد كه كاملا كاربردي است. در واقع اگر تمام پيش‌بيني‌هاي فيزيكدانان و انتظارات‌شان از LHC به وقوع بپيوندد، يك دلار هم درآمدزايي نخواهد داشت. LHC يك پروژه صرفا علمي است بنابراين چرا بايد در آن هزينه كرد؟ دكتر ارفعي با ناچيز ارزيابي كردن نقش ايران در اين پروژه گفت «ما يك دهم پاكستان خرج كرده‌ايم، در حالي كه پاكستان، كشور غني و ثروتمندي نيست. در مقايسه با ارمنستان نيز خيلي كمتر حضور داريم و كمتر خرج كرده‌ايم. در حال حاضر از پاكستان حدود 50 نفر و از تركيه بيش از 100 نفر در سرن حضور دارند. در حالي كه شمار دانشمندان ايراني به 10 نفر هم نمي‌رسد.» عملكرد ايران در LHC مصداق كامل ديدگاه ماست درباره علم.
دوشنبه 1 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: هموطن سلام]

[مشاهده در: www.hamvatansalam.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 328]